Ռուբեն Գյուլմիսարյան, Sputnik Արմենիա
Չորեքշաբթի առավոտը սկսվել է Հայաստանի պետական սահմանը խախտելու մասին հերթական հաղորդագրությունից։ ՀՀ–ում Ռուսաստանի Անվտանգության դաշնային ծառայության սահմանապահ վարչության մամուլի ծառայությունը հաղորդել է, որ ռուս սահմանապահները ձերբակալել են հայ-թուրքական սահմանն ապօրինի խախտելու փորձ ձեռնարկած խմբի: Նախնական տվյալներով` սահմանախախտները Հարավային Ասիայից են։
Այնպես որ, սահմանը հատում են ոչ միայն Թուրքիայի կողմից, այլ նաև հակառակ ուղղությամբ, թեպետ վերջինն ավելի քիչ է արձանագրվում։ Ընդհանրապես վերջին շրջանում հայ-թուրքական սահմանին չափից դուրս բարձր ակտիվություն է նկատվում։ Միայն վերջին երեք օրերին ձերբակալվել է վեց մարդ։
ՌԴ ԱԴԾ սահմանապահ ծառայության պահեստային փոխգնդապետ Լև Ազատխանյանը սեփական փորձից գիտի պետական սահմանի հսկողության բարդությունը։ 1979թ.-ից սկսած` գրեթե չորս տասնամյակ նա ծառայել է խորհրդաթուրքական սահմանին, այնուհետև` հայ–թուրքականին։ Նման մակարդակի պրոֆեսիոնալի և այդպիսի փորձ ունեցող մարդու համար թվում է` գաղտնիքներ չպետք է լինեն, բայց Ազատխանյանն ասում է, որ սահմանը շատ նուրբ և քմահաճ երևույթ է, ցանկացած միջադեպ յուրահատուկ է և ամեն անգամ պետք է նորովի արձագանքել։
Նա ոչ մի արտասովոր բան չի տեսնում նրանում, որ վերջին շաբաթներն աչքի են ընկել սահմանը խախտելու բազմաթիվ դեպքերով։ Ազատխանյանն ասում է, որ պարբերաբար տեղի են ունենում ակտիվության բռնկումներ, և դրանք միշտ չէ, որ կապված են քաղաքական հանգամանքների հետ։
Ազատխանյանի կարծիքով` հարևան երկրներում ներքաղաքական իրադրությունն իր հետքն է թողնում սահմանապահների առօրյայի վրա։ Ակտիվության բռնկումներ եղել են նաև Թուրքիայում «հեղաշրջման» հայտնի փորձից հետո, դրանք հաճախակիանում են ամեն անգամ, երբ տեղի է ունենում քուրդ–թուրքական հակասությունների սրում։
Հայաստանում իշխանափոխության գործընթացով պայմանավորված երկրի ներքաղաքական կյանքն արդեն մի քանի ամիս սթրես է ապրում։ Եվ այստեղ չի կարելի բացառել հայկական կողմի թույլ տեղերը գտնելու Թուրքիայի փորձերը։
Ինչպես նշում է Ազատխանյանը, սահմանապահների գործը սահմանախախտ բռնելն է, իսկ թե ով է այդ անձը և ինչու է հատել սահմանը, մյուս մարմինների պարզելու գործն է։
Սահմանապահները ձերբակալվածներին հանձնում են Հայաստանի իրավապահ մարմիններին և կրկին գնում սահմանախախտ բռնելու։ Ինչպես պնդում է Ազատխանյանը, անգնահատելի է տեղի բնակչության օգնությունը. այն միշտ եղել է` սկսած Հայաստանի անկախության առաջին տարիներին սահմանը պահպանելու համակարգի կայացման ամենաբարդ օրերից։ Դրա համար սահմանապահները խորապես երախտապարտ են գյուղացիներին։
Սահման հսկելը լրջագույն և չափազանց պատասխանատու գործ է, ասում է Ազատխանյանը։ Դրա հիմքում ընկած է խորհրդային համակարգը, որը երբեք չի խափանվել և ճանաչվել է աշխարհում լավագույնը և ընդօրինակելին։ Տեխնիկական միջոցները մշտապես նորացվում և արդիականացվում են, անցկացվում է անձնակազմի ուսուցում, և կարելի է պնդել, որ Թուրքիայի և Իրանի հետ Հայաստանի սահմանները հսկում են իսկական պրոֆեսիոնալներ։
Լավ պահպանող սահմանը թանկ հաճույք է, բայց ծախսերը կիսվում են Հայաստանի և Ռուսաստանի պետական բյուջեների միջև, և երկու երկրները հավասարապես կրում են թե՛ նյութական, թե՛ բարոյական պատասխանատվություն։ Սահմանապահ զորքերը նաև աշխատատեղ են տեղի բնակիչների և պայմանագրային զինծառայողների համար։ Հայաստանի քաղաքացիները ճնշող մեծամասնություն են կազմում սահմանապահների` շարքայինների, սերժանտների և սպաների շարքում։
Ինչ վերաբերում է պետական սահմանի խախտումներին` թեկուզ հաճախակի դարձած, ապա Ազատխանյանն այստեղ տագնապալի առիթներ չի տեսնում։ Նա վստահ է, որ իր գործընկերները հուսալի պահպանում են հայկական սահմանները, և ցանկացած խախտող կբռնվի և կձերբակալվի։
Ակտիվության շրջանները փոխարինվում են համեմատաբար հանգիստ ժամանակներով, բայց սահմանապահների գործը դրանից չի հեշտանում, նրանք մշտապես զգոն են, նրանք ուղղակի չեն կարող նվազեցնել զգոնության մակարդակը։ Այդպես եղել է միշտ և այդպես կլինի, քանի դեռ պետությունն ամենայն լրջությամբ և պատասխանատվությամբ է վերաբերվում սահմանի հսկողությանը։