Հարավարևելյան Ասիայի երկրներ Հայաստանից գնալու համար անհրաժեշտ է ինքնաթիռով թռչել մոտ 10 ժամ։ Երևի հենց այդ պատճառով շատ զբոսաշրջիկների զարմացնում է Ասիայի երկրներում հայկական տեղանունների առկայությունը։ Ամեն ինչ հասկանալու համար պետք է ուսումնասիրել պատմությունը։
XVII-XIX դարերում հայ վաճառականներն ակտիվ առևտրային ու ձեռնարկատիրական գործունեություն են իրականացրել Հնդկաստանում և Հարավարևելյան Ասիայում։ Նրանցից մի քանիսի անուններն անխզելիորեն կապված են այդ երկրների զարգացման և կայացման հետ։ Այսպես` հայերը դարձել են Հարավարևելյան Ասիայում հյուրանոցների առաջին ցանցի հիմնադիրները և մակրոշրջանում հյուրընկալությունն ու սպասարկումը բարձրացրել բոլորովին նոր մակարդակի։
Լեգենդար հյուրանոցատերերը. ինչպես է ամեն ինչ սկսվել
Սարգիս ազգանունով չորս եղբայրները` Մարտինը, Տիգրանը, Ավետը (Ավիետ) և Արշակը, որոնք Հարավարևելյան Ասիա են տեղափոխվել Պարսկաստանից 19–րդ դարի վերջին, դեռ կենդանության օրոք դարձել են հյուրանոցային բիզնեսի իսկական լեգենդներ։
Սարգիս եղբայրները, օգտագործելով Պարսկաստանում իրենց կապերը, Կասպից ծովից խավիար են առաքել Սինգապուր, Փենանգ (կղզի Մալայզիայում) և Ռանգուն (Բիրմա, ներկայում` Մյանմա)։
1869թ.–ին ավագ եղբոր` Մարտինի Փենանգ տեղափոխվելը համընկել է Սուեզի ջրանցքը բացելու հետ։ Ջրանցքը կտրուկ կրճատել Եվրոպայի ու Ասիայի միջև հեռավորությունը, որի արդյունքում Ասիայի նավահանգիստներում առևտուրն ավելի է աշխուժացել։ Դա սկիզբ է դրել տարածաշրջանում զբոսաշրջության զարգացմանը, առավել ևս, որ ճանապարհորդությունները կատարվել են միայն շոգենավերով։
Չնայած մայրցամաքների միջև կապերի զարգացմանը` Հարավարևելյան Ասիան «տառապել» է հյուրատների պակասից, իսկ Եվրոպայում արդեն տարածված են եղել «լյուքս» դասի հյուրանոցները։ Այն, ինչ առաջարկում էին խոնջացած ճամփորդներին` նեղ և անհարմար սենյակներն էին` չափազանց բարձր վճարով։ Դա էլ լավագույն դեպքում։ Բայց ազատ տեղեր կարող էին նաև չլինել։ Թեև Փենանգը կարևոր նավահանգիստ էր, բայց այնտեղ էլ նույն իրավիճակն էր։
Շուտով Մարտինի հետևից կղզի են գնացել Արշակը, Ավետը և Տիգրանը։ Հենց Փենանգում 23-ամյա Տիգրան Սարգիսը սկսել է առաջին քայլերը կատարել հյուրանոցային բիզնեսի ոլորտում։ Որոշ ժամանակ անց նա միավորվել է Մարտինի և Ավետի հետ, և նրանք միասին հիմնել են The Eastern and Oriental Hotel–ը, որը կարճ անվանում են E.&O։
Հյուրանոցի հաջողությունը գերազանցել է բոլոր սպասումները։ Դա նկատել է նաև այն տարածքի տերը, որտեղ գտնվել է հյուրանոցը։ Շուտով նա սկսել է եղբայրներից ավելի բարձր վճար պահանջել վարձակալության համար։ Ով գիտի, հնարավոր է, եթե չլիներ լենդլորդի այդ նենգ քայլը, չէր հայտնվի նշանավոր The Raffles Hotel–ը, որը դարձել է Սինգապուրի գլխավոր տեսարժան վայրերից մեկը։
Սարգիս եղբայրները հիանալի հասկացել են, որ առափնյա գոտին հյուրանոց հիմնելու համար լավագույն վայրն է։ Շուտով նրանք սկսել են որոնել ուրիշ, ավելի շահավետ տարբերակներ և 1887թ–ին հարմար վայր են գտել Սինգապուրում հյուրանոց կառուցելու համար։ Շենքը մի ժամանակ պանսիոնատ է եղել տղաների համար և գտնվել է ափամերձ գոտում։ Պայմանավորվելով արաբ սեփականատիրոջ հետ` նույն տարի նրանք փոքր հյուրանոց են բացել` 10 ննջարաններով և անվանել այն ի պատիվ բրիտանացի գաղութային ադմինիստրատոր սըր Թոմաս Սթեմֆորդ Ռաֆլզի, որը համարվում է ժամանակակից Սինգապուրի հիմնադիրը։
Այդ ժամանակ Փենանգում լենդլորդը գիտակցել է, որ ոչ մի դեպքում չի կարելի բաց թողնել հաջողակ հայ գործարարներին։ Այդպիսով, Սարգիս եղբայրները Սինգապուրում և Փենանգում դարձել են երկու հյուրանոցի տեր։
Շուտով նրանք ստեղծել են եվրոպաասիական հյուրընկալության յուրահատուկ խառնուրդ, որը մինչ այդ գոյություն չի ունեցել Հարավարևելյան Ասիայում։ Նրանք կառուցել են, բացել և զարգացրել հյուրանոցներ, որոնք դարձել են լեգենդար։
Հյուրանոցը` որպես ազգային արժեք
Եղբայրների հիմնված գրեթե բոլոր հյուրանոցները վերածվել են պատմական և ճարտարապետական տեսարժան վայրերի։
Ջորջթաունի Eastern & Orienta հյուրանոցում, որը համարվում է Ասիայի պատմական և ամենաշքեղ հյուրանոցներից մեկը, հյուրընկալվել են գաղութային ղեկավարության բարձրաստիճան անդամները, հարուստ պլանտատորները, կոմերսանտները և հայտնի մարդիկ։
Ճավա կղզում Սարգիս եղբայրների հիմնադրած Majapahit Hotel Surabay–ը, որը գտնվում է Սուրաբայի կենտրոնում, ոչ միայն քաղաքի, այլ նաև ամբողջ կղզու պատմական և ճարտարապետական տեսարժան վայրերից է։ Այդ հիասքանչ շենքում մնացել են բելգիացի Լեոպոլդ III արքայից ու Շվեդիայի արքայադուստր Աստրիդից մինչև Ջոզեֆ Քոնրադը, Պոլետ Գոդար և Չառլի Չապլին։ Հյուրանոցն այսօր էլ պահպանել նախկին շքեղությունը և ծառայության բարձր չափանիշները։
Ճիշտ նույն կերպ Բիրմայի մայրաքաղաք Յանգոնի սրտում գտնվող Strand Hotel 5 աստղանի հյուրանոցը հայտնվել է քաղաքի պահպանության արժանի ժառանգության ցուցակում։ 2003թ–ին Անդրեաս Ավգուստինը առաջին անգամ հրապարակել է հյուրանոցի պատմությունը բազմամյա հետազոտություններից հետո։
Ինչ վերաբերում է The Raffles–ին, ապա հյուրանոցի փառքը տերերի կենդանության օրոք դուրս է եկել Հարավարևելյան Ասիայի սահմաններից։ Սոմերսեթ Մոեմը մի անգամ հյուրանոցն անվանել է Սինգապուրի լեգենդար խորհրդանիշը և նկարագրել այն որպես «էկզոտիկ Արևելքի հեքիաթ»։ 1987թ.–ին Սինգապուրի կառավարությունը հայտարարել է, որ հյուրանոցն ազգային հուշարձան է։ 130 տարի շարունակ աշխարհի ամենահայտնի հյուրանոցների շարքում The Raffles հյուրանոցը պահպանում է առաջատարի դիրքերը` մտնելով Top-Ten Hotels–ի լավագույն տասնյակի մեջ։
The Raffles–ի թանգարանը կարող է հպարտանալ 700 արևելյան գորգերի հավաքածուով։ Հյուրանոցում հանգրվանել են անցած դարի ականավոր մարդիկ` Ջոզեֆ Քոնրադը, Սոմերսեթ Մոեմը, Ռեդյարդ Քիփլինգը, կինոաստղեր Ավա Գարդները, Նոել Քուարդը, Ջոին Հարլոուն, Չառլի Չապլինը, Էլիզաբեթ Թեյլորը։ Այստեղ եղել են նաև թագավորական ընտանիքների ադամներ, օրինակ` արքայազն Չարլզը, փոփ արքա Մայքլ Ջեքսոնը, «Spice Girls» խմբի անդաները և ուրիշներ։
Այսպիսով, կարելի է ասել, որ Հարավարևելյան Ասիայում հայերի թողած ժառանգությունն այնքան նշանակալի և խորն է, որ հայկական տեղանունների առկայությունը, որոնցով, ի դեպ, հպարտանում են տեղի բնակիչները, բոլորովին զարմանալի չէ։