Օգոստոսի սկիզբը կնշանավորվի «Արժանի գործընկեր» զորավարժությունների մեկնարկով, որոնք անցկացվում են ՆԱՏՕ-ի հովանու ներքո Վրաստանում։ Երկրների ցուցակում, որոնք պատրաստվում են մասնակցել դրան, նշվում են Հայաստանը և Ադրբեջանը։
Անցած տարի Վրաստանում նույնպես անցկացվել են ՆԱՏՕ-ի զորավարժություններ, որոնք կոչվել են «Ճարպիկ ոգի»։ Այդ ժամանակ նախատեսվել է Հայաստանից մի քանի սպաների՝ ռազմական բժիշկների մասնակցությունը, բայց արդյունքում հայկական կողմը ոչ մեկին չի ուղարկել։ «Արժանի գործընկեր 2018» միջոցառմանը երկրի մասնակցության մասին քննարկումներն արդեն հասել են գագաթնակետին։
Այդ քննարկումների տրամաբանությանն անդրադառնալուց առաջ պետք է նշել, որ, դատելով ունեցած տեղեկատվությունից, Հայաստանը ՆԱՏՕ-ի նմանօրինակ շքերթներում, եթե անգամ ներկայացվել է, ապա երկու-երեք սպաներով։ Այնպես անմիջական ռազմական մասնակցության մասին երբեք խոսք չի գնացել, ինչը լիովին բացատրելի է՝ հաշվի առնելով Հայաստանի անդամակցությունը մեկ այլ ռազմաքաղաքական դաշինքին, իսկ Թուրքիայի անդամակցությունը՝ ՆԱՏՕ-ին։
Այսօր կրքերը հերթական անգամ թեժացել են։ Բայց որտեղի՞ց են սկիզբ առնում այդ կրքերը։ Եկեք փորձենք պարզել։
Հայրենական և արտասահմանյան ԶԼՄ-ների հաղորդագրությունները, ինչպես նաև օգոստոսյան զորավարժություններին Հայաստանի մասնակցության մասին անկախ փորձագիտական մեկնաբանությունների մեծամասնությունն այնպես են ներկայացվում, որ ոչ մի կասկած չեն թողնում մասնակցության մեջ։ Ոչ մի տեղ չկան «հնարավոր է», «միգուցե» կամ «հավանաբար» բառերը։ Միաժամանակ դրանք հիմնվում են «Գրուզիա օնլայն» կայքի տեղեկատվության վրա, որը հղում է անում Վրաստանի ՊՆ-ին։
Հայաստանի ՊՆ-ի պաշտոնական կայքում այդ զորավարժությունների մասին ոչ մի խոսք չի ասվում, իսկ վարչապետ Փաշինյանն ուրբաթ օրը կայացած մամուլի ասուլիսում ընդհանրապես հայտարարեց, որ դեռևս նման փաստաթուղթ չի դիտարկել, իսկ հարցը կքննարկվի, հենց նման փաստաթուղթ ստացվի։ Միաժամանակ վարչապետը հերթական անգամ կրկնեց, որ չարժե շրջադարձեր ակնկալել արտաքին քաղաքականությունում և հավելեց․
«Սերժ Սարգսյանը երկու, կամ գուցե ավելի, մասնակցել է ՆԱՏՕ-ի գագաթաժողովին: Հիմա էլ մենք մասնակցել ենք ոչ թե ՆԱՏՕ-ի գագաթաժողովին, այլ Աֆղանստանում ՆԱՏՕ-ի շրջանակներում խաղաղապահ գործունեություն իրականացնող երկրների համաժողովներին: Հայաստանը ԵՄ-ի հետ մինչև թավշյա հեղափոխությունն ունեցել է հարաբերություններ, ստորագրել է Համապարփակ և ընդլայնված համագործակցության համաձայնագիրը, որը մինչև հեղափոխությունը վավերացվել է ՀՀ խորհրդարանի կողմից: Մենք մեր միջազգային պարտավորությունները կատարելու ենք»։
Տարօրինակ կերպով վարչապետի այս խոսքերը և ՆԱՏՕ-ի զորավարժություններին Հայաստանի մասնակցության հաստատման, ինչպես նաև ՊՆ-ի կայքում դրանց մասին ցանկացած տեղեկատվության բացակայությունն անտեսվել են մեկնաբանների ու քննադատների ճնշող մեծամասնության կողմից։ Ընդ որում` ինչպես հայկական, այնպես էլ արտասահմանյան։
Մի շարք ներքին աղբյուրներ, որոնք չափազանց հետաքրքրված են ՆԱՏՕ-ի զորախաղերում Հայաստանի մասնակցությամբ, դիտավորյալ «չեն նկատել», որ տեղեկատվությունը եկել է միայն Վրաստանից և «չեն լսել» վարչապետի խոսքերը՝ ներկայացնելով Հայաստանի մասնակցության դրույթը որպես կատարված փաստ։
Նույնիսկ մի կողմ թողնենք այն փաստը, որ ՆԱՏՕ-ում Հայաստանին ոչ ոք չի սպասում, ճիշտ նույն կերպ, ինչպես դաշինքը չի շտապում իր դռները բացել Վրաստանի և հատկապես Ուկրաինայի առաջ՝ չնայած նրան, որ այդ երկրներն արդեն երկար ժամանակ ձգտում են դառնալ ՆԱՏՕ-ի անդամ։ Եվ այն, որ ՆԱՏՕ-ի ամենաուժեղ անդամներից մեկը Թուրքիան է, որը բացահայտ թշնամական քաղաքականություն վարում Հայաստանի նկատմամբ։ Այդ ամենի մասին ասվել է հարյուրավոր անգամներ։
Նրանք, ովքեր Հայաստանում կողմ են ՆԱՏՕ-ի հետ համագործակցությանը, հաճախ բացատրում են իրենց դիրքորոշումը նրանով, որ այդ համագործակցությունը կծառայի երկրի ինքնիշխանության ամրապնդմանը, որը, նրանց կարծիքով, չափազանց շատ է խորացել մի աշխարհաքաղաքական ուղղությամբ։ Այստեղ կցանկանայի նշել, որ վրացական ԶԼՄ-ների և գերատեսչությունների հաղորդագրությունների վրա հիմնվող եզրակացությունները, որոնք անտեսում են սեփական վարչապետի խոսքերը և Հայաստանի ՊՆ-ի կայքում համապատասխան տեղեկատվության բացակայությունը, բոլորովին չեն նպաստում երկրի ինքնավարության ամրապնդմանը։ Եթե այդքան թանկ է ինքնավարությունը, ապա չարժե թույլ տալ ինչ-որ բան որոշել այլ երկրի գերատեսչությանը, թեկուզ բարեկամական երկրի։
ՆԱՏՕ-ի զորախաղերին Հայաստանի մասնակցել-չմասնակցելու վերաբերյալ այս իրարանցումը մի հոտած ձու էլ չարժե, քանի որ զորավարժություններին մնացել է մի շաբաթ, իսկ դատելով Փաշինյանի խոսքերից, ոչ մի որոշում դեռ չեն սկսել մշակել։ Ուստի ծագում է բացարձակ դեժավյու․ անցած տարվա նույն պատմությունը նույնպես բուռն զգացմունքներ էր առաջացրել և այդպես էլ ավարտվել էր։ Ուղղակի մեծ աղմուկ ոչ մի բանից։
Եկեք արդեն հեռուն գնացող եզրակացություններ անենք՝ հիմնվելով կատարված փաստերի ու տեղեկատվության վրա, որը տրամադրում են հայկական պաշտոնական աղբյուրները։Այդ ժամանակ դա կլինի հարգանք սեփական ինքնավարության նկատմամբ, որի մասին այդքան անհանգստանում ենք։ Իսկ ինչ-որ բանի բուռն քննարկումները, որը չի հաստատվել պետական աղբյուրների կողմից, ստիպում է մտածել իրավիճակն ապակայունացնելու ցանկության մասին՝ ներքաշելով նոր վարչապետին նրա համար բոլորովին անտեղի և անպատեհ բանավեճերի մեջ։
Ավելին, հիմքեր կան մտածելու, որ թե՛ Հայաստանում, թե՛ Ռուսաստանում կգտնվեն մարդիկ, որոնք կշարունակեն փիլիսոփայել այս թեմայով, նույնիսկ եթե Հայաստանի ՊՆ-ն, օրինակ, վաղը հանդես գա հայտարարությամբ ՆԱՏՕ-ի զորավարժությունների չմասնակցելու մասին։
Դա հիշեցնում է վերջերս տեղի ունեցած պատմությունը, երբ մի քանի ռուսական մարգինալ քաղաքական գործիչներ ու լրագրողներին մասնակցել են շոուին՝ վճարված Հայաստանի արևելք ընկած պետության կողմից։ Նրանք ինչ-որ հիմարություններ են դուրս տվել այն մասին, որ «Ադրբեջանը Հարավային Կովկասում Ռուսաստանի միակ դաշնակիցն է»։
Այս դեպքը զայրացնող էր և անհնար էր լռել, բայց բուռն քննարկումները շարունակվել են նաև այն բանից հետո, երբ ռուսական կողմը հայտարարել է, որ այդ մարդկանց կարծիքը չի արտացոլում Մոսկվայի պաշտոնական դիրքորոշումը։ Ամեն ինչ հանդարտվել է, երբ Ռուսաստանի նախագահը հրամանագիր է ստորագրել Մաքսիմ Շևչենկոյին Ռուսաստանի ազգամիջյան հարաբերությունների խորհրդի կազմից հեռացնելու մասին․ ակնարկը հասկացվել էր։
Հավանաբար, այս հերթական փոթորիկը` մեկ բաժակ ջրում, կհանդարտվի միայն ճակատին ասված նման ակնարկներից հետո։ Սպասենք։