Լաուրա Սարգսյան, Sputnik Արմենիա
Վրաստանը մտադիր է բարելավել Հայաստանին բնական գազ մատակարարելու մասին «Գազպրոմի» հետ համաձայնագրում իր դիրքը։ Իշխանությունները չեն բացառում Ռուսաստանից գազ գնելու հնարավորությունը Թբիլիսիի համար ճկուն սակագների դեպքում, և Երևանը, վրաց որոշ փորձագետների համոզմամբ, կարող է ազդել բանակցությունների դրական հանգուցալուծման վրա։
Վրաստանի կառավարության և «Գազպրոմ–էքսպորտ»–ի ներկայացուցիչների միջև 2017 թվականի հունվարին ստորագրած երկամյա պայմանագրի համաձայն` առաջին տարին տարանցման համար վճարվում էր մասամբ հումքով, սակայն այնուհետև միջազգային ստանդարտների համաձայն, կողմերն անցան դրամային հաշվարկի։ Նախկինում իր տարածքով Հայաստան գազի տարանցման համար Թբիլիսին «Գազպրոմից» 10% կամ 200 մլն խմ գազ էր ստանում։
Նոր պայմանագրի շուրջ «Գազպրոմն» ու պաշտոնական Թբիլիսին մի քանի տարի է ինչ բանակցություններ են վարում։ Վրաստանը մինչև վերջին պահը ձգձգում էր դրամային հաշվարկի անցնելը։
Այդ պայմանագրի ժամկետն ավարտվել է, և հիմա կողմերը քննարկում են նոր համաձայնագրի պայմանները։
Ռուսական գազ գնելու հնարավորության մասին հայտարարությունները հերթական անգամ առաջացրել են վրացական ընդդիմության դժգոհությունը։ Մասնավորապես, «Ազգային շարժման» պատգամավոր Ռոման Գոցիրիձեն նախօրեին հայտարարեց, որ Վրաստանը «Գազպրոմի» գազի կարիքը չունի, իսկ էներգետիկայի նախկին նախարար Կախա Կալաձեն «ամբողջ այս ընթացքում խաբում էր բնակչությանը»։
«Մոտ 1.5 ամիս Ռուսաստանից Հայաստան գազ է մատակարարվում ապօրինի կերպով, քանի որ նոր համաձայնագիր չկա։ Դուք ասում եք, որ փորձում եք բարելավել առաքման պայմանները, սակայն նոր համաձայնագիրը դեռ ստորագրված չէ, և հավանաբար, չի ստորագրվի նույնիսկ մեկ տարվա ընթացքում», – ասել է Գոցիրիձեն։
Քանի դեռ նոր համաձայնագիր չկա «Գազպրոմը» պետք է վճարի հին սխեմայով` Հայաստան մատակարարվող գազի ծավալի 10%–ը, համոզված է նա։ Գոցիրիձեն պահանջում է նաև, որ նոր համաձայնագրի մանրամասները հրապարակվեն։
Նա հիշեցրել է, որ Հայաստանի գազի տարանցման համար Վրաստանը նախկինում 200 մլն խմ գազ կամ 40 մլն դոլար էր ստանում։
Իսկ հիմա Թբիլիսիին առաջարկում են ընդամենը 11 մլն դոլար, ինչը պատգամավորն անթույլատրելի է համարում։
Միևնույն ժամանակ Վրաստանի նախագահի աշխատակազմի նախկին պետ Պետրե Մամրաձեն կարծում է, որ «Գազպրոմ»–Թբիլիսի բանակցային գործընթացի վրա կարող է ազդել Երևանը։ Sputnik Արմենիայի թղթակցի հետ զրույցում նա նշեց, որ Վրաստանն այսօր փորձում է «Գազպրոմի» հետ քննարկել գործարքի նոր պայմանները։ Չի բացառվում, որ Թբիլիսին ռուսական ընկերությանը կառաջարկի շարունակել առաքումը նախկին` այսինքն գազով վճարելու պայմանով։
Մամրաձեն, սակայն, այդքան էլ լավատեսորեն չի տրամադրված և կարծում է, որ Ռուսաստանը այդ քայլին չի գնա, իսկ կողմերին էլ մնում է քննարկել միայն գազպրոմյան գազի գինը։
«Հայաստանը կուլուարային հանդիպումների ժամանակ կարող է ազդել բանակցային գործընթացի վրա` հաշվի առնելով Երևանի և Մոսկվայի հատուկ հարաբերությունները։ Սակայն Թբիլիսիում հասկանում են, որ այս ամենը չափ ու սահման ունի», – ընդգծեց Մամրաձեն։
Ինչ վերաբերում է այս թեմայի վերաբերյալ ընդդիմության հայտարարություններին, ապա երկրում դրանց վաղուց ոչ ոք լուրջ չի ընդունում, հասկանալով, որ այն ուզում է հայրենասիրական զգացմունքների վրա խաղալ` միևնույն ժամանակ «անհեթեթ մեղադրանքներ» օգտագործելով, ասաց Մամրաձեն։
British Petroleum ընկերությանը պատկանող Բաքու-Թբիլիսի-Էրզրում գազատարի տարանցման համար Թբիլիսի ստանում է 5% կամ 300 միլիոն խմ գազ։ Ընկերությունը արդյունահանում է 6-7 միլիարդ խմ գազ, մնացած 85% կամ 1,5 խորանարդ մետրը Վրաստանը ստանում է SOCAR-ից։
Մինչև չշահագործվի «Շահ- Դենիզ —2» նախագիծը, Ադրբեջանը չի կարողանա Վրաստանին գազով ապահովել։ Այսօր Ադրբեջանն ինքն էլ երկնագույն վառելիքի հետ խնդիրներ ունի ու բանակցություններ է վարում «Գազպրոմի» հետ մոտ մեկ միլիարդ խմ գազ գնելու շուրջ։
Հայտնի է, որ Վրաստանը մասամբ գազային կախվածությունից կազատվի միայն 2019 թվականին, եթե մշակվի ադրբեջանական «Շահ Դենիզ» հանքավայրի նախագծի երկրորդ փուլը, նաև «Tanap» ու ՏԱՐ նախագծերը, որոնցում այն առանցքային դեր է կատարում։
Այս նախագծերը կարևոր են «Հարավային գազային միջանցքի» իրագործման համար, որը նախատեսում է, որ «Շահ-Դենիզ —2» ադրբեջանական գազը կտեղափոխվի Եվրոպա։
«Tanap»-ը կանցնի Թուրքիայի արևելյան սահմանից մինչև արևմտյանը ու կմիանա ՏԱՐ-ին, որը գնում է Հունաստան, Ալբանիա ու Իտալիայի հարավ։