ԵՐԵՎԱՆ, 13 փետրվարի — Sputnik, Արմենուհի Մխոյան. Ինչպես անցած տարիներին, այս տարի էլ պատարագից հետո Շիրակի թեմի առաջնորդի ձեռամբ Գյումրու կենտրոնում՝ Վարդանանց հրապարակում, վառվեց Տյառնընդառաջի տոնական կրակը: Գյումրեցիներն են վկայում՝ Տերնդեզին անպայման խարույկ վառելը պահպանված լավ ավանդույթներից է:
«Տրնդեզը խարույկի մեջ ենք գցում անցած տարվա Ծաղկազարդից մնացած ճյուղերը, ապա կրակը տուն ենք տանում, վառում տան մոմերը։ Իսկ նորապսակ զույգ ունեցող ընտանիքը նույն կրակով հաջորդ օրը բակում խարույկ է վառում և հյուրերի հետ թռնում խարույկի վրայով»,-պատմում է գյումրեցի տիկին Ջեմման։ Նա հիշում է, որ իր Տրնդեզն էլ ինքն է ամուսնու հետ խարույկի վրայով թռել:
Խարույկները վառում են եկեղեցու կանթեղների կրակով. ի՞նչ խորհուրդ ունի Տեառնընդառաջը
«Ավանդույթները, թեև ոչ ամբողջովին, բայց պահպանվում են, հատկապես այն տներում, որտեղ մեծ կա: Ես էլ իմ սկեսուրից եմ սովորել ու արդեն պատրաստել եմ փոխինձը»,-պատմում է տիկին Ջեմման:
Չնայած ցուրտ եղանակին ու ձյանը, ոչ միայն գյումրեցիները, այլ նաև քաղաք այցելած հյուրերը մնացին մինչև վերջ: Ավանդույթը հատկապես հետաքրքիր էր նրանց համար:
«Առաջին անգամ ենք նման ավանդույթ տեսնում: Սիրիայում մենք հիմնականում պատարագին ենք մասնակցում, բայց խարույկի վրայով թռնել չկա: Ուրախ ենք, որ այսօր Գյումրիում այս հետաքրքիր ավանդույթին ականատես եղանք»,- Sputnik Արմենիային ասացին Վարուժ ու Շողիկ Հեքիմյանները, ովքեր հրապարակի միջոցառմանը միացել են Գյումրու սբ Յոթվերք եկեղեցում պատարագին մասնակցելուց հետո:
Ավստրիայից ժամանած զբոսաշրջիկներն ամենահետաքրքրվածն էին. նրանք ոչ միայն պատարագին, այլ նաև բացօթյա ողջ միջոցառմանը սիրով մասնակցեցին: Իմանալով, որ Տյառնընդառաջը նորապսակների տոն է` անկեղծացան՝ իրենք ևս նորապսակներ են և, համաձայնելով Sputnik Արմենիայի առաջարկին, իրենք էլ թռան կրակ վրայով:
«Ոչինչ չգիտեինք այս տոնի ու ավանդույթի մասին, բայց ոչ միայն տեսանք, այլ նաև մասնակցեցինք»,–ասացին նրանք:
Օրն ավելի տոնական դարձավ հրապարակում ուրախ շուրջպարի շնորհիվ:
Հեթանոսական շրջանից եկած Տրնդեզը Պատմական Հայաստանի շատ վայրերում համարվել է հաղթանակի ու ռազմի աստված Վահագնի տոնը: Վահագնի պաշտամունքը կատարվում էր ծիսական մեծ հանդիսություններով: Տրնդեզի կրակի բոցերի վրայով թռչելով, ըստ պատկերացումների, Վահագնի հուրը, հզորությունը, անպարտելիությունը, հաջողությունը անցնում են քո մեջ:Կրակի վրայով թռչում էին հիմնականում երիտասարդներն ու երեխաները: Տյառնընդառաջի տոնը առնչվում է կրակի մաքրագործող զորության հանդեպ ունեցած հավատի հետ։ Քրիստոնեական շրջանում Հայ Առաքելական եկեղեցին վերափոխեց տոնը` դարձնելով եկեղեցու անշարժ տոներից մեկը։ Այն նշվում է փետրվարի 14-ին՝ Սուրբ ծննդից քառասուն օր հետո:
Կենցաղում տոնի ամենատարածված բաղադրիչը ծիսական խարույկի հետ կապված արարողությունն է, որը սկսվում էր փետրվարի 13-ի երեկոյան՝ ճրագալույցի ժամերգությունից հետո: