Վիճահարույց Նապոլեոն Բոնապարտը, վիճահարույց Պապ թագավորը. կարծիքները խիստ տարբեր են

Այս անգամ պատճառը բրիտանացի արվեստագետ, «Գլադիատոր» եւ այլ հայտնի ֆիլմերի ռեժիսոր Ռիդլի Սքոթի վիճահարույց նոր կինոնկարն է ֆրանսիացու մասին, որը հենց այդպես էլ կոչվում է՝ «Նապոլեոն»։

Կարծիքների բախումը սկսվել էր դեռ մինչեւ նոյեմբերի 22-ը, երբ տեղի ունեցավ կինոնկարի համաշխարհային պրեմիերան։ Փարիզյան առաջատար պարբերականներից մեկը գրել է. «Բրիտանացի Ռիդլի Սքոթը պարզապես վերաշարադրել է պատմությունը հակաֆրանսիական ոգով»։ Այս մեղադրանքը բացատրելի է՝ գաղտնիք չէ, որ երկու եվրոպական ազգերը հակամարտել են դարեր շարունակ։ Հիշենք թեկուզ 100-ամյա պատերազմը, որի ընթացքում անգլիացիները բազմաթիվ փայլուն հաղթանակներ տարան։ Եւ ո՞վ հաղթեց այդ աննախադեպ երկար պատերազմում։ Այո′, շատ ճիշտ եք հիշում՝ ֆրանսիացիները։

Այդ երկու երկրները, կարծես, միմյանց հակապատկերը լինեն, փաստում են մասնագետները։ Մեծ Բրիտանիան միապետություն է, բայց իրականում այն ավելի շատ հանրապետություն է հիշեցնում, այնինչ, Ֆրանսիան պաշտոնապես հանրապետություն է, բայց նախագահն այնքան լայն լիազորություններ ունի, որ կարծես միապետ լինի։ Ֆրանսիայում դեռ ոչ մի կին երկրի ղեկավար չի դարձել, իսկ Անգլիայում թագուհիները դարեր առաջ են սկսել կառավարել պետությունը, Մարգրետ Թետչերի մասին էլ չեմ ասում։ Ֆրանսիացիները միշտ ձգտել են տիրել ցամաքում, բրիտանացիները՝ ծովում։ Վերջապես, ֆրանսիացի պոետները եւ գրողները միշտ սիրել են շփվել ու վիճաբանել միմյանց հետ սրճարաններում եւ գինետներում, անգլիացիք, ինչպես նկատել է գրաքննադատներից մեկը, նստած են ամեն մեկն իր անկյունում ու միմյանց երեսը չեն ուզում տեսնել։

Այս ամենն, իհարկե, հրաշալի գիտեր Ռիդլի Սքոթը, որն, այնուամենայնիվ, որոշել է յուղ լցնել կրակի վրա ու որոշ դեպքերում լիովին շեղվել է պատմական իրականությունից։ Համաձայնե′ք, սա շատ բարդ հարց է. անհիշելի ժամանակներից շարունակվում է հայտնի վեճը՝ արդյոք գեղարվեստական ստեղծագործության հեղինակը իրավունք ունի՞ իր ուզած ձեւով ներկայացնելու պատմությունը։ Այո′, ասում են ոմանք, հիմնավորելով՝ արվեստագետի հորինածը հո գիտական ուսումնասիրությո՞ւն չի։ Ընդդիմասոսները, սակայն, փաստում են՝ գաղտնիք չէ, որ շարքային քաղաքացիների ճնշող մեծամասնությունը պատմական դրվագների մասին պատկերացում է կազմում հենց գեղարվեստական ստեղծագործություններից, եւ ուրեմն գրողը կամ կինոռեժիսորը՝ սխալ ներկայացնելով պատմական փաստերը, թյուրիմացության մեջ են գցում հանրությանը, ինչը կարող է բացասական հետեւանքներ ունենալ։

Կներե′ք, չեմ համարձակվի նույնությամբ վերարտադրել ռեժիսորի բառերը, քանզի նա շատ ավելի կոշտ է արտահայտվել։ Ի դեպ, ֆրանսիացիների վրդովմունքն առաջացրել է նաեւ այն, որ Ռիդլի Սքոթը Նապոլեոնին համեմատել է Ադոլֆ Հիտլերի եւ Իոսիֆ Ստալինի հետ։ Այնպես չէ, որ անխտիր բոլոր ֆրանսիացիներն աստվածացնում են Նապոլեոնին, բայց այս համեմատությունը շատերին պարզապես վիրավորական է թվացել։

Ֆրանսիացի լրագրող Աննա-Էլիզաբեթ Մուտեն տարակուսել է. «Ինչպե՞ս կարելի է Նապոլեոնին համեմատել Հիտլերի եւ Ստալինի հետ։ Նա երբեք համակենտրոնացման ճամբարներ չի ստեղծել եւ մահվան չի դատապարտել ժողովուրդներին։ Այո′, նրա օրոք գոյություն է ունեցել քաղաքական ոստիկանություն, բայց շարքային մարդիկ ապրել են այնպես, ինչպես ցանկացել են, եւ ասել այն, ինչ մտքներով անցնի»։ Իսկ Նապոլեոնի հիմնադրամի գիտական տնօրեն Պիեռ Բրանդան ավելացրել է. «Պատկերելով Նապոլեոնին որպես արյունարբու բռնապետ, Սքոթը բացարձակ ոչինչ չի ասում նրա դրական գործունեության մասին»։

Հետաքրքիր է, որ այս վեճը համընկել է Պապ թագավորի մասին մեկնաբանությունների հետ, որոնք օրերս եթերում հնչեցրել է Հայաստանի վարչապետը։ Երեւի հիշում եք նրա խոսքերը.

Այս առիթով հիշեցնեմ, որ Նապոլեոնը ժամանակին փաստել է. «Իմ իսկական փառքն այն չէ, որ 40 ճակատամարտերում հաղթել եմ. Վաթերլոյի պատմությունը խաչ քաշեց այդ ամենի վրա։ Այն, ինչ ապրելու է հավերժ՝ իմ մշակած քաղաքացիական օրենսգիրքն է»։ Բայց չմոռանանք նաեւ Բոնապարտի հետեւյալ խոսքը. «Հայրենիքը կործանելու համար մի սրիկան էլ բավական է։ Պատմությունը դա ապացուցել է բազմիցս»։