ԵՐԵՎԱՆ, 31 հոկտեմբերի - Sputnik. Ադրբեջանը վերջին երկու տարում թիրախավորել է Արցախի Մարտունի քաղաքը, մասնավորապես կենտրոնում գտնվող Սբ․ Ներսես Մեծ եկեղեցին։ Այս մասին գրում է The monumentwatch-ը։
Նշվում է, որ եկեղեցին և նրա շրջակայքը ադրբեջանական զինված ուժերը միտումնավոր թիրախավորել էին դեռևս 2020 թվականի 44-օրյա պատերազմի ժամանակ, երբ Մարտունի քաղաքն անխնա ռմբակոծվել է: Արկեր են ընկել և պայթել նաև եկեղեցու անմիջական հարևանությամբ, ինչի վկայությունը եկեղեցու հարավային ճակատի վրայի հետքերն են: Արդեն այսօր ադրբեջանական որոշ Telegram-ալիքներ լուսանկարներ են տարածել օկուպացված Արցախի Մարտունի քաղաքից: Լուսանկարներից երևում է, որ քաղաքի կենտրոնում գտնվող Սբ. Ներսես Մեծ եկեղեցին, որը կառուցվել է 2004 թվականին, վերջին 2 տարում կրել է վնասներ՝ ջարդված են պատուհանները, կան կրակահերթի հետքեր։
The monumentwatch-ը մի շարք օրենքների է հղում արել, որոնցից են Մշակութային արժեքների պաշտպանության գլխավոր դրույթը, որը ձևակերպված է 1954 թվականի «Զինված բախումների դեպքում մշակութային արժեքների պաշտպանության» կոնվենցիայի 4-րդ հոդվածում. «Պետությունները պարտավոր են հարգել ինչպես իրենց սեփական, այնպես էլ մյուս կողմի տարածքում գտնվող մշակութային արժեքները՝ զերծ մնալով թշնամանքի և հաշվեհարդարի գործողություններից» (Hague Convention for the Protection of Cultural Property in the Event of Armed Conflict 1954, article 4, UNESCO)։
Պարբերականը նաև գրում է, որ պատերազմների/զինված բախումների դեպքում մշակութային արժեքների թիրախավորման արգելքը ամրագրված է նաև միջազգային մարդասիրական կանոններով, որոնք ունեն սովորութային իրավունքի կարգավիճակ։ Monumentwatch-ը հղում է արել Միջազգային մարդասիրական օրենքի 38-րդ կանոնին՝ համաձայն որի հակամարտության յուրաքանչյուր կողմ պետք է հարգի մշակութային արժեքը և ձեռնարկի անհրաժեշտ բոլոր միջոցները՝ խուսափելու կրոնին, արվեստին, գիտությանը, կրթությանը կամ բարեգործական նպատակներին նվիրված կառույցների և պատմական հուշարձանների վրա հարձակումներից, եթե դրանք ռազմական թիրախներ չեն։ 40-րդ կանոնն էլ ամբողջացնում է ասվածը՝ նշելով, որ հակամարտության յուրաքանչյուր կողմ պետք է պաշտպանի մշակութային ժառանգությունը։
Հաագայի 1999 թվականին ընդունված երկրորդ արձանագրության 7-րդ հոդվածի համաձայն էլ, հարձակման ժամանակ ժառանգության արժեքները չվնասելու համար հակամարտության կողմերից պահանջվում է մի շարք քայլեր ձեռնարկել։
Ըստ այդ կետերի՝ պետք է անել հնարավորը` ստուգելու համար, որ հարձակման ենթակա օբյեկտը 1954 թ. կոնվենցիայի 4-րդ հոդվածով պաշտպանված մշակութային արժեք չլինի, ձեռնարկել բոլոր նախազգուշական միջոցները հարձակման միջոցների և մեթոդների ընտրության հարցում՝ մշակութային արժեքների պատահական վնասներից խուսափելու կամ դրանք նվազագույնի հասցնելու համար։
Անհրաժեշտ է նաև ձեռնպահ մնալ հարձակումը սկսելու որոշում կայացնելուց, որը ենթադրում է, որ պատահական վնաս կհասցնի մշակութային արժեքներին, ինչպես նաև չեղյալ հայտարարել կամ կասեցնել հարձակումը, եթե պարզվում է, որ թիրախը մշակութային արժեք է։