ԵՐԵՎԱՆ, 27 հոկտեմբերի – Sputnik. Տարիներ առաջ Երևանի կայարանամերձ հրապարակում սպանվել էր քաղաքացի N․-ը։ Նրան մահափորձի համար դատապարտել էին երկարաժամկետ ազատազրկման, բայց ավելի ուշ խորհրդային ղեկավարությունը քաղաքացուն ներում էր շնորհել։ Իշխանությունը մեծահոգություն էր դրսևորել, բայց տուժած կողմը չհամաձայնեց և իրագործեց սեփական դատավճիռը։ Ո՞վ և ինչո՞ւ սպանեց վաղաժամ ազատ արձակված քաղաքացի N-ին։
Քաղաքացին սպանվել էր նրա համար, որ հարձակում էր գործել այն տան վրա, որտեղ նրան երկար տարիներ ընկերավարի են ընդունել։ Հարձակման հետևանքով տանտերը ծանր վիրավորում էր ստացել, բայց փրկվել էր։
Օրը ցերեկով Երևանում՝ Սասունցի Դավիթ հուշարձանից ոչ հեռու, մի տղամարդ էր կանգնած, հավանաբար, ինչ-որ մեկին էր սպասում։ Այդ ժամանակ մոտակայքով «Վոլգա» էր անցնում, ղեկին` մեկ այլ տղամարդ։ Անցնելով քաղաքացու կողքով՝ վարորդն արգելակել էր այն և ևս մի քանի մետր հեռավորության վրա կանգ առել ու իջել մեքենայից։ Մոտենալով հուշարձանի մոտ կանգնած տղամարդուն՝ նա, ամեն դեպքում, այդ տղամարդու անունն էր տվել, և երբ վերջինս արձագանքել էր, գրպանից հանել էր ատրճանակն ու կրակել։ Վեներա` հայկական ձևով...
Այն, թե ով է սպանել քաղաքացուն, պատմել է Հենրիխ Խաչատրյանը` 1980-ականջներին Երևանի Օրջոնիկիձեի շրջանի դատախազը, որը 1997թ-ին դարձավ Հայաստանի գլխավոր դատախազը (ավելի ուշ Խաչատրյանին իր աշխատասենյակում սպանեց ծառայածներից մեկը)։
ՀՀԿ-ն առաջինն է սպասում «Հոկտեմբերի 27-ի» գործի բացահայտմանը․ Շարմազանով
Սակայն վերադառնանք Սասունցի Դավիթ հուշարձանի մոտ տեղի ունեցած սպանությանը։ Պարզվեց` տան վրա զինված հարձակման ժամանակ տուժած տղամարդու եղբոր հետ ծանոթ էի։ Նրա հետ ծանոթացել էինք Սևանում՝ «Աղթամար» ռեստորանում։ Եթե ավելի մանրամասն պատմեմ մեր հանդիպման մասին, պարզաբանող մանրամասների անհրաժեշտությունն ինքնին կվերանա։
Սպասում եմ «Հոկտեմբերի 27-ի» գործով Հայաստանի իշխանության գնահատականին. Անահիտ Բախշյան
Մի անգամ, ավարտելով գործերը, ես և Սևանի շրջկոմի քարտուղար Դերենիկ Սիմոնյանը մոտեցանք «Աղթամար» ռեստորան՝ ընթրելու։ Կայանատեղում կանգնած էր այդ ժամանակ հազվադեպ Nissan Patrol՝ լրացուցիչ լուսարձակների անհավանական քանակությամբ։ Սովորաբար մեքենաներն այդպես «զինում են գիշերայի որսի համար, բայց Nissan-ի փայլող մաքրությունից երևում էր` որսորդական կածաններից չի թեքվել այստեղ։
«Աղթամարում», ինչպես գրեթե բոլոր ռեստորաններում, կային այսպես կոչված հատուկ սենյակներ, որոնք պահում են բարձրագույն ղեկավարության համար, և երբ Սիմոնյանը մոտեցավ անհրաժեշտ դռներին, վազելով մոտեցավ տագնապից մատուցողը, ինչ-որ բան շշնջաց քարտուղարի ականջին և ուղեկցեց կողքի սենյակ։ «Աղթամարի» գլխավոր սենյակում, ինչպես պարզվեց, ճաշել է Միշա Ա․-ն, որն ավելի ուշ կայարանամերձ հրապարակում տեսնելու էր վաղաժամ ազատ արձակված քաղաքացի N-ին և առանց երկմտելու կրակելու էր նրա վրա։
Միաժամանակ, այդ պահի նրբությունն այն էր, որ «Ախթամարում» ճաշող Միշա Ա․-ն այդ օրերին պետք է գտնվեր Սևանի գաղութում և ոչ թե լճի ափի ռեստորանի VIP-սրահում։ Բայց փողը շատ բան է փոխում, իսկ շատ փողը՝ գրեթե ամեն ինչ։
Այս դեպքում խնդիրներ չեն եղել․ Միշայի եղբայրները հայ «ցեխավիկների» առաջին տասնյակում էին, նրանք, ըստ էության, բարձրակարգ գործարարներ էին, որոնք գործերը վարելիս և՛ հանրապետության տնտեսությունն էին զարգացնում, և՛ իրենց նեղություն չէին տալիս։ Այսօր նման գործարար քաղաքացիները դառնում են օրինական միլիոնատերեր, իսկ խորհրդային շրջանում համարվում էին` ընդհատակյա։
«Նա խոսի չխոսի, պետք է մինչև կյանքի վերջը նստի». Ստեփան Դեմիրճյանը` Նաիրի Հունանյանի մասին
Բայց վերադառնանք Միշա Ա․-ին։ Այնպես էր պատահել, որ այդ ամիս անհետացել էր ընկերոջս տղան՝ Վարդան Կարապետյանը։ Պաշտոնական հետախուզությունը ոչինչ չէր տվել, և օգտվելով առիթից՝ ես որոշել էի դիմել ոչ պաշտոնականին։ Միշա Ա․-ն, որին քրեական աշխարհը լավ գիտեր, կարող էր ինձ օգնել, և նա խոստացել էր դա անել։ Եվ ծանոթության համար կենացների, Nissan Patrol-ով գիշերային որսի մասին պատմությունների արանքում ես ուշադիր զննում էի զրուցակցիս դեմքը ու լսում նրան։
Ահա թե ինչ եմ հիշում․
- ոչ մի բան մի արա, որը կարող է վնասել բոլորին, քանի որ դրանից կտուժի մեզանից յուրաքանչյուրը
- մարդը չպետք է ապրի եղբայրների հաշվին, ստի ընկերներին, զրպարտի և ազգային հողի վրա թշնամանք դրսևորի
- կյանքի, և ոչ թե հնդկական կինոյի գլխավոր կանոնը` գտել ես՝ լռիր, կորցրել ես՝ լռիր, գողացել ես՝ լռիր։ Երկար լեզվով երկար չեն ապրում»
- շատ հասկացություններ կապված են կովկասյան ավանդույթների հետ։
Մենք չխոսեցինք վենդետայի մասին, բայց դավաճանության համար վրեժխնդրության մասին Միշա Ա․-ն ասաց մոտավորապես նույնը, ինչ «Կնքահայրը» վեպի հեղինակ Մարիո Պյուզոն․ «Դավաճանությունը չարժե ներել թեկուզ այն պատճառով, որ հենց դավաճանները իրենց երբեք չեն ների, նշանակում է` նրանք միշտ վտանգավոր կլինեն և կրկին կդավաճանեն»։
Մի մանրուք․ Սևանի շրջկոմի քարտուղար Դերենիկ Սիմոնյանը չցանկացավ «Ախթամարի» VIP-սրահում շփվել բանտարկյալ Միշա Ա․-ի հետ։ Վերջինս այդպես էլ չօգնեց գտնել ընկերոջս որդուն, թեև փորձեց (ավելի ուշ տղային սպանված գտան Երևանի արվարձանում)։
90-ականների սկիզբը՝ կարգերի փոփոխությամբ և արյունալի հաշվեհարդարներով, հաստատեց՝ կյանքն իրականում հնդկական կինո չէ։
«Կարծում եմ` այդ ստահակն ասելիք ունի». Արմեն Սարգսյանը` Նաիրի Հունանյանի մասին