ԵՐԵՎԱՆ, 3 սեպտեմբերի — Sputnik. Աշոտ Սաֆարյան. ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի նախաձեռնության իրականացումը, որը կապված է Ազգային ժողովի ինքնալուծարման միջոցով արտահերթ ընտրությունների անցկացման հետ, կարող է որոշակի բարդությունների բախվել։
Հայաստանի քաղաքական ճգնաժամը, որը որոշ իմաստով «երկիշխանության» է բերել, դեռ հեռու է հանգուցալուծումից։
Խորհրդարանում հարաբերական մեծամասնություն են կազմում վարչապետի ընդդիմադիրները` Հայաստանի հանրապետական կուսակցությունը։ Մեծամասնության կարգավիճակը տեսականորեն թույլ է տալիս նրանց տապալել վարչապետի` իր իշխանությունն ամրապնդելուն ուղղված ցանկացած նախաձեռնություն։
Այո, այս տարվա մայիսին, երբ երկրում բողոքի մեծածավալ ակցիաներ էին անցկացնվում, հանրապետականները Փաշինյանին վարչապետ ընտրեցին։ Սակայն Փաշինյանը դեռ չի լուծել իր համար հիմնական խնդիրը. դա, ինչպես հայտնի է, արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունների անցկացումն է։
Վարչապետի վարկանիշը նախկինի պես բարձր է, բայց երաշխիք չկա, որ այն կպահպանվի քանի ամիս անց, այն պահին, երբ անցկացվեն արտահերթ ընտրությունները, որոնք նախնական տեղեկությունների համաձայն նախանշված են մյուս տարվա մայիսին կամ հունիսին։
Ընտրությունների անցկացումը, ըստ գործող խորհրդարանական համակարգի, առաջին հերթին ենթադրում է գործող վարչապետի հրաժարական։ Դրանից հետո խորհրդարանը երկու շաբաթվա ընթացքում պետք է երկու անգամ կառավարության ղեկավարին չընտրի, որպեսզի դրանից հետո օրենսդիր մարմինը լուծարվի ու նոր ընտրությունների օր է նշանակվի։
Բայց բանն այն է, որ Փաշինյանն ինքն էլ ընդունում է դա, որ նրա հրաժարականի դեպքում հանրապետականները կարող են սեփական թեկնածուին առաջադրել ու նրա օգտին քվեարկել։ Ու քանի որ նրան խորհրդարանական մեծամասնություն են կազմում, ապա նրանց շատ հեշտ կլինի գործադիրի նոր ղեկավարի ընտրել։
Ավելին, որոշ հիմքեր կան կասկածելու, որ հանրապետականները կարող են առաջադրել ՀՀ երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանին։ Վերջինս արդեն հայտարարել է, որ քաղաքականություն է վերադառնում ու մասնակցելու է խորհրդարանական ընտրություններին։ Իսկ վերջերս, երբ Քոչարյանը կալանքի տակ էր գտնվում, ՀՀԿ–ն ակտիվորեն պայքարում էր, որ նա ազատ արձակվի։
Այդ սցենարից խուսափելու համար Փաշինյանը օգոստոսի 17–ին կայացած հանրահավաքի ժամանակ ասել էր, որ հնարավոր է Սահմանադրության մեջ փոփոխություններ մտցվեն։ Փոփոխությունների էությունն այն է, որ վարչապետի հրաժարականից հետո խորհրդարանը ինքնալուծարվի։ Որ սահմանադրական փոփոխությունների նախագիծը հանրաքվեի հանվի, պատգամավորների առնվազն երկու երրորդի աջակցությունն է հարկավոր։
Այլ կերպ ասած՝ այստեղ Փաշինյանին ՀՀԿ–ի աջակցությունն է հարկավոր։ Բայց արդյո՞ք հանրապետականները կկտրեն ճյուղը, որի վրա նստած են։ Չէ որ նրանք կարող են տապալել արտահերթ ընտրությունները, հատկապես, եթե այն պահին հեղափոխական ցնծությունն անկում ապրած լինի։
Sputnik Արմենիան փորձագետների շրջանում հարցում է անցկացրել, նրանց կարծիքով` Փաշինյանը դեռ փողոցի ճնշման կարիքն ունենալու է։
«Փաշինյանը չի կարող սահմանադրական հանրաքվե անցկացնի առանց փողոցի աջակցությանը։ Եթե, իհարկե, Աժ խոսնակ Արա Բաբլոյանի հետ հանդիպմանն այլ պայմանավորվածություններ ձեռք չեն բերվել։ Իմ կարծիքով, վարչապետն այլ, օրենսդրական մեխանիզմներ չունի», – հայտնեց քաղտեխնոլոգ Կարեն Քոչարյանը։
Սակայն նա դժվարանում է կանխատեսել` արդյո՞ք վարչապետն այս անգամ էլ քաղաքացիներից հզոր աջակցություն կստանա։
Նման կարծիք ունի նաև սահմանադրական իրավունքի փորձագետ Վարդան Այվազյանը։ Նրա խոսքով` ցանկացած սցենար հանրապետականների աջակցությունն է ենթադրում։
Բայց, քանի որ Փաշինյանը երաշխիք չունի, որ ՀՀԿ–ականները կաջակցեն իրեն, վարչապետի միակ տարբերակը մնում է այն, որ ցուցարարները ճնշում գործադրեն ՀՀԿ–ի վրա։ Այդ դեպքում կարելի է սահմանադրական փոփոխություններ չանել։
«Քաղաքացիների ճնշման տակ ԱԺ խմբակցությունները մի փաստաթուղթ, հուշագիր են ստորագրում, ըստ որի պարտավորվում են Փաշինյանի հրաժարականից հետո նոր թեկնածուի չառաջադրել։ Դրանից հետո ընտրությունները երկու անգամ տապալվում են ու արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններ են հայտարարվում», – մեզ հետ զրույցում պարզաբանեց Այվազյանը։
Նա համարում է դա ամենաարագ, հասանելի ու համեմատաբար խաղաղ տարբերակը։ Մնացած բոլոր հարցերը` տեխնիկական թղթաբանություն է։ Փորձագետը սահմանադրական փոփոխությունների տարբերակը խոցելի է համարում այն առումով, որ հանրաքվեն այսպես թե այնպես պետք է ստանա ներկայիս խորհրդարանի հավանությունը, որը հասարակությունը ոչ լեգիտիմ է համարում։
«Ստացվում է` ոչ լեգիտիմ խորհրդարանի օգնությամբ ուզում ենք օրինական իշխանություն ապահովել։ Կարծում եմ` միայն սահմանադրական հանրաքվեի միջոցով հնարավոր չէ լուծել այս հարցը, քանի որ փակուղիներն ու խոչընդոտները միևնույնն է մնում են», – կարծում է փորձագետը։
Նրա խոսքով` միջխմբակցային պայմանավորվածությունների տարբերակը թույլ կտա նրան խուսափել հանրաքվեի պես բարդ ու անկանխատեսելի գործընթացից։
Այվազյանը հույս ունի, որ Փաշինյանի ու Բաբլոյանի վերջերս կայացած հանդիպման ժամանակ քննարկվել է հուշագրի տարբերակը։
Ինքը` Փաշինյանը, սեպտեմբերի 2–ին կայացած Ֆեյսբուքի իր էջի ուղիղ եթերի ժամանակ կրկին անդրադարձել է արտահերթ ընտրությունների թեմային ու ասել, որ երկու տարբերակ է դիտարկում` հանրաքվե ու համաձայնություն խորհրդարանական ընտրությունների միջև։ Վարչապետը հակված է հանրաքվեի անցկացմանը, քանի որ հաշվի է առնում ոչ այդքան վստահելի փորձն ու մտավախություն ունի, որ հետագայում պայմանավորվածությունները կարող են խախտվել։
Դեռ շատ ժամանակ կա մինչ ընտրություններն, ու քաղաքական իրավիճակը երկրում կարող է լուրջ փոփոխություններ ունենալ։ Շատ բան է կախված Փաշինյանի կառավարության գործողություններից ու քայլերից։ Վերջիվերջո՝ պետք չէ անտեսել Քոչարյանի գործոնը։ Այլ կերպ ասած՝ աշնանային–ձմեռային քարոզարշավը թեժ է լինելու։