ԵՐԵՎԱՆ, 6 ապրիլի – Sputnik. Բրյուսելյան հանդիպումից հետո պարզ դարձավ, որ մեր տարածաշրջանում Արևմուտքը որևէ տնտեսական աշխարհացունց ծրագիր չունի։ Այն ծրագրերը, որոնք իրականացնում են ԱՄՆ–ն և ԵՄ–ն, կշարունակվեն մի քիչ ավելի մեծ մասշտաբներով։ Sputnik Արմենիայի հետ զրույցում այս մասին ասաց տնտեսագետ Սուրեն Պարսյանը` մեկնաբանելով Բրյուսելում վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի հանդիպումների արդյունքում ձեռք բերված պայմանավորվածությունները։
Ապրիլի 5-ին Բրյուսելում Փաշինյանի, ԱՄՆ-ի պետքարտուղար Էնթոնի Բլինկենի և Եվրահանձնաժողովի նախագահ Ուրսուլա ֆոն դեր Լայենի հանդիպման արդյունքներով ձեռք բերված պայմանավորվածությունների համաձայն` Եվրամիությունն առաջիկա 4 տարիների համար Հայաստանին կտրամադրի 270 միլիոն եվրո դրամաշնորհ, ԱՄՆ-ն Հայաստանի տնտեսությունում 65 միլիոն դոլարի ներդրում կանի։
«Վերջին տարիներին ԵՄ–ն Հայաստանում իրականացնում է ՓՄՁ աջակցության ծրագիր, որը հիմնականում արտահայտվում է վարկային տոկոսադրույքների սուբսիդավորմամբ, ինչպես նաև գյուղական բնակավայրերում գյուղատնտեսական բիզնեսի ֆինանսավորմամբ։ Դրամաշնորհ են տալիս գյուղում ոչ գյուղատնտեսական նշանակության աշխատատեղ բացելու ուղղությամբ։ Խորհրդատվություններ, դասընթացներ են իրականացնում և այլն։ Այդ ծրագրերը նոր չեն, շուրջ 3 տարի է` կան։ Հիմա խոսքը այդ ծրագրերի շարունակության մասին է»,– ասաց Պարսյանը։
Նույնը վերաբերում է նաև ԱՄՆ ֆինանսավորմամբ Հայաստանում իրականացվող ու խոստացված ծրագրերին։ Տնտեսագետը նկատում է, որ ԱՄՆ–ն տարիներ շարունակ ՀՀ–ում իրականացնում է էներգետիկ անկախության ամրապնդմանը վերաբերող տարբեր սուբսիդիոն ծրագրեր։ ԱՄՆ ՄԶԳ–ի աջակցությամբ մշակվեց նաև մինչև 2040թ–ի էներգետիկ զարգացման ռազմավարությունը։
«Որևէ նոր, գետնի վրա տնտեսական օբյեկտի կամ գործարանի, ենթակառուցվածքի մասին այս պահին խոսք չկա»,– ասաց մեր զրուցակիցը։
Ինչ վերաբերում է բրյուսելյան հանդիպման պաշտոնական հայտարարության մեջ հիշատակված ենթակառուցվածքների արդիականացման ծրագրերին, Պարսյանի մեկնաբանմամբ, այստեղ ևս նոր բան չկա, խոսքը Հյուսիս–հարավ ճանապարհաշինական ծրագրի մասին է, որտեղ ԵՄ–ն` ի դեմս Վերակառուցման և զարգացման բանկի, արդեն իսկ վարկատու է։
«Այդ վարկավորումը ուղղակի կշարունակվի, և, համաձայն ԵՄ պարտավորությունների, 600 մլն եվրո կամ 1 մլրդ դոլար կհատկացվի Հյուսիս–հարավի կառուցման համար։ Թե այդ գումարները երբ և ինչ չափաբաժնով կհատկացվեն, հայտնի չէ»,– ասաց տնտեսագետը։
Պարսյանն արձանագրում է, որ 2023թ–ին Հայաստանի արտաքին առևտրաշրջանառության 36 տոկոսը կազմել է ԵԱՏՄ երկրների հետ առևտուրը, 13 տոկոսը` ԵՄ–ի, 3-ը` ԱՄՆ–ի։
«Այսինքն` ԵՄ–ի և ԱՄՆ–ի հետ մեր առևտուրը մոտ 2.5 անգամ ավելի քիչ է եղել, քան ԵԱՏՄ–ի։ Եվ Արևմուտքն այս պահին մեզ տնտեսական այլընտրանք չի առաջարկում»,– ասաց Պարսյանը։
Նրա խոսքով` հայտարարություններին պետք է հետևեն կոնկրետ ծրագրեր, նախագծեր, ինչը չի արվում։
«Արևմուտքը խոսում է ՀՀ տնտեսության դիվերսիֆիկացման մասին, բայց 2023թ–ին արտահանումը դեպի ԱՄՆ և ԵՄ նվազել է։ Նույն ԱՄՆ–ն փակեց ՀՀ–ից ալյումինե փայլաթիթեղի արտահանումը իր երկիր, որի հետևանքով ՀՀ–ԱՄՆ արտահանումը նվազեց 40 տոկոսով։ Հիմա այդ գործարանի ճակատագիրը մշուշոտ է, կարող է փակվել, ու մի քանի հարյուր աշխատողներ մնան դրսում։ HSBC բանկը վաճառեց իր բիզնեսը և դուրս եկավ Հայաստանից։ Դրանից առաջ գերմանական ընկերությունը վաճառեց պղնձամոլիբդենային կոմբինատում իր 60 տոկոս բաժնեմասն ու գնաց։ Եթե նրանք իրոք ցանկանում են ՀՀ տնտեսության դիվերսիֆիկացում, պետք է մնան ու ներդրումներ կատարեն։ Բայց ճիշտ հակառակն են անում` կրճատում են ՀՀ տնտեսության մեջ իրենց ներկայությունը»,– ընդգծեց տնտեսագետը։
Պարսյանը վստահ է, որ, անկախ Արևմուտքի խոստացած տնտեսական աջակցության ծրագրերից, Հայաստանը ԵԱՏՄ–ից չի հրաժարվի` հաշվի առնելով նաև այն հանգամանքը, որ ԱՄՆ–ից Հայաստան ներկրումն անցած տարի 40 տոկոսով ավելացել է հենց ԵԱՏՄ անդամակցության շնորհիվ։
«Օրինակ` ԱՄՆ–ից ավտոմեքենաներ են ներկրվել Հայաստան, ապա վերարտահանվել ՌԴ։ Նույնը ԵՄ–ի պահով։ ԵՄ–ից ներկրումն ավելացել է, քանի որ ներկրված ապրանքներն արտահանվել են Ռուսաստան։ Եվ հակառակը` ռուսական ոսկին, ադամանդը Հայաստանի միջոցով արտահանվել է և՛ ԵՄ, և՛ ԱՄՆ, և՛ արաբական երկրներ։ Այստեղ Ռուսաստանի և ԵՄ–ի շահը կա, ու Հայաստանը պետք է մնա կապող, տարանցիկ օղակ բոլոր երկրների համար»,– ասաց Պարսյանը։
Նա Հայաստանի տնտեսական շահը տեսնում է այս բանաձևում։ Տնտեսագետի համոզմամբ` մեր երկիրը չի կարող հրաժարվել երկու կողմերից որևէ մեկի հետ տնտեսական հարաբերություններից, այլապես կկորցնի երկուսն էլ։