ԵՐԵՎԱՆ, 25 մայիսի — Sputnik. Առաջին համաշխարհային պատերազմի ավարտին Թուրքիայի ժողովուրդը լիովին գիտակցել է քրիստոնյաներին կոտորելու պատասխանատվությունը, իսկ հանցանքը սկսել են հերքել միայն մի քանի տարի հետո։ Այդ մասին Sputnik Արմենիայի թղթակցին ասաց իտալացի պատմաբան Մարչելո Ֆլորեսը, որը ստացել է Հայաստանի նախագահի 2017թ–ի մրցանակը` Հայոց ցեղասպանության ճանաչման գործում ունեցած ավանդի համար։
Ֆլորեսը, որը երկար տարիներ աշխատել է Սիենայի համալսարանում, տասնյակ աշխատություններ է հրատարակել Օսմանյան կայսրությունում հայերին և այլ քրիստոնյաներին բնաջնջելու մասին։ Նրա նպատակն էր իտալական հասարակությանը ծանոթացնել այն ամենի հետ, ինչի միջով անցել են այդ ժողովուրդները 19–րդ դարի վերջին և Առաջին աշխարհամարտի ժամանակ։
«Ես փորձել եմ պատմել Ցեղասպանության տարբեր փուլերի մասին։ Արդյունքում, շատ եմ զբաղվել նաև Առաջին աշխարհամարտի ժամանակ տեղի ունեցած իրադարձություններով։ Ակնհայտ է, որ արդեն այդ ժամանակ պատահածի պատասխանատվությունը հասկացել են թե՛ Թուրքիայի իշխանությունները, թե՛ ժողովուրդը։ Եվ միայն դրանից հետո է սկսվել ժխտման փուլը, որը որդեգրել է նոր թուրքական հանրապետությունը` անջրպետվելով իրեն շատերի ընդունած ճշմարտությունից», – ասել է Ֆլորեսը։
Նա մանրամասն ուսումնասիրել է նաև «Նեմեսիս» գործողության էպիզոդը` կապված Իտալիայի հետ։ 20–ականների սկզբին հայ վրիժառուները հարձակումների շարք են կատարել` ոչնչացնելով երիտթուրքական և մուսավաթական ռեժիմի մի քանի առաջնորդներին, որոնք պատասխանատու էի հայերի և այլ քրիստոնյաների զանգվածային բնաջնջման համար։
Նրանցից մեկին` Սայիդ Հալիմ փաշային, 1921թ–ին Հռոմում սպանել է վրիժառու Արշավիր Շիրակյանը։ Ֆլորենսը նրա մասին առանձին գրքույկ է կազմել։
Սինյոր Ֆլորեսին մեծ օգնություն են ցուցաբերել նրա թուրք գործընկերները։ «Ես կարողացել եմ ծանոթանալ տվյալների հետ, որոնք հավաքել են Թաներ Աքչամը և այլ հայտնի պատմաբաններ։ Նրանք օգնել են ինձ ծանոթանալ այն փաստաթղթերի հետ, որոնք եղել են թուրքերենով։ Նրանց օգնությունը շատ կարևոր էր։ Չէ որ առանց թուրքական աղբյուրների չի կարելի լիովին երիտթուրքերի և Աթաթուրքի օրոք եղած իշխանությունների մասին պատկերացում կազմել», – հավելել է պատմաբանը։
Ֆլորեսն արդեն թոշակի է անցել, բայց արխիվները չի լքում։ Հետազոտության համար նա ընտրել է քիչ ուսումնասիրված թեմա` հայ փախստականների կյանքը Իտալիայում 1920–ական թթ.–ին։ Այստեղ արդեն նա իր գործընկերներին պատմելու բան կունենա։
«Երբ Մուսոլինին գլխավորել է իշխանությունը, նա շատ սերտ հարաբերություններ է հաստատել Քեմալ Աթաթուրքի հետ։ Ինձ հետաքրքիր կլինի ուսումնասիրել, թե նրանք երբևէ քննարկե՞լ են հայկական հարցը», – հավելեց պատմաբանը։
Պատմաբանի աշխատություններն առայժմ հայերեն թարգմանված չեն, բայց արդեն լավ հայտնի են հայ պատմաբաններին։