ԵՐԵՎԱՆ, 12 փետրվարի — Sputnik. Հայաստանի ու Ղազախստանի ավտոբիզնեսի ոլորտում ստեղծված իրավիճակն անհանգստացրել է նաև ԵԱՏՄ անդամ այլ երկրների պոտենցիալ գնորդներին։ Sputnik Արմենիայի հետ զրույցում ասաց ավտոմեքենաների վաճառքով զբաղվող Գարիկ Վարդանյանը։
«Մարդիկ հարցնում են` միգուցե գան ավտոմեքենա գնեն, տանեն ու իրենց մոտ էլ նույն խնդիրներն առաջանան»,– ասաց նա։
Բայց Հայաստանից մեքենաների ներկրումը սահմանափակելու մասին Ղազախստանի իշխանության որոշումը նախ և առաջ վնասում է հայ գործարարներին։
Զրկվելով ղազախական հսկայական շուկայից` նրանք չեն կարողանում իրացնել վարկերով ու պարտքերով Հայաստան բերված օգտագործված ավտոմեքենաները։
«Մարդիկ կան այս բիզնեսից ընդհանրապես չեն հասկացել, փող են հայթայթել` մեկը տունն է գրավ դրել, մեկը պատրտք է վերցրել, ինչ–որ բան են վաճառել, այդ գումարով մեծ քանակի ավտոմեքենաներ են բերել են` չիմանալով, թե հետո ինչ կարող է լինել»,– ասաց Վարդանյանը։
Վարկով ավտոմեքենաների ներկրման ու վերավաճառքի բիզնեսով զբաղվողներից մեկն էլ Հրաչյա Հովհաննիսյանն է։ Sputnik Արմենիայի հետ զրույցում նա պատմեց, որ ստեղծված իրավիճակում, եթե այլ ելք չգտնվի, իրենք ստիպված պետք է ցածր գնով վաճառեն ավտոմեքենաները` էլ ավելի վատ վիճակում չհայտնվելու համար։
«Եթե մարդն իր օջախը, իր ամեն ինչը գրավ է դրել ու մեքենա է ձեռք բերել, միայն բանկի պարտքը տալու համար պետք է ստիպված էժան ծախի, որ այդ ամեն ինչի տակից դուրս գա»,– ասաց նա։
ԲՀԿ–ն առաջարկում է ավտոներկրողներին 1 տարի ժամանակ տալ` պատրաստվելու նոր վիճակին
Գործարարների միակ հույսը Ղազախստանի իշխանությունների հետ ինչ-որ պայմանավորվածությունների գալն է։
Այս հույսով ու առաջարկով նրանք այսօր գնացել էին ԱԺ` հանդիպելու Տարածաշրջանային և եվրասիական ինտեգրման հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ Միքայել Մելքումյանի հետ։
«Այս գնով ավտոմեքենաներ այսօր ոչ մի տեղ չկան։ Ղազախստանից էլ, Ռուսաստանից էլ ավելի ձեռնտու է գան Հայաստան` ավտոմեքենա գնեն, ուղղակի իրենց օրենքներն այսօր իրենց արգելում են», –Մելքումյանի աշխատասենյակում կայացած հանդիպմանը հայտնեց ավտոներկրողներից մեկը։
ԱԺ պատգամավորը տեղեկացրեց, որ ավտոմեքենաների ներկրման ու արտահանման ցուցանիշների վերաբերյալ հարցում է արել ՀՀ կառավարությանն ու այս տվյալները ստացել։
Պաշտոնական տվյալներով`միայն 2019թ–ին Հայաստան է ներկրվել 189 000 ավտոմեքենա, որից Ղազախստանում հաշվառվել ու համարանիշ է ստացել 22 000-ը, ՌԴ է արտահանվել է շուրջ 37 000–ը։
«Եթե այս թվերին նայենք, ուրեմն մնացած 130 000 ավտոմեքենաները հաշվառված են կամ գտնվում են ՀՀ–ում։ Եթե հաշվենք, որ այս ավտոմեքենաներից մի քանի տասնյակ հազարը ՀՀ քաղաքացիներն են շահագործում, ապա շուրջ 100 000 ավտոմեքենա պետք է դեռ իրացվեն։ Մարդիկ վարկերի տակ են, գումար են ներգրավել։ Պետք է մտածենք, թե այս հարցը ոնց ենք լուծում»,– ասաց Մելքումյանը։
Նրա խոսքով, քիչ չեն նաև այն դեպքերը, երբ Ղազախստանի քաղաքացիները հաշվառվել են Հայաստանում, այդ հաշվառման հիման վրա ստացել են տեխնիկական անձնագիր, պետհամարանիշներ ու մեկել են Հայաստանից։ Արդյունքում`այդ ավտոմեքենաների համար հաշվառվող գույքահարկը կուտակվում է տվյալ ավտոմեքենայի սեփականատիրոջ վրա ու մնում չվճարված։ Եվ տուժում է ՀՀ պետբյուջեն։
Հետևաբար, Մելքումյանի համոզմամբ, սա ևս մեկ խնդիր է, որ պետք է լուծվի միջպետական մակարդակով։
ԵԱՏՀ–ում կքննարկեն Հայաստանից Ղազախստան մեքենաների վերաարտահանման հարցը. Մյասնիկովիչ
«Մեր խնդիրն այն է, որ կարողանանք պայման ստեղծել հայ–ղազախական, հայ–ռուսական բիզնեսը պահպանելու համար»,– ասաց Մելքումյանը` հիշեցնելով, որ ավտոբիզնեսի բումից 2019թ–ին Հայաստանը միայն շահել է։ Ներկրված 189 000 ավտոմեքենաների մաքսազերծումից պետական բյուջե է մուտք եղել շուրջ 200 մլն դոլար գումար։
Ավտոներկրողների հետ քննարկման ավարտին Միքայել Մելքումյանը խոստացավ հարցը բարձրացնել ՀՀ կառավարության ու ԵԱՏՄ մակարդակով։
Իսկ արդեն ԱԺ նիստում նա այդ հարցով դիմեց ՀՀ կառավարությանը։ Փոխվարչապետ Մհեր Գրիգորյանը համոզմունք հայտնեց, որ ստեղծված իրավիճակը ո՛չ Հայաստանի, ո՛չ ՀՀ քաղաքացիների համար որևէ գույքային հետևանք չի առաջացնի։ Այդուհանդերձ, միջպառլամենտական ու միջկառավարական շրջանակներում ուղիներ փնտրելուն Գրիգորյանը դեմ չէ։
«ԵԱՏՄ այն երկրները, որոնք ունեն սեփական ավտոարտադրություն, երբեք չեն համաձայնել ու չեն համաձայնի, որ լինի կոմերցիոն արտոնություն։ Այսինքն` այս հարցին մենք պետք է նայենք որպես սոցիալական արտոնության կիրառման որոշակի հետևանք։ Հիմա այդ հետևանքները ոնց պետք է վերացնենք»,– ասաց նա։
Փոխվարչապետը հիշեցրեց, որ բանակցային մի փուլ հանգեցրեց նրան, որ ղազախական կողմը 1.5 տարով մեղմացրեց իր պահանջը։
Թե ինչ հնարավոր պայմանավորվածություններ կլինեն ապագայում, Մհեր Գրիգորյանը դժվարացավ կանխատեսել, բայց շեշտեց, որ հարցը պետք է դիտարկվի բացառապես սոցիալական ոլորտում և ոչ թե իբրև բիզնես արտոնություն։
Ինչպես հայտնի է, մինչև 2020թ–ը Հայաստանն օգտվում էր ներկրվող մեքենաների ազգային մաքսատուրքերը ժամանակավորապես պահպանելու հնարավորությունից։ Տուրքերը զգալիորեն ցածր էին եվրասիականից, ինչի պատճառով էլ Ղազախստանի և Ռուսաստանի քաղաքացիները բազմաթիվ ավտոմեքենաներ էին գնում Հայաստանում։ ԵԱՏՄ երկրներից մեկում մաքսազերծված ապրանքը կարող է անարգել շրջանառվել մնացած երկրներում։ Ուստի Ղազախստանի դիլերները մեծաքանակ մեքենաներ են ներկրել ինչպես Հայաստանից, այնպես էլ Ղրղզստանից։
Ղազախստանը չի շարունակի Հայաստանի «ավտոբիզնեսը». Մարգարյանը` ԵԱՏՄ արտոնության մասին
Նշենք, որ Կենտրոնական բանկի տվյալներով` 2016թ–ին Հայաստանում ավտովարկերը շատ սահմանափակ թիվ են կազմել` ամսական շուրջ 270 մլն դրամի չափով, գրեթե նույն վիճակն է պահպանվել նաև 2017թ–ի ընթացքում։ Իսկ 2017թ–ի դեկտեմբերից վարկավորման այս տեսակը կտրուկ աճ է արձանագրել։ Միայն 2017թ.–ի դեկտեմբերին Հայաստանի բանկերում ու վարկային կազմակերպություններում 1 մլրդ 113 մլն 704 հազար դրամի ավտովարկ է ձևակերպվել։ Ավտովարկավորման աճը շարունակվել է նաև 2018թ.-ին` դեկտեմբերին հասնելով 5.5 մլրդ դրամի։ 2019թ-ի գարնանը ավտովարկերի ամսական ցուցանիշը գերազանցել է 7 մլրդ դրամը։ Տարեվերջին` հոկտեմբեր–նոյեմբերի ամիսներին, դարձյալ անկում է նկատվել։ Ավտովարկերի ամսական ցուցանիշը տարեվերջին կազմել է 5-6 մլրդ դրամ։