ԵՐԵՎԱՆ, 9 հոկտեմբերի – Sputnik. Մարդկության դեմ ուղղված և ռազմական հանցագործությունների համար Ադրբեջանի պաշտոնյաներին կարելի է մեղադրանք առաջադրել ու արդարադատության առաջ կանգնեցնել հենց ՀՀ–ում։ Ճեպազրույցի ժամանակ այս հայտարարությունն արեց Միջազգային և համեմատական իրավունքի կենտրոնի նախագահ Սիրանուշ Սահակյանը և Ադրբեջանին պատասխանատվության ենթարկելու նոր մեխանիզմներ ներկայացրեց։
«Բնականաբար, այդ մարդիկ իրենց կամքով չեն գա ՀՀ, սակայն կարելի է միջազգային գործընկերների և Ինտերպոլի միջոցով հասնել նրանց հետախուզմանն ու հանձնմանը, որպեսզի նրանք ֆիզիկապես ներկա գտնվեն մեր դատական համակարգի առաջ։ Մանավանդ, ի տարբերություն Ադրբեջանի, որը շինծու գործեր է կարում, մենք ծանրակշիռ փաստեր ունենք հանցագործությունների մասին, օրինակ` Սև լճի տարածքում ինը հայ զինվորներիների գնդակահարման փաստը»,– ասաց Սահակյանը։
Նա ընդգծեց, որ միայն իրավական գործընթացներով չպետք է սահմանափակվել, նաև դիվանագիտական գործունեությամբ, մարդու իրավունքներով զբաղվող ՀԿ–երի հետ պետք է ճնշում գործադրվի Ադրբեջանի նկատմամբ, որպեսզի նա իր քայլերն առնվազն համապատասխանեցնի մարդու իրավունքների ստանդարտներին։
Բացի այդ, ըստ Սահակյանի, պատժամիջոցների կիրառման առումով նոր հնարավորություններ կարելի է գտնել նաև Հաագայի դատարանում, հատկապես երբ սեպտեմբերի 19–ի ագրեսիայից հետո ԵՄ–ն ավելի ակտիվ է սկսել քննարկել դրա հնարավորությունները։
Ինչ վերաբերում է Ադրբեջանի կազմած «սև ցուցակին», որում 300 հայ է ընդգրկվել, և որոնց նկատմամբ Բաքուն միջազգային հետախուզումներ է հայտարարել, Սահակյանը կարծում է, որ դրանք մերժվելու են քաղաքական լինելու հիմքով։
«Ադրբեջանը ժամանակին դիմել է նման չհաջողված փորձերի։ Միակ խնդիրն այն է, որ ինչպես օրինակ Ալեքսանդր Լապշինի դեպքում, կարող են դիմել իրենց բարեկամ երկրներին ու նրանց միջոցով կալանավորել նրանց»,– նշեց Սահակյանը։
Ադրբեջանին պատասխանատվության ենթարկելու մեխանիզմ է նաև 2023 թ. նոյեմբերին նախատեսված UPR-ի (Համընդհանուր պարբերական վերանայման) 44–րդ սեսիան, որի շրջանակում գնահատվելու է նաև Ադրբեջանի զեկույցը։ Ըստ Սահակյանի` ակտիվ ներգրավածությունը հնարավորություն կտա, որպեսզի մարդու իրավունքների խորհուրդը ևս արձանագրի այն խախտումները, որոնք տեղի են ունեցել թե՛ կոնֆլիկտների ժամանակ, թե՛ դրանցից հետո, երբ թիրախավորվել են թե՛ ռազմագերիները, թե՛ պետական, ռազմական գործիչները։
Բաց այդ, միջպետական գործընթացներ կարելի է նախաձեռնել ՄԱԿ–ի Արդարադատության միջազգային դատարանում, բայց կոնվենցիոնալ այլ հիմքերով` կապված փախստականների, խոշտանգումների, ինչու ոչ, նաև ահաբեկչության հետ։
Հիշեցնենք` Ադրբեջանը սեպտեմբերի 19–ին լայնամասշտաբ հարձակում սկսեց Արցախի դեմ։ Ըստ տեղեկությունների` ադրբեջանական ագրեսիայի զոհերի թիվը գերազանցում է 220-ը։
Սեպտեմբերի 20–ին Արցախի իշխանությունն ընդունեց կրակի դադարեցման վերաբերյալ առաջարկությունը: Սեպտեմբերի 21–ին Ստեփանակերտի ու Բաքվի ներկայացուցիչները հանդիպեցին Եվլախում, սեպտեմբերի 25–ին` Իվանյանում, սեպտեմբերի 29-ին` կրկին Եվլախում։ Սեպտեմբերի 24-ին սկսվեց արցախցիների բռնի տեղահանումը։
Սեպտեմբերի 28–ին Արցախի նախագահ Սամվել Շահրամանյանը հրամանագիր ստորագրեց, ըստ որի` Արցախի Հանրապետությունը 2024 թվականի հունվարի 1-ից կդադարի գոյություն ունենալ։
Վերջին տվյալներով՝ Արցախից ՀՀ է տեղափոխվել 100 632 մարդ։