Լիլիթ Հարությունյան, Sputnik Արմենիա
Գյումրու Իսահակյան փողոցի երկայնքով ձգվում է բավական բարձիթողի մի զբոսայգի։ Ճիշտ է, որոշ տեղերում կան նստարաններ և նույնիսկ տաղավարներ, բայց դա քիչ է ազդում այգու արտաքին տեսքի վրա։ Այնտեղ գրեթե չկա լուսավորություն։ Բայց այգու մի անկյունը խիստ տարբերվում է. իսկույն երևում է, որ ինչ-որ մեկը սիրով հոգ է տանում այդ հատվածի մասին։
Ցայտաղբյուր, կողքին` մեծ սափոր, բարձր եղևնիներ, որոնց հովանու տակ սիրում են հանգստանալ Իսահակյան փողոցի բնակիչները, և ամենուրեք ծաղիկներ, ծաղիկներ... Երեկոյան վառվում են գեղեցիկ լապտերներ` լուսավորելով այգու այդ հատվածը։
Գրեթե միշտ այստեղ կարելի է տեսնել ցածրահասակ, ճարպիկ մի տատիկի, որն անխոնջ աշխատում է ծաղկաթմբերի մոտ։ Նրան 70 տարեկանից մեծ չես տա։ Հմտորեն կառավարում է երկար ռետինե խողովակը` ջրելով ծաղիկները և ծառերը, հետևում տարածքի մաքրությանը։
Սա Հայաստան է, և վե՛րջ. ինչո՞ւ 28 տարի անց Ադրբեջանը կրկին ջղաձգվեց
Մի անգամ մենք անկեղծ զրույցի բռնվեցինք. «Երբեմն բարդ է ամեն ինչ ինքնուրույն անելը, տարիքս արդեն այն չէ (պարզվեց, որ Գեղեցիկ տատիկը(այդպես է նրա անունը) 85 տարեկան է` խմբ. )։ Բայց հանուն իմ Սամվելի կփորձեմ ամեն ինչ տեղը տեղին անել»։
Հիմա այստեղ երկու հուշարձան կա։ Դրանցից մեկի վրա` պատրաստված գրանիտից, պատկերված է երիտասարդ գեղեցիկ տղայի դիմանկար, մյուսի վրա, որը կարմիր տուֆից է` խաչ է, թուր և հավերժության նշան։ Հուշարձանները տեղադրվել են արցախյան պատերազմի հերոս Սամվել Խաչատրյանի պատվին, որին ծառայակիցներն անվանել են «Միայնակ գայլ»։
Կրակի նման
Ընդամենը 29 տարեկանում կյանքից հեռացած Սամվելը վառ հիշատակ է թողել։ Նրա մասին գրել են մի քանի գրքերում, Սամվելի մասին հոդվածներ և տեսաֆիլմեր կան։
Սամվել Խաչատրյանը ծառայել է «Ուրարտու» կամավորական ջոկատում, որը ձևավորվել է Գյումրիում 1989թ–ին։ «Ուրարտուի» կազմում մասնակցել է Գորիսի, այնուհետև Կոռնիձորի, Նոյեմբերյանի, Հադրութի և այլ շրջանների ինքնապաշտպանական մարտերին։
Ավելի ուշ Սամվելը մտել է Արկադի Տեր–Թադևոսյանի (Կոմանդոս) ղեկավարած ջոկատ և մասնակցել սահմանին ծավալված մարտերին։ Հերոսաբար զոհվել է 1991թ–ի նոյեմբերի 7–ին Հադրութի շրջանի Խրմնջուղ գյուղի ազատագրման ժամանակ։
Գնդապետ Աիդա Սերոբյանը կարդաց սեփական մահախոսականը և արտասվեց. Մոնթեի սերն ու պատերազմը
«Նրանց ջոկատն արդեն կատարել էր առաջադրանքը և պետք է վերադառնար։ Բայց Սամվելը մնացել է։ Ես գիտեի, որ նա մինչև վերջ կգնա։ Մայրս նրան երեխա ժամանակ պատմել էր իր ընտանիքի ողբերգական պատմությունը, որի գրեթե բոլոր անդամներին թուրքերը սպանել էին Հայոց ցեղասպանության ժամանակ։ Նա այդ հիշողությունը կրել է իր մեջ», – ասում է Գեղեցիկ տատիկը։
Նա ինձ տուն հրավիրեց և ցույց տվեց որդու անկյունը. լուսանկարներ, եկեղեցու մակետ, պարգևներ... ծաղկամանը միշտ լի է թարմ ծաղիկներով։ Սամվելի բազմաթիվ պարգևներն ու մեդալներն անգամ չեն կարող սփոփել մոր սիրտը։
«Սամվելը կրակի պես էր։ Նա ուժեղ էր անգամ առանց զենքի», – հարցազրույցներից մեկում ասել է Կոմանդոսը։
Մարտական ընկերները խոստովանել են, որ «Միայնակ գայլը» նրանց շատ է ոգեշնչել, միևնույն ժամանակ ասել է. «Վախը չպետք է հաղթի ձեզ, բայց դուք պետք է վախենաք։ Եթե չվախենաք, չկարողանաք պաշտպանել ինքներդ ձեզ, կդառնանք կենդանի թիրախ»։
«Նա միշտ առաջինն էր։ Մեզանից ոչ մեկին ոչ մի տեղ չէր թողնում, մինչև ինքն անձամբ չուսումնասիրեր տեղանքը», – հարցազրույցներից մեկում հիշել է Սամվել Խաչատրյանի մարտական ընկերը։
Սամվելից բացի Գեղեցիկ տատիկը ևս հինգ երեխա ունի` երկու որդու և երեք դուստր։ Ասում է`ամեն աղջկաս համար եղբայր եմ բերել։
«Վերջերս մեր տանն ուրախ առիթ էր։ Որոշեցինք լուսանկարվել։ Երկու աղջիկներս գրկեցին եղբայրներին, իսկ երրորդը գրկեց Սամվելի նկարը», – արցունքները դժվարությամբ զսպելով պատմում է կինը։
Ի հիշատակ որդու` նա շարունակում է անդադար խնամել այգու փոքր, բայց շատ գեղեցիկ հատվածը։ Այն դարձել է Իսահակյան փողոցի բնակիչների սիրելի վայրը...