Միանգամից խոստովանեմ՝ Հայաստանում կին որսորդ գտնելն այնքան էլ հեշտ չէ։ Նախ զանգահարեցի որսորդական ՀԿ-ներ․ բոլորն էլ գրեթե նույն պատասխանը տվեցին․
«Դե, կինս, դուստրս, քույրս ինձ հետ գալիս են որսի։ Բայց, հրապարակման համար ոչինչ չեն մեկնաբանի։ Ինչպես թե՝ ինչու՞։ Չեն մեկնաբանի ու վերջ»։
Հետո փորձեցի սոցցանցերի միջոցով որսորդ կին գտնել։ Որսորդ կին փնտրելու մասին գրառումս կատակների առիթ դարձավ, կարծեցին՝ «հարուստ տղամարդկանց որսացող կանանց» եմ փնտրում։
«Միայնակ չեմ հաղթահարի պատրիարխատը»,- նեղսրտված մտածեցի ես՝ ջնջելով հումորային մեկնաբանությունները։
Դատելով այն բանից, որ հիմա էլ նախկինի պես «ընտանիքի տղամարդն» է որոշում՝ արդյո՞ք կինը կամ քույրը կարող են զրուցել լրագրողի հետ, իսկ որսորդ կինը ասոցացվում է տղամարդ փնտրող կնոջ հետ, կարող ենք ասել՝ մեր հասարակության գիտակցության մեջ գենդերային կարծրատիպերը բավականին ամուր են հաստատված։ Նույնիսկ երիտասարդ սերնդին մնում է միայն երազել Հայաստանում սեռերի հավասարության մասին։
ՊՊԾ ոստիկանը Կարմիր գրքում հաշվառված Բեզոարյան այծ է որսացել
Արդեն հուսահատվել էի, երբ ինձ զանգահարեցին մի կազմակերպությունից, որտեղ ավելի վաղ հրաժարվել էին օգնել։ Զանգահարողը տղամարդ էր, որը քաղաքավարի տոնով հարցրեց․
- Կներեք, դո՞ւք էիք կին որսորդ փնտրում։
- Այո, այո։ Ճանաչու՞մ եք, - սրտատրոփ պատասխանեցի ես։
Տղամարդն ինձ համար լավ լուր ուներ․․․ Գրեթե միաժամանակ ծանոթներիցս մեկը գրեց, որ իր հայրենի քաղաքում հայտնի որսորդ կին կա։
- Հարյուր տարի է որսորդություն է անում։ Քաղաքի բոլոր տղամարդիկ հարգում են։ Գուշակիր՝ ինչ մականուն ունի։
- Չգիտեմ․․․ Գուցե՝ Դիանա, - ասացի՝ նկատի ունենալով հին հունական դիցաբանության որսի աստվածուհուն։
- Չէ, չէ։ Նրա մականունը Որձ Սուսան է։
Ուռռա՜, արդեն երկու որսորդ կնոջ հեռախոսահամար ունեմ։
Սկզբում զրուցեցի Աննա Սարգսյանի հետ, որը որսորդների հասարակական կազմակերպության ներկայացուցիչ է։ Երիտասարդ կինը պատասխանեց գրեթե բոլոր հարցերիս։ Միայն թե՝ դրանցից մեկը նրա մոտ շփոթմունք առաջացրեց։
«Ինչո՞ւ եք տարիքս հարցնում։ Կարո՞ղ եմ այդ հարցին չպատասխանել», - ասաց նա, ու զգացի, որ ժպտում է։
Աննան նշեց, որ մանկուց պաշտում է զենքը։ Ինչու՞ և ինչպե՞ս է դա ստացվել, չի կարող բացատրել։ Դրա մեջ ոչ մի տարօրինակ բան չկա, քանի որ շատերիս համար էլ երբեմն դժվար է բացատրել՝ ինչու ենք սիրում, օրինակ, նկարել, ասեղնագործել կամ շուն ման տալ։
Աննան դպրոցական տարիքից մասնակցել է հրաձգության մրցումների ու մրցանակային տեղեր զբաղեցրել։ Արդեն մեծ տարիքում եղբոր ու նրա ընկերների հետ սկսել է որսի գնալ։ Լոր են որսացել։
«Ինչ-որ մեկը կարող է միանգամից խղճալ թռչուններին։ Ես երբեք այդպես չեմ մտածում։ Լորը շատ ձու է ածում ու պահպանում է իր տեսակը։ Այն հազվագյուտ թռչուն չէ», - ասաց նա։
Հայաստանում որսորդությամբ կարելի է զբաղվել օգոստոսից հոկտեմբեր ամիսներին․ թույլտրվում է լորերի, վայրի աղավնիների, կաքավների, սարյակների, նաև գայլերի ու շնագայլերի որսը։
Աննան երբեք շնագայլ չի որսացել, բայց թռչուններին գրեթե մի կրակոցից խփում է։ Ասում է՝ «իսկական որսորդները» սպանված կենդանուն հենց նույն օրն են պատրաստում և ուտում։ Նաև չի կարելի որսը գետնին թողնել։ Աննայի խոսքով՝ աղջիկներին ամենաշատը դուր է գալիս որսից հետո կազմակերպվող պիկնիկը։
Նորավանքի մոտ բեզոարյան այծն ընկել է թակարդն ու կտրված ոտքով փախել. լուսանկարներ
«Գրեթե երբեք որսորդների խմբում միակ կինը չեմ, բայց հաճախ միայն ես եմ կրակում։ Աղջիկների մեծ մասին ավելի շատ հետաքրքրում է բնությունը, պատրաստելը, շփումը», - անկեղծացավ նա։
Սուսաննա Բեգլարյանը համամիտ է «գործընկերուհու» հետ։ Սուսաննան Եղեգնաձորից է, մոտ երկու անգամ մեծ է Աննայից, սակայն նույնքան հիացմունքով է խոսում որսի ու որսորդության մասին։ Բեգլարյանն իրեն «բնության սանիտար» է համարում, նա շրջակա միջավայրի պաշտպանության տեսուչ է ու տուգանում որսագողերին։ 2001 թվականին վաստակավոր որսորդի կոչում է ստացել։
«22 տարեկանից որսորդությամբ եմ զբաղվում, ընկերներիցս եմ «վարակվել»։ Միշտ սիրել եմ բնությունը։ Մի քանի անգամ որսորդ ընկերներիս հետ անտառ գնացի, հետո ինքս էլ տարվեցի դրանով։ Երբեք մենակ չեմ գնում, որսը ընկերություն է սիրում։ Եթե ձմռանն ես որսի ելնում, պետք է կենդանիների հետքերով գնալ, իսկ դա առանց ընկերոջ շատ բարդ է։ Թռչունին էլ միայնակ բռնացնելը դժվար է, մեկն աջից է հետևում, մյուսը՝ ձախից»,-բացատրում է Բեգլարյանը։
Նրա, ինչպես նաև ցանկացած ազնիվ որսորդի համար կան չգրված կանոններ։ Օրինակ՝ խստիվ արգելվում է կրակել որսին, որը չի կարող փրկվել։ Եթե թռչունը հանգիստ նստած է ծառի ճյուղին, նրան պետք է վախեցնել, ստիպել թռչել ծառից, հետո միայն փորձել կրակել։
«Արդեն 20 տարի է՝ պայքարում եմ որսագողերի դեմ։ 90% դեպքերում հաջողվում է բռնել ու տուգանել նրանց։ Շատերին դեմքով ճանաչում եմ։ Հիմնականում արջ ու բեզոարյան այծ են որսում, ինչն անթույլատրելի է»,-նշում է Բեգլարյանը։
Ի դեպ, զրուցակիցս նաև ղարաբաղյան պատերազմի մասնակից է, այդ տարիներին արդեն որսորդ էր։ Բայց եթե որսը նրա համար պարզապես հոբբի է, պատերազմի ժամանակ այն կոնկրետ նպատակ ուներ՝ պաշտպանել սեփական տունը։
Կովկասյան ընձառյուծի հերթական «սելֆին». այս անգամ էլ նրան ֆիքսել են Ուրցաձորում
Ճապոնական ավանդույթի համաձայն՝ որսից առաջ չի կարելի խոսել կնոջ հետ։ Ասում են՝ անհաջողություն է բերում։ Իսկ կնոջը որսի տանելու մասին խոսք անգամ չկա։ Մենք, իհարկե, հեռու ենք Ճապոնիայից, սակայն Հայաստանում էլ կնոջ ու որսի թեմայով բավականին տարօրինակ կարծրատիպեր կան։ Կարևորը, որ դրանք չխանգարեն կանանց զբաղվել իրենց ուզած գործով, նույնիսկ՝ եթե դա «տղամարդկանց որսն» է, չէ որ դա որսագողություն չի համարվում։