«Հարավկովկասյան երկաթուղի» ՓԲԸ–ի գլխավոր տնօրեն Սերգեյ Վալկոն Sputnik Արմենիայի հետ զրույցում պատմել է, թե ինչպես է «Ռուսական երկաթուղիներ» ընկերության «դուստրն» աշխատում Հայաստանում, արդյո՞ք ՊԵԿ–ի ստուգումներն ազդել են ընկերության գործունեության վրա, և ե՞րբ կարելի է սպասել Կովկաս–Փոթի նավահանգստի լաստանավային անցատեղի վերագործարկմանը։
— Պարոն Վալկո, նախորդ տարվա ամռանը ընկերությունում ստուգումներ անցկացվեցին, փաստաթղթեր առգրավվեցին, բողոքներ ներկայացվեցին։ Ինչպե՞ս դա անդրադարձավ ՀԿԵ–ի աշխատանքի վրա։
– Այո, իրոք, առգրավվել են մեր 10-ամյա աշխատանքին վերաբերվող փաստաթղթեր, ստուգումներն ընթանում էին 6 ամիս, այդ ընթացքում ընկերության առանցքային աշխատողներն ու ղեկավարները երկար ժամանակով շեղվում էին հիմնական աշխատանքից: Ասել` ոչ, դա ոչ մի կերպ չի ազդել ընկերության գործունեության վրա, չի կարելի: Նման իրավիճակը դժվարություններ է ստեղծում յուրաքանչյուր տնտեսվարողի համար, և ի վերջո բացասական ազդեցություն է ունենում ընկերության գործունեության վրա: Ի դեպ, մինչ օրս փաստաթղթերը մեզ չեն վերադարձրել, չնայած ընկերությունը դիմել էր համապատասխան հարցումով: ՊԵԿ-ի ստուգումները շարունակվում են նաև ներկա պահին: «Հարավկովկասյան երկաթուղին» անում է հնարավորը` նման հանգամանքների ազդեցությունն առավելագույնս մեղմելու համար:
– Ի՞նչ կասեք Ռուսաստանի տրանսպորտի նախարարության հայտարարության մասին, ըստ որի` «Ռուսական երկաթուղիներ» ընկերությունը կարող է դիտարկել Հայաստանում երկաթուղին ղեկավարելու մասին պայմանագրի վաղաժամկետ դադարեցման հնարավորությունը։
– Մենք զերծ են մնում որևէ մեկնաբանություններից։ ՀԿԵ–ն շարունակում է տնտեսվարողի գործունեությունը։
– Այնուամենայնիվ, դատելով ընկերության վերջին երկու տարվա հաղորդագրություններից՝ արտադրական և ֆինանսական գործունեության ցուցանիշները կայուն աճում են: Ի՞նչ աշխատանքներ են կատարվել վերջին տարիներին, և ինչպիսի՞ հեռանկարային նախագծեր ունեք:
– Եթե խոսենք ոչ վաղ անցյալի մասին, ապա նշեմ, որ 2014-2015 թթ-ները ճգնաժամային էին, ինչի հետևանքով «Հարավկովկասյան երկաթուղին» կորցրեց բեռնաշրջանառության զգալի մասը: Որոշ «տաքարյուններ» նույնիսկ առաջարկում էին կրճատել աշխատողների թիվը 540-ով, սակայն հաշվի առնելով սոցիալական պատասխանատվությունը` ընկերությունն այդ քայլին չգնաց և պահպանեց անձնակազմը: Մենք իրադրությունը կարողացանք փոխել 2018 թվականի սկզբին՝ բեռնափոխադրողների հետ աշխատանքի ձևաչափը փոխելու շնորհիվ: ՀԿԵ-ի նախաձեռնությունները համոզեցին մեր գործընկերներին, որ մենք հուսալի ընկերություն ենք: Այսօր մենք փոխադրումների ծառայություններ ենք առաջարկում դեպի 75 երկիր, զարգացնում ենք «դռնից դուռ» ձևաչափով փոխադրումները: Արդեն մեծ փորձ ունենք արտադրական նշանակության ոչ ստանդարտ չափերի բեռներ փոխադրելու և լրացուցիչ ծառայություններ մատուցելու ոլորտում:
Չնայած ավտոտրանսպորտային փոխադրումների հետ կոշտ մրցակցությանը` ՀԿԵ-ի բեռնափոխադրումների նախագծվող աճը 2019 թվականին 2015-ի ծավալների նկատմամբ կկազմի 15%, բեռնումը կավելանա 40,6%, իսկ ուղևորափոխադրումների աճը կկազմի 50%:
2008-2018 թթ. ներդրումները նախատեսվում էին գրեթե 117 մլրդ դրամի չափով, որից 88,77 մլրդ դրամն ուղղել էր ենթակառուցվածքներին և 28,17 միլիարդը՝ շարժակազմին: Նախատեսվող ցուցանիշները փաստացի կատարվել են 106,3%-ով: Այդ տարիներին ՀԿԵ-ի աշխատանքի արտադրողականությունն ավելացել է 66,2%-ով, իսկ 2019-ի արդյունքներով նախատեսվում է աճ ևս 6,9%:
2018 թվականին ընդունված Տնօրենների խորհրդի որոշման համաձայն` մենք սկսել ենք բեռնատար վագոնների պարկի նորացումը: Մինչև 2021 թվականը նախատեսվում է նորացնել բեռնափոխադրումների ժամանակ հիմնականում օգտագործվող կիսավագոնների պարկի 50%–ը: 2018 թվականին մենք գնել ենք 40 նոր կիսավագոն, այս տարի նախատեսում է գնել նույնքանը:
– Քանի որ խոսեցիք շարժակազմի նորացման մասին, չեմ կարող չհարցնել: Վերջերս Հայաստանի վարչապետը իր կարծիքն էր հայտնել մարդատար վագոնների մաշվածության մասին: Ի՞նչ իրավիճակ է ստեղծվել այս ոլորտում:
– Դա նույնպես պլանային աշխատանք է, որը մեծ ներդրումներ է պահանջում: Վերջին երկու տարիների ընթացքում երկաթուղին ձեռք է բերել երկու նոր էլեկտրագնացք: Կարելի է ասել, որ դա ունիկալ տեխնիկա է, քանի որ աշխարհում չեն արտադրվում երկվագոնանոց էլեկտրագնացքներ: Այսօր մեր նոր էլեկտրագնացքներն աշխատում են Երևան-Գյումրի-Երևան երթուղում՝ ուրբաթ, շաբաթ և կիրակի օրերին: Օրերս, ելնելով մեր ուղևորների ցանկություններից, մենք փոխեցինք աշխատանքի կարգը:
Մինչև տարեվերջ մենք պիտի ստանայինք ևս երկու նոր էլեկտրագնացք, սակայն որոշ պատճառներով գնումը հետաձգվում է:
– Վերջին մեկ տարվա ընթացքում ոլորտի համար պատասխանատու նախարարության ղեկավարությունը երեք անգամ փոխվեց: Ինչպե՞ս են զարգանում ընկերության հարաբերությունները կառավարության հետ:
– Մենք պատրաստ ենք սերտորեն համագործակցել նախարարության հետ` հաշվի առնելով, որ կան հարցեր, որոնք գտնվում են ոչ միայն ՀԿԵ-տարածքային զարգացման և ենթակառուցվածքների նախարարություն տիրույթում, այլև վերաբերում են բիզնեսին ընդհանրապես: Այդ թվում՝ Հայաստանի տրանսպորտային ներուժի օգտագործումը: ՀԿԵ-ն արդեն հինգ տարի է` առաջարկում է զարգացնել բեռների տարանցիկ փոխադրումը վրացական նավահանգիստների ուղղությամբ: Ընկերությունն արդեն պայմանավորվել է վրացական կողմի հետ՝ տարանցիկ բեռների համար: Երասխ կայարանում կա Իրանի ուղղությամբ մուլտիմոդալ փոխադրումներ իրականացնելու համար անհրաժեշտ տերմինալային ենթակառուցվածք: Բիզնեսն ունի որոշակի հետաքրքրվածություն այդ նախագծի նկատմամբ, սակայն կառավարության աջակցության բացակայությունը թույլ չի տալիս ավելացնել բեռների հոսքն այդ երթուղում: Միայն «Հարավկովկասյան երկաթուղու հնարավորությունները» բավարար չեն դրա համար:
– Մինչ երկաթուղին կոնցեսիոն կառավարման հանձնելը Համաշխարհային բանկի անցկացրած ուսումնասիրության մեջ մի կետ կար` աշխատակազմը 1500–ի հասցնելու անհրաժեշտության մասին...
– Այո, հնարավոր զարգացման տարբերակներից մեկով երկաթուղու աշխատակազմում պետք է լիներ 1270 աշխատող, ինչն արտահայտված էր 2006 թվականին կառավարության ընդունած N1497-Ն որոշման մեջ։ Մեզ մոտ հիմա 3000 մարդ է աշխատում։ Հաստիքների կրճատման հարց չի եղել և չկա։
Բացի այդ, բանկի մասնագետներն առաջարկում էին դադարեցնել ուղևորափոխադրումները Հայաստանի տարածքում:
Այնուամենայնիվ, մենք արձանագրում ենք ուղևորափոխադրումների ծավալների կայուն աճ: Ընթացիկ տարում ուղևորաշրջանառության աճը կազմել է 14%, և այդ դինամիկան պահպանվում է: Բաթումի ուղղությամբ մենք փոխադրեցինք ռեկորդային 58 հազար ուղևոր, իսկ ընդհանուր առմամբ միջազգային հաղորդակցությունում մենք նախատեսում ենք փոխադրել 69 հազար ուղևոր: Ընդ որում, այդ ուղղությունում մենք արձանագրում ենք օտարերկրյա քաղաքացիների թվի աճ՝ 2018 թվականին 36%, ընթացիկ տարում` 39%:
Երկաթուղային ուղևորափոխադրումները վնասաբեր են աշխարհի բոլոր երկրներում, այդ թվում` Հայաստանում: Այսօր ՀԿԵ-ն ուղևորափոխադրումների գծով ստացած վնասը փոխհատուցում է սեփական միջոցների հաշվին: Կառավարության կողմից փոխհատուցման չափը գործունեության ողջ շրջանում կազմել է մոտ 12%:
Բոլոր երկրներում պետությունը փոխհատուցում է ուղևորափոխադրումներից առաջացած վնասները: Այստեղ ուզում եմ նշել, որ մեր գործունեության ընթացքում երկաթուղին հատուկ կարևորում էր և շարունակում է կարևորել սոցիալական տարբեր նախագծերի իրականացումը: Մենք հովանավորում ենք տարբեր դպրոցներ և մանկապարտեզներ, աջակցում վետերաններին, բարեգործական տարբեր հիմնադրամների մասնակից ենք: Մենք դա չենք գովազդում` կարծելով, որ յուրաքանչյուր խոշոր ընկերություն սոցիալական պատասխանատվություն ունի հասարակության առջև:
Առանձին բլոկով մենք դիտարկում ենք երկաթուղային մասնագետների պատրաստման հարցը: Այսօր մենք ֆինանսավորում ենք 112 ուսանողի ուսուցումը Գյումրու պետական տեխնիկական քոլեջում և տարբեր բուհերում: Ընկերության գործունեության տարիների ընթացքում այդ նպատակներին հատկացվել է 480 մլն դրամ:
2019 թվականին «Հարավկովկասյան երկաթուղու» ղեկավար կազմի ներկայացուցիչներն ուսուցում են անցել «Ռուսական երկաթուղիների» Կորպորատիվ համալսարանի դասընթացների շրջանակում: Դա առաջին նման ծրագիրն էր, ու այն արդեն դրական արդյունքներ է տալիս:
– Ո՞ր փուլում է Կովկաս-Փոթի լաստանավային անցատեղի վերագործարկումը:
– Այժմ տարբեր՝ «Հարավկովկասյան երկաթուղու» հետ ոչ մի կապ չունեցող պատճառներով լաստանավային հաղորդակցությունը կասեցված է, սակայն ընկերությունը անհրաժեշտության և պահանջարկի առկայության դեպքում պատրաստ է իրականացնել փոխադրումներ այդ երթուղով: «Ռուսական երկաթուղիներ» ընկերությունը 2019 թվականի համար տրամադրեց մինչև 50% զեղչ նշված ուղղությամբ, այդ թվում` դեպի Բելառուս և Ղազախստան: «Ռուսական երկաթուղու» և ՌԴ-ի կառավարության այդ քայլը թույլ է տալիս կրճատել սակագնային բաղադրիչը դեպի Հայաստան և Հայաստանից դուրս իրականացվող փոխադրումների արժեքում:
Արդեն 1.5 տարի «Հարավկովկասյան երկաթուղին» գրեթե առանց պետության կամ այլ առևտրային կազմակերպությունների աջակցության զարգացնում էր այդ նախագիծը: 2017 թվականին փոխադրվել էր 590 վագոն (36 հազար տոննա բեռ): Մենք ապացուցեցինք հոռետեսներին, որոնք պնդում էին, թե բեռների բավարար հոսք չկա, որ Հայաստանի համար նման ռազմավարական ուղղությունը անհրաժեշտ է զարգացնել: Այսօր հայկական տարբեր առևտրային կառույցներ հետաքրքրված են և պատրաստ են ներդնել մինչև 1 մլն դոլար, եթե պետությունը նույնպես մասնակցի նախագծի զարգացմանը:
Նշեմ, որ ՀԿԵ-ի աշխատակիցներն ու ղեկավարները պատրաստ են կատարել Ընկերության Տնօրենների խորհրդի և «Ռուսական երկաթուղիներ» ԲԲԸ-ի առաջադրած խնդիրները: