Փաշինյան-Ալիև անօրակարգ հանդիպումից արժե՞ մեծ ակնկալիքներ ունենալ

Այսօր Ազգային ժողովում, պատգամավոր Նաիրա Զոհրաբյանի հարցին՝ կա՞ հանդիպման կոնկրետ օրակարգ, վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը մասնավորապես պատասխանեց. «Օրակարգի վերաբերյալ, ինչպես նախկինում ասել ենք, մեր պատկերացումը դա է: Եվ նախկինում էլ Ադրբեջանի նախագահի հետ մեր քննարկումներում ես ասել եմ իմ դիրքորոշումը, որ կարծում եմ` սկզբնական փուլում, առնվազն, այդ հանդիպումները կոնկրետ օրակարգ պետք է չունենան:

Պետք է լինի հարցերի լայն շրջանակ և այն, ինչ որ մեզ հետաքրքրում է, մենք ուղղակի պետք է մտքեր փոխանակենք տարբեր հարցերի վերաբերյալ։ Ընդհանուր առմամբ` կարող եմ կանխատեսել, որ քննարկումները կլինեն նախկինում հնչած հայտարարությունների շրջանակներում: Եվ, այո, այն, ինչ հայտարարել եմ Ստեփանակերտում, Անվտանգության խորհրդի համատեղ նիստում, դա ըստ էության այն օրակարգն է, որով մենք գնում ենք բանակցությունների, քննարկումների, և ըստ էության, այն պլատֆորմն է, որի վրա հիմնվելու ենք հետագա բանակցային ողջ գործընթացում»:

Իսկ ի՞նչ էր հայտարարել վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը մարտի 12-ին Արցախի մայրաքաղաքում տեղի ունեցած Հայաստանի և Արցախի Անվտանգության խորհուրդների համատեղ նիստում:

Այնքան վաղուց չէր, որպեսզի մոռացվեր, իսկ ովքեր հասցել են մոռանալ, կարող են հղմամբ «գնալ» ու վերհիշել: Ըստ էության, երեք հիմնական թեմա է շեշտադրված այդ ելույթում՝ բանակցային գործընթացում Արցախի պաշտոնական և անմիջական ներգրավում, ԵԱՀԿ ՄԽ առաջադրած կամ վերաառաջադրած «մադրիդյան սկզբունքներ» և դրանց վերաբերյալ պարզաբանումների անհրաժեշտություն, «ժողովրդին խաղաղության նախապատրաստել» ասվածի ընկալումներ և մեկնաբանություն:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի կրկնած արտահայտությունը, որ Ադրբեջանի նախագահի հետ հանդիպումները սկզբնական շրջանում պետք է կոնկրետ օրակարգ չունենան, տարակերպ մեկնաբանությունների առիթ տվել է արդեն: Իսկապես տարօրինակ է դիտվում՝ գնալ հակամարտության կարգավորման միջազգային միջնորդների (Մինսկի խմբի համանախագահների) նախաձեռնած հանդիպմանը և համարել, որ սկզբնական շրջանում այդ հանդիպումները կոնկրետ օրակարգ պետք է չունենան: «Մադրիդյան սկզբունքների» վերաբերյալ պարզաբանումներ ստանալու և հեռակա «լեզվակռիվ չանելու» հետ կապված էլ կա որոշակի թերընկալում:

Մյուս կողմից, Նիկոլ Փաշինյանն ասում է, որ դա է այն օրակարգն ու պլատֆորմը, որի վրա հիմնվելու ենք հետագա բանակցային գործընթացում:

Անկախ այն բանից, թե Հայաստանի վարչապետը ինչպես կամ որքան լավ է հիմնավորում կամ բացատրում բանակցային գործընթացում Արցախի անմիջական ներգրավման անհրաժեշտությունը, բոլորին էլ հասկանալի է, որ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահներն առաջին հերթին հենց դա նկատի ունեին իրենց վերջին հայտարարության մեջ (մարտի 9-ի), մասնավորապես, երբ կոչ էին արել զերծ մնալ ձևաչափի միակողմանի փոփոխության պահանջներից:

Նիկոլ Փաշինյանն այդ հայտարարությանը հաջորդած ԱԽ վերոհիշյալ համատեղ նիստում բացատրեց, որ դա ձևաչափի փոփոխության պահանջ չէ: Բայց տվյալ պարագայում այլ հարցեր են հետաքրքիր:

Առաջին. եթե առնվազն Հայաստանի վարչապետի ընկալմամբ, այս փուլում չպետք է լինի կոնկրետ օրակարգ, ապա Վիեննայում սպասվող հանդիպումը հազիվ թե կարելի է բանակցություն համարել: Պատահական չէ, որ ԱԺ-ում Նիկոլ Փաշինյանը «բանակցություններ» բառից անմիջապես հետո կարծես լրացուցիչ ճշտման շեշտադրմամբ գործածեց «քննարկումներ» բառը:

Իսկապես էլ՝ եթե հանդիպումից ակնկալիքը պարզաբանումներ ստանալն է, մտքեր փոխանակելը, ապա դա ավելի շուտ քննարկում է, քան բանակցություն՝ կարգավորման որևէ առաջարկության կամ դրա որևէ կետի շուրջ՝ ինչ-որ համաձայնության հանգելու ողջամիտ հեռանկարով:

Երկրորդ. օրակարգի բացակայության կամ այն չհստակեցնելու պայմաններում Արցախի անմիջական ներգրավման (վերաներգրավման) խնդիրը դնելն ինքնըստինքյան դառնում է օրակարգային հարց: Նրբությունն այն է, թե հանդիպման մասնակիցներից որ կողմն ինչ դիվանագիտություն է բանեցնում: Պարզ ասած, եթե միջնորդ-համանախագահները ոչ թե ընդունում են դա, այլ վերստին շեշտում են «մադրիդյան սկզբունքները», իսկ Ալիևն էլ, օրինակ, ձայնակցում է ՄԽ համանախագահներին, չի՞ ստացվում, որ Հայաստանը մնում է մենակ`ընդդեմ «նույն լեզվով խոսող» համանախագահների ու ադրբեջանական կողմի: Պատահական չեն առանձին մեկնաբանների այն դիտարկումները, որ բանակցային գործընթացի առնվազն վերջին 20-23 տարիների ընթացքում հակառակ պատկերն է եղել՝ միջնորդներն ու Հայաստանն են «նույն լեզվով խոսել», իսկ ադրբեջանական կողմը առաջարկություններ մերժողի կամ պայմանավորվածություններ խափանողի դերում էր:

Ընդհանուր առմամբ, եթե առանցքում պարզաբանող ու ճշտող քննարկումներն են լինելու, ապա, ամենայն հավանականությամբ, դա լինելու է հերթական հանդիպում:

Ընդամենը:

Մյուս կողմից, որքան էլ արդարացված կամ ընկալելի են Արցախն անմիջականորեն բանակցային սեղանի մոտ վերադարձնելու դիրքորոշումն ու ձգտումը, չես կարող հաշվի չառնել նույն համանախագահների արձագանքը: Ի վերջո, դա կարող է մեկնաբանվել որպես բանակցային գործընթացը մինչև 1990-ականների կեսեր «հետ տանելու», ամեն ինչ «նոր էջից» սկսելու մղում: Իսկ գուցե պատահակա՞ն չէ, որ ԵԱՀԿ ՄԽ վերջին համատեղ հայտարարության մեջ ընդգծված շեշտվում է 2009-12 թվականներին արված առաջարկությունը («մադրիդյան սկզբունքներ»): Ու այնպես է շեշտվում, որ կարող է թվալ, թե դրանից հետո, անցած 7 տարում հակամարտությունը կոնսերվացված, սառեցված վիճակում է եղել, ոչ Ադրբեջանի կողմից 2016-ի ապրիլին սանձազերծած պատերազմական լայնածավալ գործողություններն ու հարձակումն են եղել, ոչ էլ դրան հաջորդած Վիեննայի, Սանկտ Պետերբուրգի բանակցություններն ու պայմանավորվածություն-պարտավորություններն են արձանագրվել:

…Թերևս մեկ բան «էն գլխից» կարելի է պարզորոշ համարել. պետք է ներքին ամրության «պաշար» կուտակել, որքան հնարավոր է: