Որքան էլ տարօրինակ լինի այդ մասին ասելը, բայց վերջին տարիներին Հայաստանում գները դանդաղ են աճում։ Մեկ այլ հարց է, որ այդքան արագ չեն աճում մեր եկամուտները։
2018թ–ին գները միջինում աճել են 2,5 տոկոսով։ Հայաստանում 2018թ–ի հոկտեմբերին միջին աշխատավարձը կազմել է 169 հազար դրամ (այսինքն առձեռն հիմա ստանում են միջինում մոտ 130 հազար դրամ)։ Դա մոտավորապես 4 հազարով կամ 2,4 տոկոսով ավելի է, քան տարվա սկզբում։ Այսինքն, մոտավոր գնահատականով, 2018թ–ին գնաճը և աշխատավարձերը մոտավորապես հավասարաչափ են աճել։
Այստեղ մեզ կառարկեն. այդ ինչպե՞ս, եթե կարագը և միսը կրկին թանկանում են։ Այդպես էլ կա։ Ճիշտ է, միևնույն ժամանակ հացամթերքի, կաթնամթերքի գները գրեթե չեն բարձրացել, իսկ մրգի և բանջարեղենի գները նույնիսկ նվազել են։
Մի կողմ թողնենք գների փոփոխությունների մասին հարցը և փորձենք «երևակայել» մեր բարեկեցության մասին։ Չէ՞ որ եթե գնաճը ցածր է, ապա մենք կարող ենք ավելի շատ գնել այն, ինչ ուզում ենք։ Իսկ դա ե՞րբ տեղի կունենա։
Դրա համար երկու ճանապարհ կա. մենք պետք է կամ շատ գնենք կամ «քիչ ուզենք»։ Եվ ահա երբ մենք ստիպված են «քիչ ուզել», այդ ժամանակ ապրանքների պահանջարկը թուլանում է, և գները չեն աճում։ Այդ ժամանակ բիզնեսը վարկեր չի վերցնում ներդրումների համար, ավելի քիչ նոր աշխատողներ է վարձում և նրանց աշխատավարձը չի բարձրացնում։
2015թ–ին մենք ստիպված էինք հենց «քիչ ուզել», երբ ռուսական ռուբլին և ռուս սպառողների եկամուտները անկում ապրեցին (որոնք գնում են հայկական կոնյակ և միրգ)։
Ուստի 2015թ–ից սկսած` Հայաստանի Կենտրոնական բանկը նվազեցրել է վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը, որպեսզի բանկային վարկերն ավելի մատչելի լինեն, իսկ ներդրումները` ավելի ակտիվ։ ԿԲ մտահղացմամբ` այդ դեպքում գնաճը մի քիչ կաճի, բայց արդարացված կլինի նոր ապրանքների և ծառայությունների թողարկումով։
Վարկերի տոկոսադրույքներն իսկապես նվազում են։ Վիճակագրական տվյալներով` 2017թ–ի մարտից մինչև 2018թ–ի նոյեմբեր վարկերի միջին տոկոսադրույքները նվազել են գրեթե 4,4 տոկոսային կետով (16,80–ից մինչև 12,36 տոկոս)։ Իսկ դրանք ուղղորդվե՞լ են արդյոք վերամշակող արդյունաբերություն։
Այո։ Հիմա արդյունաբերական ձեռնարկությունները ամսական միջինում 20 տոկոսով ավելի շատ վարկ են վերցնում, քան երկու տարի առաջ (ԿԲ վիճակագրությամբ)։
Իսկ դրանից ապրանքները շատանո՞ւմ են։ Ահա դա էլ առանցքային հարցերից մեկն է։ Մենք առայժմ չենք կարող պատասխանել դրան։ Հայաստանում վարձու աշխատողը միջինում որքա՞ն ապրանքներ և ծառայություններ է արտադրում, ինչ արժողությամբ։ Հայաստանում նման վիճակագրություն չի հրապարակվում (ի տարբերություն Եվրամիության)։
Թեև տվյալներ կան այն մասին, թե երկրի ընդհանուր ՀՆԱ–ի որ մասն է բաժին ընկնում մեկ վարձու աշխատողին։ Համաշխարհային բանկի տվյալներով` դա տարեկան մոտ 22 հազար դոլար է, ընդ որում վերջին տարիներին այդ ցուցանիշն աճում է։ Բայց այդ ցուցանիշը մեզ չի համապատասխանում։ Քանի որ այն հաշվի է առնում ամբողջ ՀՆԱ–ն, այդ թվում դրա հումքային մասը (օրինակ, մետաղների կոնցենտրատները)։ Բայց ահա հումքի ինչպիսի՞ մշակում է անցկացնում մեկ աշխատողը, ի՞նչ ծավալով և ի՞նչ արժեքով։ Մենք այդ մասին տվյալներ չունենք։
Իսկ դրանք ինչի՞ համար են պետք։ Հասկանալու համար, թե կարող են արդյոք երկրում աճել աշխատավարձերը։ Չէ՞ որ հենց դա է ուզում կառավարությունը` առաջարկելով նվազեցնել եկամտահարկը։ Թող գործատուն ավելի քիչ փող վճարի բյուջե և ավելի շատ թողնի իր աշխատողի գրպանում։
Բայց դրա համար կա՞ն արդյոք երկարաժամկետ ռեզերվներ։ Ձեռնարկություններում բարձրանո՞ւմ է արդյոք արտադրողականությունը։
Շատ առումներով այդ հարցից է կախված, թե կբարձրանա՞ն մեր աշխատավարձերը և հնարավոր կլինի՞ դրանցով ավելի շատ ապրանքներ ու ծառայություններ ձեռք բերել։
Բայց վերջին տարիներին Հայաստանում աշխատավարձերն ավելի շատ աճում են ոչ թե արդյունաբերության, այլ ծառայությունների և շինարարության ոլորտում։
Այդ դեպքում մենք «արժանի՞» ենք աշխատավարձերի աճի, որը կփակի գնաճը։ Հարցը բաց է մնում։