ԵՐԵՎԱՆ, 26 հուլիսի — Sputnik. Մեղրիից մինչև Երասխ՝ ողջ սահմանի երկայնքով դիրքային առավելությունը մերն է, թեպետ մարտավարական առումով ինչ-որ մի նեղ տեղում կարող է թշնամին առավելություն ունենալ: ՀՀ պաշտպանության նախարարության խոսնակ Արծրուն Հովհաննիսյանի կարծիքն է, որը նա արտահայտել է «Բարեփոխումների աջակցության հանրային նախաձեռնության» կազմակերպած «Նախիջևան. կորուստ և հնարավորություններ» թեմայով հանդիպում-քննարկման ժամանակ:
«Միևնույն ժամանակ, սակայն, մեր զգոնությամբ պիտի բացառենք, որ հնարավոր մարտական գործողությունների ժամանակ հակառակորդը մարտավարական առավելություն ունենա»,- նշել է Հովհաննիսյանը:
Իրանագետ Վարդան Ոսկանյանի դիտարկմամբ՝ մեր գործողություններն այսօր պիտի լինեն հիբրիդային պատերազմի սկզբունքով՝ հետազոտական աշխատանքով ձեռքը պահելով ներնախիջևանյան զարգացումների զարկերակին և կիրառելով փափուկ ուժ: «Թե՛ էթնիկական, թե՛ տնտեսական հենքերի վրա ձևավորված կլանների հետ աշխատելը կարող է շատ արդյունավետ լինել, քանի որ թեպետ Նախիջևանը եղել է Ադրբեջանի մաս, բայց տնտեսապես առավել ինտեգրված է եղել Հայաստանին»,- կարծում է Ոսկանյանը:
Նա հիշեցնում է, որ շատ դեպքերում պատերազմների ժամանակ շեշտադրումներն արվում են դասական պատերազմական գործիքներին՝ սպառազինությանը, արդիական բանակին, բայց չպիտի մոռանանք հիբրիդային պատերազմների կարևորությունը, և նշենք, որ դրանց համար Նախիջևանում այսօր առկա է պարարտ հող:
Քննարկման մյուս մասնակիցը՝ քաղաքագետ Երվանդ Բոզոյանը, գտնում է, որ Նախիջևանի սահմանային գոտին կարող է իրապես վտանգավոր լինել, եթե մենք չպահպանենք հավասարակշռությունը մեր սպառազինությամբ, մարտական և հասարակական պատրաստվածությամբ: «Ադրբեջանը փորձում է Նախիջևանի սահմանին երկրորդ ճակատ պատրաստել Հայաստանի դեմ, որ կգործարկվի հնարավոր պատերազմի դեպքում: Իրենց բոլոր քայլերը հենց դա են ցույց տալիս»,- ասաց Բոզոյանը:
Նրա հետ համակարծիք «Նախիջևան» հայրենակցական միության ղեկավար, գեներալ-մայոր Լևոն Ստեփանյանի խոսքով այսօր Նախիջևանը օկուպացված, միլիտարիզացված տարածք է, որտեղ կա ամեն տեսակի հարձակողական զենք. «Նախիջևանից այսօր սպառնում են մեր ազգին, մեր պետականությանը: Այն, առանց սահման խախտելու, կարող է ռմբակոծել մեր գյուղերը, քաղաքները, ենթակառուցվածքները»,-ահազանգում է Ստոփանյանը:
Նրանց տեսակետի հետ համաձայն չէ «Նորավանք» հետազոտությունների կենտրոնի ղեկավար Կարեն Վերանյանը: Նրա դիտարկմամբ՝ հիմա Ադրբեջանն ունի ավելի շատ սպառնալիքի ցուցադրության խնդիր, քան՝ սպառնալիքի կիրառման:
Ադրբեջանագետ Տարոն Հովհաննիսյանը, որ ուսումնասիրել է Խորհրդային Նախիջեւանի սահմանադրությունը, հետաքրքիր առաջարկ ունի:
«1941թ. սահմանադրությունում նշվում է, որ դատաիրավական գործընթացները պետք է կազմակերպվեն նաև հայերենով, կրթությունը պետք է լինի հայերենով: Հետագայում արդեն հանված է այդ դրույթը: Կարծում եմ, որ այդ ամենն ուսումնասիրելով և համադրելով առկա տվյալների հետ՝ կարելի է օգտագործել բանակցությունների ժամանակ: Այստեղ մենք պետք է հստակ ցույց տանք, որ եթե դուք պնդում եք, որ հայերը Արցախի տարածքում կարող են ինքնորոշման ստատուսով ապրել Ադրբեջանի տարածքում, ապա տեսեք, որ Նախիջևանի հատվածում ինքնորոշման ստատուսով ապրելը բերեց տարածքի հայաթափմանը»,-ասում է Տոնոյանը:
Քննարկման մասնակից փորձագետները, անկախ նրանից նախիջևանյան սրացման մեջ իրական սպառնալիք տեսնում են, թե ոչ, միակարծիք են, որ զգոնությունը պետք չէ թուլացնել ու պետք է ամեն պահի պատրաստ լինել ցանկացած զարգացման:
Հիշեցնենք, որ վերջին շրջանում ադրբեջանական կողմը լարվածության մեջ է պահում Նախիջևանի սահմանային հատվածը: Մասնավորապես, հունիսի 30-ի երեկոյան և հուլիսի 1-ի առավոտյան ադրբեջանական զինված ուժերի ստորաբաժանումները նախիջևանյան ուղղության որոշ տեղամասերում փորձել էին դիրքային ամրապնդման ինժեներական աշխատանքներ իրականացնել։ Դրան ի պատասխան, ՀՀ զինված ուժերը պատասխան կրակ էին արձակել` թույլ չտալով, որ հակառակորդը կատարի իր խնդիրը: Հայաստանի զինված ուժերի արձակած կրակից ամբողջությամբ ավերվել ու այրվել էր հակառակորդի դիրքերից մեկը: