Իրանի քանդակագործութեան մայրը. ինչպէս Լիլիթ Տէրեանը գրաւեց Թեհրանը

Լիլիթ Տէրեանը «Իրանի ժամանակակից քանդակագործութեան մայր» կ’անուանեն. անոր աշխատանքները երկրին մէջ կարելի է ամէնուր տեսնել, իսկ հայկական եկեղեցիներու ու մշակութային կեդրոններու տարածքներուն մէջ ատոնք գրեթէ պարտադիր են: Ան քանդակագործ ու նկարիչ է, որուն աշխարհընկալումն ընդգրկած է հայկական, պարսկական ու եւրոպական մշակոյթի աւանդոյթները: Տէրեան կեանքի ընթացքին փառքի արժանացած է:
Sputnik

Ռուբէն Գիւլմիսարեան, Sputnik Արմենիա

Լիլիթ Տէրեանի աշխատանքները Իրանի մէջ  կարելի է տեսնել ամէնուր: Ան հեռացած է կեանքէն 88 տարեկանին, հեռացած է նոյնքան խաղաղ ու հանգիստ, ինչպէս եւ ապրած է:

Որովհետեւ կը սիրէ ծովը. նաւատորմերու ապագայ կին նաւապետը կ՚երազէ Հայաստան գալ

Ան փոքր հասակէն հակուած էր կերպարուեստին: Փլաստիլին, կաւ, մատիտ, ստուարաթուղթ, խեժ...

Դպրոցէն ետք Լիլիթ Տէրեան Թեհրանի մէջ համալսարան ընդունուած է: Ան մէկ տարի կերպարուեստի տեսութիւն  ուսումնասիրած է` մանկապատանեկան սիրողական փորձ ունենալով: Մէկ տարի անց ժամանակն եկաւ համատեղելու մեծ հասակին ձեռք բերուած տեսական գիտելիքներն ու  փորձնականը նոր, մասնագիտական մակարդակով. թեհրանեան համալսարանի շրջանակը նեղ էր եւ՛ գաղափարապէս, եւ՛ աշխարհագրօրէն:  Տէրեան Ֆրանսա կը մեկնի:

Ի հարկէ, Փարիզ. ալ ուր պիտի մեկնի նկարիչը գիտութեան ու ոգեշնչման համար: Ֆրանսայի մայրաքաղաքին մէջ կերպարուեստի բարձրագոյն դպրոցը Տէրեանին տուաւ այն, ինչ «կեանքի ուղեգիր» կ’անուանեն:

Երեւի Լիլիթ Տէրեան կրնար մնալ Փարիզ, ուր տաղանդաւոր նկարիչը չի կորսուիր: Կ’ըլլային ցուցահանդէսներ, արագ եւրոպական (կամ նոյնիսկ համաշխարհային) ճանաչում, ու եթէ թէկուզ ան կեանքի օրօք դասական չդառնար, ապա սեփական սրահն ու պատկերասրահը կ’ունենար` ամբողջ կեանքին մէջ յաճախորդներ ու հասարակութեան մէջ բարձր կարգավիճակ ապահովելով:

Բայց, այնուամենայնիւ, նախընտրեց վերադառնալ Իրան: 1960 թուականէն Տէրեան դասաւանդած է Թեհրանի տարբեր համալսարաններու, կերպարուեստի քոլեջին մէջ: Իրանի մէջ շատոնց արդէն վարժուած են, որ երիտասարդ քանդակագործները (իսկ, երբեմն, նոյնիսկ գեղանկարիչները) գրեթէ բոլորը Լիլիթ Տէրեանի աշակերտներն են: Ժամանակի ընթացքին զինք սկսած են անուանել «Իրանի ժամանակակից քանդակագործութեան մայր»: Այս տիտղոսն ինքնին յայտնուեցաւ, երբ Թեհրանի հայկական եկեղեցիներէն մէկուն բակին մէջ տեղադրուեցաւ Տէրեանի կերտած Մեսրոպ Մաշտոցի քանդակը:

Իրանի քանդակագործութեան մայրը. ինչպէս Լիլիթ Տէրեանը գրաւեց Թեհրանը

2007 թուականին իրանական իշխանութիւնը վաստակաւոր քանդակագործին նուիրուած յատուկ երեկոյթ  կազմակերպած էր Իմամ Ալի անուան կրօնական արուեստի թանգարանին մէջ: Ատիկա եղաւ քաղաքային քանդակի VI  երկամեայէն ետք:

Հալէպի հայերը կը վերադառնան խաղաղ կեանքին. ՀՀ դեսպանը` Սուրիոյ իրավիճակի մասին

«Ես բաւական փակ մարդ եմ, չեմ սիրեր երկար-բարակ խօսիլ: Աւելի լաւ է արտայայտուիմ գիծով, գոյնով, ձեւով», – ինքն իր մասին կ’ըսէր Լիլիթ Տէրեան: Այդպէս ալ կար:

Տէրեան աջ ու ձախ հարցազրոյցներ չէր տար, նկարահանումներն ալ առանձնակի չէր սիրեր, աւելի լաւ է աշխատանքները նկարահանէք, խորհուրդ կու տար ան լրագրողներուն ու ֆիլմի բեմադրիչներուն:

Ու միեւնոյնն է` ուշադրութեան կեդրոնին մէջ կը մնար: Ատոր հետ կապուած պէտք է հերթական անգամ նշել իրանական իշխանութեան ուշադրութիւնը իրենց երկրին մէջ ապրող ոչ միայն անուանի, այլեւ պարզապէս յայտնի մարդոց հանդէպ:

Այս մասին կը վկայէ իրանական այն պետական պաշտօնեաններու ցանկը, որոնք իրենց պարտքը  համարած են ցաւակցութիւն յայտնելու Լիլիթ Տէրեանի հեռանալու կապակցութեամբ: Անոնց շարքին են` Ւրանի ԱԳՆ մամլոյ քարտուղար Պահրամ Քասեմին, Իրանի իսլամական ուղղուածութեան ու մշակոյթի նախարար Մոճթապա Հոսէյնին, այլ ծառայութիւններու ու գերատեսչութիւններու ղեկավարներ:

Նոր Հայաստանի մէջ մշակոյթի նախարարութիւն պիտի չըլլայ, հաւանաբար այդ պատճառով է, որ մեծն քանդակագործի, մեր հայրենակիցի մահուան միայն  քանի մը լրատուամիջոցներ  անդրադարձած էին:

Իրանի քանդակագործութեան մայրը. ինչպէս Լիլիթ Տէրեանը գրաւեց Թեհրանը

Թեհրան երթաք, անպայման այցելէք Սուրբ Աստուածամօր ու Սուրբ Թարգմանչաց եկեղեցիներ. սկիզբը բակին մէջ Տէրեանի հեղինակած արձաններուն նայէք, իսկ յետոյ բուն տաճարներուն մէջ մոմեր վառէք: