ԵՐԵՎԱՆ, 30 սեպտեմբերի – Sputnik. Ադրբեջանա–թուրքական հաքերային խմբերն անցել են Հայաստանի ու հայկական վիրտուալ տիրույթի վրա պերմանենտ (անընդհատական) հարձակումների։ Այս մասին լրագրողների հետ զրույցում հայտարարեցին կիբեռանվտանգության խնդիրներով զբաղվող «Սիվիսերթ» (Civicert-AM) թիմի ներկայացուցիչներ Սամվել Մարտիրոսյանը, Արթուր Պապյանն ու Անդրանիկ Վարդանյանը:
«Իրենք հետապնդում են ազգայնական խնդիր՝ հնարավորինս վնաս տալ հայերին»,-նշեց է մեդիա փորձագետ Սամվել Մարտիրոսյանը, հավելելով, որ հիմնական հարձակումների ուղղություններն ու եղանակները մի քանիսն են. հայկական կայքերը, անհատ-օգտատերերի վրա հարձակումները, սոցցանցային մանիպուլյացիաների միջոցով օգտատերերի անհատական տվյալները «գողանալը», տնտեսվարողների էլեկտրոնային գործիքներ վնասելը կամ կեղծ հաշվեհամարներ հրամցնելով՝ ռեալ գումար «թռցնելը»:
Թեպետ, մեդիա փորձագետի խոսքով` կայքերի վրա հարձակումների քանակը վերջին շրջանում որոշ չափով նվազել է նաև կայքերի պաշտպանվածության աստիճանի բարձրացմամբ պայմանավորված:
Մարտիրոսյանի խոսքով` մարդիկ հաճախ իրենք են հաքերներին «կամովին» տրամադրում իրենց տվյալները, արձագանքելով, օրինակ, iPhone շահելու մասին ինչ-որ նամակի, կամ՝ իբր թե Facebook-ի ադմինիստրացիայից ստացած տեղեկության, թե՝ օգտատիրոջ հաշիվն արգելափակվելու է և, որպեսզի դա տեղի չունենա, պետք է վիրտուալ ձևաթուղթ լրացնել: Մարդիկ կան, որ լրացնում են այդ ձևաթղթերը, երբեմն անգամ չկասկածելով, որ ոչ թե Facebook-ի ներկայացուցչի հետ են «շփվում», այլ նմանակված էջով ներկայացող հաքերային խմբի:
«Կա այլ թիրախավորում` ըստ ազգային պատկանելության, էլի ադրբեջանական թիմերի կողմից: Այս տարվա ընթացքում Facebook-ի և Instagram-ի մոտ 10000 օգտատեր ենթարկվել է նման հարձակման, երբ որ օգտատիրոջ հաշիվը գողացել են, և դա օգտագործվում է հայկական ցանցում կեղծ լուրեր տարածելու կամ զուտ վնաս պատճառելու նպատակով։ Նման դեպքերը արտառոց շատ են, հիմնականում Ապրիլյան պատերազմից հետո, այս երկու-երեք տարիներին է դիտարկվում նման հարձակումների ակտիվությունը»,-ասում է Սամվել Մարտիրոսյանը` նկատելով, որ իսկապես շատ են համացանցից օգտվող այն մարդիկ, ովքեր, փաստորեն, իրենց հաշիվները «նվիրում» են հանցավոր նպատակներ հետապնդող շրջանակների:
Նրա խոսքով` ելքը նման վիճակից այն է, որ ավելի լուրջ աշխատանք տարվի համացանցային գրագիտության աստիճանի բարձրացման նպատակով: Պարզ ասած՝ պետք է կրթել ու կրթել համացանցաֆիկացված հասարակությանը:
Մյուս կազմակերպչական քայլը, որն ինքնըստինքյան պահանջվում է` որոշակի պետական կառույց կամ մարմին ձևավորելն է, որը կզբաղվի համացանցային անվտանգության խնդիրներով ոչ միայն պետական հաստատությունների հետ կապված, որոնցից ամենից առանցքայիններն ունեն իրենց ստորաբաժանումները (ԱԱԾ, ոստիկանություն, բանակ): Պարզ ասած, խոսքն այնպիսի կառույցի մասին է, որը կզբաղվի կիբեռհարձակումների ենթարկված անհատ օգտատերերի, մասնավոր հաստատությունների խնդիրներով ու հարձակման դեպքերով:
Կիբեռհարձակման դիմաց հրթիռային հարձակում. Իսրայելը աննախադեպ քայլի է գնացել
Սամվել Մարտիրոսյանը կարևոր է համարում նաև օրենսդրությունը ժամանակակից իրողություններին համապատասխանեցնելու խնդիրն ու բացերն այդ դաշտում էլ լրացնելը:
Փորձագետի խոսքով` չնայած չկա կիբեռհարձակումների հստակ վիճակագրություն, բայց իր ունեցած տվյալներով` արդեն իսկ տուժել են տասնյակ տուրիստական գործակալություններ, սրճարաններ, նաև՝ բժշկական կենտրոններ:
Հաքերները փչացնում են տնտեսվարողների վիրտուալ գործիքները, կրիպտովիրուսներ են ներբեռնում ու «գողանում» ընկերության արխիվը, հաշվապահական ֆայլերը՝ դրանք գումարի դիմաց վերադարձնելու պայմանով, կամ արտաքին գործընկեր ունեցող ընկերության նամակագրությանն են հետևում և վճարման պահից առաջ այլ (ոչ գործընկերոջ) հաշվեհամար են հրամցնում, որին էլ բանկային փոխանցում է արվում, այսինքն՝ տնտեսվարողներն իրական ու շոշափելի նյութական կորուստներ են ունենում:
Երևույթն, ըստ փորձագետի, արդեն հասել է այն հարթության վրա, որ այլևս առանձին անհատի կամ տնտեսվարողի խնդիր չէ, այլ պահանջում է պետական ու համակարգված մոտեցում: Ի վերջո, մարդիկ պետք է իմանան, թե նման դեպքերում, նման հարձակումների ժամանակ ում դիմեն, որ վստահ լինեն, որ իրական աջակցություն կստանան:
Եթե փորձագետի խոսքը փոքր-ինչ «բացենք», ապա կարելի է նաև այսպես ձևակերպել. կիբեռանվտանգության հույսը միայն Աստծու սերվերի վրա մի դրեք: