ԵՐԵՎԱՆ, 7 հունվարի — Sputnik. Smithsonianmag հեղինակավոր ամսագրի հեղինակ Բենջամին Քեմպերն իր հրապարակումներից մեկում փորձել է բացահայտել Գառնու՝ նույնանուն գյուղում գտնվող հեթանոսական տաճարի գաղտնիքը։
«Գաղտնիքներով պարուրված Գառնու տաճարը ստիպում է նորովի ընկալել նախաքրիստոնեական Կովկասը… Այստեղ՝ Հռոմից 2,5 հազար ու Աթենքից 1,5 հազար մղոն հեռավորության վրա, Հարավային Կովկասի հեռավոր անկյունում տպավորիչ մեծության մի իսկական հունական տաճար կա` նախկին ԽՍՀՄ տարածքում պահպանված միակ նմանատիպ կառույցը։ Բերանս բաց նայում էի տաճարի սյուներին, որոնք հիշեցնում էին Ֆրանսիայի Մեզոն Կարրենը կամ Աթենքի Պարթենոնը, փորձում էի հասկանալ՝ ինչպես է Հայաստանում հունահռոմեական ճարտարապետության գլուխգործոց հայտնվել, ու ի՞նչ նպատակով է այն կառուցվել», — գրում է Քեմպերը։
Նա հեթանոսական տաճարի ստեղծման տարբեր վարկածներ է ներկայացնում։
«Կառույցի պատերից մեկի հունական գրառումը վկայում է, որ տաճարը արևի աստծու՝ Միհրի տաճարն է եղել։ Իսկ կառուցվել է մթա 77 թվականին՝ Տրդատ I-ի օրոք, որին թագադրել էր հռոմեացի կայսր Ներոնը։ Բայց ոչ բոլոր գիտնականներն են համամիտ այս տեսությանը։ Օրինակ` Էլիզաբեթ Ֆագանը` Տրումենի պետական համալսարանի պատմության պրոֆեսորի օգնականը, կարծում է, որ հունական գրառումը չի կարող հիմք հանդիսանալ այդ վարկածի համար», — գրում է հոդվածի հեղինակը։
Նրան հետաքրքրում է նաև մեկ այլ հարց` ինչպես է տաճարը կանգուն մնացել հայերի քրիստոնեություն ընդունելուց հետո։
«Չէ՞ որ Տրդատ III-ի օրոք, երբ Հայաստանը 301 թվականին քրիստոնեությունը պետական կրոն ընդունեց, հեթանոսական կառույցները ոչնչացվեցին», — նշում է Քեմպերը։
Նա նաև հիշատակում է՝ ինչպես է 1679 թվականի ավերիչ երկրաշարժը մինչև հիմքը քանդել տաճարը, որը Խորհրդային տարիներին է վերակառուցվել ։
«Այսօր տաճարն ամեն տարի 136 հազար զբոսաշրջիկ է ընդունում, որոնց թվում են նեոհեթանոսության հայ հետևորդները։ Նրանք Գառնին իրենց հոգևոր մայրաքաղաքն են համարում։ Հայկական նեոհեթանոսությունը համեմատաբար նոր կրոնական շարժում է, որի նպատակն է մինչ քրիստոնեական հայկական դավանանքի վերականգնումը…», — նշում է Քեմպերը։
Հեղինակը խորհուրդ է տալիս օգոստոսի 11-ին տաճարի մոտ նշել հին հայկական Նոր տարին՝ Նավասարդը։ Նա նաև նշում է, որ անկախ այն բանից` ինչպես եք ընկալում Գառնին` որպես հեթանոսական աստվածների նախնադարյան սրբություն, թե որպես առեղծվածային հնագիտական կառույց, «այդ հին կառույցն իր բազմաթիվ գաղտնիքներով անպայման խռովում է յուրաքանչյուր մարդու երևակայությունը»։