ՌԱԴԻՈ

«5 րոպե Դուլյանի հետ». Խաղաղության ոչ դյուրին ուղին

Եկեք անկեղծ լինենք: Շատ ճիշտ էր ֆրանսիացի քաղաքական գործիչ Ժորժ Կլեմանսոն, երբ մոտ 100 տարի առաջ փաստում էր՝ «Ավելի հեշտ է շահել պատերազմը, քան խաղաղությունը»: 90-ականների առաջին կեսին մենք` հայերս, շահեցինք Ղարաբաղյան պատերազմը. խաղաղությունը չենք շահել մինչև հիմա:
Sputnik

Ընդհանրապես կիսապատերազմող երկրում խաղաղության մասին խոսելը բավական վտանգավոր է: Ուղիղ 22 տարի առաջ՝ նոյեմբերի սկզբներին, երևի հիշում եք, հրապարակվեց Հայաստանի առաջին նախագահի հայտնի հոդվածը՝ «Պատերազմ, թե խաղաղություն»: Անցավ ընդամենը մի քանի ամիս, և նա արդեն նախագահ չէր:

«5 րոպե Դուլյանի հետ». Խաղաղության ոչ դյուրին ուղին
Ուղիղ 24 տարի առաջ՝ 1995-ի նոյեմբերի 4-ին, Իսրայելի այն ժամանակվա վարչապետ Իցհակ Ռաբինը, ելույթ ունենալով Թել Ավիվում կազմակերպված հավաքում, ասաց.

«27 տարի շարունակ ես զինվորական եմ եղել: Ես կռվել եմ այնքան ժամանակ, քանի դեռ խաղաղության հնարավորություն չկար: Հիմա կա խաղաղության հնարավորություն, այն էլ մեծ հնարավորություն: Եվ մենք պետք է օգտվենք դրանից հանուն նրանց, ովքեր կանգնած են այստեղ, և հանուն նրանց, ովքեր այլևս մեզ հետ չեն»:

Սա Ռաբինի վերջին ելույթն էր, կես ժամ էլ չանցած նա սպանվեց հայրենակցի ձեռքով:
Ճիշտ այնպես, ինչպես մեզ մոտ հոկտեմբերի 27-ի դեպքերից հետո բազմաթիվ վարկածներ են շրջանառվում կատարվածի մասին, Իսրայելում էլ մինչև հիմա շատերը պնդում են՝ 24-ամյա Իգալ Ամիրը, որը երեք գնդակ արձակեց վարչապետի ուղղությամբ, բոլորովին էլ միայնակ չէր:

«5 րոպե Դուլյանի հետ». Խաղաղության ոչ դյուրին ուղին
Կա այսպիսի ենթադրություն՝ այս ամենը կազմակերպել էին հատուկ ծառայությունները՝ որպես մահափորձ, որից հետո Ռաբինի վարկանիշը բարձրանալու էր, այդ պատճառով էլ Ամիրին դատարկ փամփուշտներ էին տվել, բայց վերջին պահին այդ ազգայնական երիտասարդը, որն իրոք ուզում էր սպանել վարչապետին, դատարկ փամփուշտները փոխարենել էր մարտականներով: Չեմ ուզում բոլոր վարկածների և դավադրության տեսությունների մասին մանրամասն խոսել, որովհետև շատ լավ գիտեք՝ մեզ մոտ էլ ամեն տարի հոկտեմբերի 27-ին վերսկսվում են խոսակցությունները այն մասին, թե ովքեր էին կանգնած եղել Հայոց խորհրդարան ներխուժածների թիկունքում. որոշ լուրջ գործիչներ խորհրդավոր դեմքերով ակնարկներ են անում, թե ինչ-որ կարևոր բան գիտեն: Բայց քանի որ այս նույնը կրկնվում է տարեցտարի, ինձ թվում է՝ հայաստանցիները վաղուց արդեն հասկացել են, որ այդ խորհրդավոր ակնարկների հետևում բացարձակ ոչինչ չի թաքնված: Ինչևէ՝ Ռաբինի սպանությունից ընդամենը մի քանի ամիս անց Իսրայելում հաղթեց կոշտ գծի կողմնակից Բենյամին Նեթանյահուն: Ինչպես ասում էր Հայաստանի առաջին նախագահը՝ «իշխանության եկավ պատերազմի կուսակցությունը»: 

Ինչ կլիներ, եթե Ռաբինը չսպանվեր։

«5 րոպե Դուլյանի հետ». Խաղաղության ոչ դյուրին ուղին
Կկարողանար նա արդյոք լեզու գտնել արաբների հետ և վերջնականապես կայունություն ու խաղաղություն հաստատել Մերձավոր Արևելքում: Համաձայնեք՝ այս հարցերը միանշանակ պատասխան չունեն։ Դրական պատասխան տալը մոտավորապես նույնն է, ինչ ասենք, մենք՝ հայերս, պարբերաբար տեղեկանալով, թե քանի անգամ են շաբաթվա ընթացքում գնդակոծվել Արցախի բնակավայրերը, այնուամենայնիվ հույսեր տածենք, որ երկու նախագահների հերթական հանդիպումը վերջնական խաղաղություն կբերի:

Այն օրվանից, երբ սպանվեց Իցհակ Ռաբինը անցել է գրեթե 25 տարի: Շատ բան է փոխվել։ Ոչ Հայաստանում, ոչ էլ Իսրայելում չկա այլևս առաջվա հստակ տարանջատումը՝ աղավնիների և բազեների, չկան հստակ ընդգծված խաղաղության և պատերազմի կուսակցություններ, չկան բուռն վիճաբանություններ այս թեմայով՝ երևի այն պատճառով, որ այդ թեման շոշափելու լուրջ առիթներ չկան:

Հայաստանի և Արցախի իշխանությունների պատկերացումները նույնն են. Փաշինյանը փակագծեր է բացում
Պարզապես կա երկու պետություն, երկուսն էլ, մեղմ ասած, ոչ այնքան բարենպաստ շրջապատում և միջավայրում, այնուամենայնիվ, փորձում են ընթանալ ժողովրդավարության ճանապարհով, երկուսն էլ պատերազմ չեն ուզում, բայց երկուսն էլ ստիպված են միշտ պատրաստ լինել պատերազմին: Երեկ Հայաստանի վարչապետն ասաց.

 

«Երբ բանակցային գործընթացում կձևակերպվի այնպիսի լուծում, այնպիսի առաջարկ, որն ընդունելի կլինի հայ ժողովրդի համար, այն կներկայացնեմ, կլինի համազգային քննարկում և որոշումները կկայացվեն համազգային ֆորմատով»։

Դե ինչ՝ մնում է հուսալ, որ նման բան ի վերջո կլինի։