Արամ Գարեգինյան, Sputnik Արմենիա
Հայ գիտնականներն աշխատում են քաղցկեղի բուժման նոր ուղղությամբ։
Այս մեթոդը դեռ տարածված չէ աշխարհում, բայց արդեն ուսումնասիրվում է։ Գլխավոր սկզբունքն այս է` բարձր ջերմաստիճանի ազդեցության տակ այրել հիվանդ բջիջներն ու միաժամանակ չդիպչել առողջներին։ Այս մասին պատմում է ֆիզիկամաթեմատիկական գիտությունների թեկնածու Ֆիզիկական հետազոտությունների ինստիտուտի (Աշտարակ) գիտաշխատող Արամ Մանուկյանը։
Քաղցկեղային ուռուցքը, ինչպես և ցանկացած օրգանիզմ, գոյատևման ջերմաստիճանային սահման ունի։ +43-ից բարձր ջերմաստիճանի տակ դրանք սկսում են մահանալ։ Ինչպե՞ս կարելի է ջերմաստիճանային օջախ ստեղծել հենց այնտեղ, որտեղ հարկավոր է ու միաժամանակ չտաքացնել մարմնի մյուս հատվածները։
Երկաթի կամ դրա ձուլվածքների մասնիկներով դեղամիջոցը ներերակային է։ Ուռուցքի հատվածին մագնիս են դնում։ Երբ մասնիկները ուռուցքի մեջ են հայտնվում, էլեկտրամագնիսային դաշտ է ստեղծվում։
Երկաթի մասնիկները սկսում են խելահեղ «պարել», ջերմաստիճանը բարձրանում է, ուռուցքը մահանում է։ Միաժամանակ օրգանիզմը չի վնասվում, քանի որ մագնիսային դաշտը դրա վրա չի ազդում։
Քաղցկեղային ուռուցքը կարող է դուրս գալ օրգանիզմի իմունային ինքնահսկողությունից։ Իմունային ինքնահսկողություն իրականացնելու համար արտադրվում են T-լիմֆոցիտներ, որոնք սպանում են անառողջ բջիջները։ T-լիմֆոցիտներն ուռուցքներն էլ կվերացնեին, եթե վերջինները խաբել չիմանային։
Բայց հիմա դրանց էլ կհասնեն։ Համենայնդ դեպս, այդ ուղղությամբ աշխարհի տասնյակ գիտական խմբեր են աշխատում։
Երկաթն ու լազերը
Մանուկյանն ու նրա գործընկերները մի քանի տարի շարունակ ուսումնասիրել են երկաթի տարբեր միացությունները։ Այս տարի դրանք արդեն ուսումնասիրում են ուռուցքային հյուսվածքների վրա, սակայն դեռ in vitro (օրգանիզմից դուրս)։ Իսկ հետագայում այդ նոր միջոցն ուզում են փորձարկել մեկ այլ` ֆոտոդինամիկ միջոցի հետ։
Ո՞րն է այդ միջոցը։ Ուռուցքի մեջ ուղարկվում է նանոմասնիկ, որը մեծացնում է հյուսվածքների զգայունությունը լույսի նկատմամբ։ Այստեղից էլ ծագում է մասնիկների անվանումը` ֆոտոսենսիբիլիզատոր։ Հետո ուռուցքի վրա լազերային ճառագայթ են ուղղում։ Սկսվում է քիմիական ռեակցիա, որի ժամանակ թթվածնի բարձր ակտիվության մոդիֆիկացիա` սինգլետային թթվածին է առաջանում, որը բառացիորեն «այրում» է ուռուցքը։
Այս նախագծով հետաքրքրվել են նաև կենսաբանները։ Նրանք կօգնեն քայլ առ քայլ այրել ու օքսիդացնել այն, ինչը խանգարում է ապրել։ Այսպիսով` այս ժամանակակից թրենդում էլ Հայաստանը մնում է աշխարհի գիտահետազոտական քարտեզի վրա։ Սակայն կրկին առանձին էնտուզիաստների ուժերով ու պետության նվազագույն աջակցությամբ (բիզնեսի մասին չենք խոսում)։