ԵՊՀ, ընտրական օրենսգիրք, սուպերվարչապետություն. էլ ի՞նչ ափ հանեց թավշյա ալեկոծությունը

Ուշադրություն գրավեց ԵԽԽՎ Հայաստանի մոնիտորինգի հարցով համազեկուցողների հայտարարությունը, Յուլյա Լովոչկինան և Անդրե Շիրցելն ամփոփել էին մարտի 12-14-ը Երևան կատարած իրենց այցելության արդյունքները:

Այ, օրինակ, համազեկուցողները նշում են. «Հայաստանի իշխանությունները շատ լավ գիտեն բնակչության շրջանում փոփոխությունների բարձր ակնկալիքները: Ուստի կարևոր է, որ այժմ ձևավորվող բարեփոխումները հանգեցնեն կոնկրետ և շոշափելի արդյունքների»: Ի լրումն, նրանք ողջունում են ինստիտուցիոնալ համակարգում Ազգային ժողովին կենտրոնական դերակատարում տալու վերաբերյալ պատգամավորների պարտավորությունը և գործադիր իշխանության անդամների ցանկությունը` իշխանության ավելի լավ բաշխման համար:

       Կարևոր է, իհարկե, որ ԵԽԽՎ մոնիտորինգի հանձնաժողովի համազեկուցողները մեր պետության վերաբերյալ դրական են արտահայտվում, զգուշավոր լավատեսությամբ:

Առկա աշխարհաքաղաքական իրավիճակում մեզ լրացուցիչ արտաքին լարվածության առիթ կամ պատրվակ ընդհանրապես պետք չէ:

       Բայց նաև իրականությունից չարժե կտրվել: Եթե լսենք հայրենի քաղաքական գործիչներին, իշխանության ու խորհրդարանական ընդդիմության ներկայացուցիչներին հանդիպած համազեկուցողներին, ապա ստացվում է, որ առկա սուպերվարչապետական կառավարման համակարգը վերանայելու լուրջ ցանկություններ կան: Համենայն դեպս, նման բաներ ասվել են, որ համազեկուցողների հայտարարության մեջ արտացոլվել է:

       Սակայն իրականության մեջ, ընթացիկ քաղաքական օրակարգում արդյոք դրվա՞ծ է նման փոփոխության հարց: Նկատի ունենք ոչ թե՝ առհասարակ, որ կան նման ցանկություններ ու մտադրություններ: Այլ այն, թե արդյո՞ք դա վառ արտահայտված այնպիսի ցանկություն է, որը ձևակերպվել է որպես քաղաքական օրակարգի անհետաձգելի կամ գոնե առաջնահերթ հարց: Արդյո՞ք կան ռեալ քայլեր, ասենք՝ սահմանադրության փոփոխության, լիազորությունների իրական վերաբաշխման, իշխանության, հատկապես՝ օրենսդիրի և գործադիրի դերակատար հավասարակշռության, ոչ ձևական վերահսկողության ապահովման առումներով:

Կարճ ասած՝ գործող սուպերվարչապետական համակարգը խստորեն քննադատած և այժմ իշխանության եկած և այդ համակարգով պետությունը ղեկավարող քաղաքական գործիչները, ուժերը մինչև հիմա կոնկրետ ի՞նչ են արել այն փոփոխելու համար:

       Խոսքն առայժմ առանձին հայտարարություններից այն կողմ չի անցել: Երևի առաջիկայում, ինչ-որ մի պահի կտրվի նման կոնկրետ ձևակերպում ու այն կընդգրկվի ներքաղաքական օրակարգ:

Սակայն ի՞նչ եղավ, օրինակ, այդքան ծեծված «Ընտրական օրենսգրքի» վերափոխման հարցն ու հատկապես՝ գործընթացը: Իսկ ոչինչ էլ չեղավ, չնայած հանձնախմբեր կազմվեցին, քննարկումներ կազմակերպվեցին, նախագծեր արվեցին:

Հանրագումարում՝ ի՛նչ: Իսկ ոչինչ. անցյալ տարվա ապրիլ-մայիսյան զանգվածային ցույցերի ալիքով իշխանության եկած Նիկոլ Փաշինյանն ու իր թիմը գտան, որ ԱԺ արտահերթ ընտրությունները պետք է ոչ թե 2019-ի գարնանն անել, այլ հենց 2018-ի դեկտեմբերին: Գործընթացն արհեստականորեն արագացվեց, ու այդտեղ էլ պարզվեց, որ հին, «հանցավոր ռեժիմի շահերն սպասարկելու համար» ստեղծված Ընտրական օրենսգիրքը լավ էլ հարմար գործիք է, ասենք, մի 80-85 տոկոսով կամ գրեթե միաձայն իշխանություն ընտրվելու համար: Իսկ որ այդ օրենսգիրքն, իբր օր առաջ պետք էր փոփոխել, եթե չփոխվեր՝ երկինքը կշրջվեր մեր լեռնաշխարհի վրա, նմանօրինակ փաստարկներն ու բացականչությունները մարեցին: Արդեն երևի մոռացվել էլ են:

       Նույնը, թերևս, սուպերվարչապետական մոդելի հետ կապված: Վաղը, մյուս օրը, մեկ էլ տեսար, կարող է պարզվել, եթե արդեն չի պարզվել, որ այն լավ էլ հարմար «կոստյում» է… այդ սահմանադրական «հանդերձն» այդքան քննադատած Նիկոլ Փաշինյանի համար: Ի վերջո, հիմա ինքն է վարչապետը, այլ ոչ թե մեկ այլ գործիչ:

       Ի դեպ, ընտրությունների մասին: Աժ արտահերթ ընտրությունների, իհարկե: ԵԽԽՎ մոնիտորինգի հանձնաժողովի Հայաստանի հարցով համազեկուցողները նաև նշել են, որ միջազգային դիտորդների և իրենց հանդիպած հայաստանյան գործիչների մեծամասնությունն այդ ընտրությունները համարում են ազատ և արդար:

       Ազատ բնորոշումը, կարծում ենք, հստակ է: Այստեղ քննարկելու քիչ բան կա: Ինչ վերաբերում է արդար բնորոշմանը, ապա այստեղ վերապահման տեղ ու առիթ կա: Արդյոք կարո՞ղ ես լիարժեք գործածել նման բնորոշում, եթե մոտ մեկ տասնյակ քաղաքական ուժեր փաստացի դուրս են մնացել ընտրական մրցավազքից կամ գործընթացից զուտ այդ ընտրությունների սպասվող ժամկետը կտրուկ «առաջ բերելու» հետևանքով: Ի դեպ, ընտրություններին մասնակցելուց հրաժարված կուսակցությունների մի մասը հենց արտահերթի արագացումն է նշել որպես չմասնակցելու պատճառ: Դե, երևի համազեկուցողները միայն արտահերթ ընտրության մասնակցած ուժերի ներկայացուցիչների հետ են զրուցել: Երևի:

       Նրանք նաև նշել են, որ Հայաստանում ընթացող փոփոխությունները խորքային են, ապա հավելել են. «Եվրոպայի խորհուրդը և նրա խորհրդարանական վեհաժողովը հայ ժողովրդի և նրանց ներկայացուցիչների տրամադրության տակ են` ապահովելու այդ փոփոխությունների հաջող նախապատրաստումն ու իրականացումը»:

       Գուցե այնքան էլ սահուն ձևակերպում չէ, որովհետև, եթե փոփոխություններն արդեն խորքային են, հարց է ծագում, թե այդ փոփոխությունների ի՞նչ նախապատրաստման մասին է խոսքը: Բայց թողնենք դա:

       Ավելի հետաքրքիր օրինակներ է կյանքը հրամցնում: Թեպետ դրանք քիչ չեն, բայց թարմ նմուշ վերցնենք: Կառավարության մարտի 25-ի նիստում կրթական համակարգի ապաքաղաքականացման թեմայով վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի արած հայտարարությունը. «Չի կարող Հայաստանի Հանրապետությունում ուսանողի վրա դուռ փակած ռեկտորը կամ կրթական պրոցեսը կուսակցականացրած ռեկտորը, ղեկավարությունը շարունակի աշխատել: Չի կարող այդպիսի բան լինել: Հեղափոխությունը սկսել է այս պահանջով և ավարտվելու է այս պահանջով: Չկա տարբերակ: Այո, սա քաղաքական որոշում է և այդ քաղաքական որոշումը մի շաբաթ ուշ, թե շուտ կիրագործվի: Որևէ մեկը հանկարծ չմտածի, թե մենք կմոռանանք ինչի համար ենք հավաքվել, հույս չունենան»:

       Չնայած կոնկրետ անուն չի տրվել, բայց բոլորին էլ պարզ է, որ խոսքը հիմնականում ԵՊՀ ռեկտոր Արամ Սիմոնյանի մասին է: Նրան նոր իշխանությունները, իրենց համակիրների, ապա նաև պետական կառույցների միջոցով, ամենատարբեր մեթոդների գործադրմամբ, արդեն մոտ մի 10 ամիս է, ինչ ուզում են «գործից ազատել», բայց դեռևս ապարդյուն: Ըստ որում, այդ ռեկտորի պաշտոնավարման ժամկետը մոտ մեկ տարուց է ավարտվելու: Թե ինչո՞ւ է Արամ Սիմոնյանը շարունակում պաշտոնավարել, իր և ԵՊՀ կառավարման խորհրդի խնդիրն է:

Բայց հենց դա է հարցը. երկրի վարչապետը, քաղաքական բնույթի մեղադրանքներ ներկայացնելով (բուհ-ը կուսբջիջ դարձնել և այլն), հայտարարում է, թե քաղաքական որոշում է, որ տվյալ ռեկտորը պաշտոնանկ արվի:       

       Իսկ առհասարակ, խորքային փոփոխություններ եղել են: Անգամ ԵԽԽՎ մոնիտորինգի համազեկուցողներն են ասում: