Եկեք անկեղծ լինենք։ Երբ 1988 թվականի փետրվարի 20-ին ազգովի հավաքվեցինք Օպերայի հրապարակում, մեզնից երևի թե ոչ մեկը պատրաստ չէր համաձայնել Կարեն Դեմիրճյանի հետ, որի կարծիքը նրա կինը՝ Ռիմա Դեմիրճյանը, հետագայում էսպես է շարադրել իր գրքում. «Կարենն ասում էր, որ հիմա հարցը չի լուծվի, ժամանակից շուտ է, դեռ չի հասունացել: Նա մտածում էր Ղարաբաղի կարգավիճակը բարձրացնելու մասին` Ղարաբաղը դառնա ինքնավար հանրապետություն: Նրա գրառումներում կա, որ այդ հարցում հաջողվել է պայմանավորվել Լիգաչովի և մյուսների հետ»։
Իհարկե, կային մարդիկ, որոնք կանխատեսում էին, որ առջևում մեզ բազմաթիվ փորձություններ են սպասում, բայց ընդհանուր տրամադրությունը, որը երեք ու կես տասնամյակ առաջ ներկայացրել է Լևոն Տեր-Պետրոսյանը, իրոք այսպիսին էր. «Պարզ է մի բան, որ հայ ժողովուրդն այլևս երբեք չի կարող հաշտվել Ղարաբաղն Ադրբեջանի կազմում թողնելու մտքի հետ և նույն միասնականությամբ ու վճռականությամբ կշարունակի իր պայքարը մինչև մարզի վերջնական վերամիավորումը Հայաստանի հետ»։
Խոստովանենք՝ շատ միամիտ էինք։ Վկայում է Համբարձում Գալստյանը. «Բոլորիս մեջ խորը նստած էր այն համոզմունքը, որ «մեր» Գորբաչովն անպայման ուզում է «մեր» հարցը լուծել, բայց նրան խանգարում է իր հետադիմական շրջապատը: Որ ընդամենն անհրաժեշտ է սպասել ու չխանգարել, որ նա ուժ հավաքի: Ու հենց որ Գորբաչովն ուժ հավաքեց, Լիգաչովի հերն անիծելու է, և Ղարաբաղի հարցի լուծումը հարթ, ողորկ ու ասֆալտապատ ճանապարհ է դուրս գալու: Այդ հարցի պատասխանն էլ ունեինք, թե ինչու պիտի Գորբաչովը Ղարաբաղի հարցը լուծի: Ժողովրդի մի մասն ասում էր, որ մոր, թե տատի կողմից հայ է։ Ի դեպ, մի քանի ամիս հետո էլ՝ փուքսը մարելուց հետո, ասում էին, թե թուրք է: Մարդկանց մի մասն էլ ասում էր, թե Կիսլովոդսկում քաղկոմի քարտուղար աշխատելու ժամանակ Գորբաչովը հայ «ցեխավիկների» հետ մոտ է եղել»։
Երևի ճիշտ են նկատել մասնագետները, որ տարերային շարժումները երբեք «անտեր» չեն մնում։ Պատմում է Ալեքսան Հակոբյանը. «Ղարաբաղյան շարժման երեք բաղկացուցիչներից մեկը համալսարանական ժողովրդավար-հեղափոխականների սերունդն էր: Երկրորդ բաղկացուցիչը ժողովրդավար-ազգայնականներն էին` Վազգեն Մանուկյան, Բաբկեն Արարքցյան, Դավիթ Վարդանյան, Լևոն Տեր-Պետրոսյան և այլք: Երրորդ խմբում էին մեր արցախցի ընկերները: Այս երեք մեծ ուժերի միացման արդյունքն էր «Ղարաբաղ» կոմիտեն, որի հետևից գնաց ժողովրդի հոծ զանգվածը»։
11-հոգանոց մարմինը, ըստ Վազգեն Մանուկյանի, այսպես ձևավորվեց. «Իրականում բոլորին միմյանց կապողը Իգոր Մուրադյանն էր: Աշոտ Մանուչարյանը, Ալեքսան Հակոբյանը, Համբարձում Գալստյանը կոմիտեին էին միացել կոմսոմոլից, որտեղ 70-ականներին որոշակի ռեֆորմիստական շարժումների էին մասնակցել: Կոմիտեի աշխատանքներին ես ներգրավել էի Բաբկեն Արարքցյանին և Դավիթ Վարդանյանին: Սամսոն Ղազարյանն ու Սամվել Գևորգյանը մեզ միացան էկոլոգիական շարժումներից: Լևոն Տեր-Պետրոսյանին խորհուրդ տվեց վերցնել Համբարձումը Գալստյանը: Քանի որ զանգվածային շարժումներն առավելապես գրավում են անհաջողակ մարդկանց, կոմիտեում ներգրավում էինք այնպիսի մարդկանց, որոնք հաջողակ էին։ Օրինակ` Լևոն Տեր-Պետրոսյանը գիտությունների դոկտոր էր և Մատենադարանի գիտքարտուղարն էր, Բաբկեն Արարքցյանը բուհում ամբիոնի վարիչ էր»…
Թե ինչ եղավ հետո, ներկայացնում է Ռաֆայել Ղազարյանը։ «Միանգամից ասեմ, որ շարժումը մենք մաքուր ձեռքերով ենք սկսել, չնայած այսօր հետադարձ հայացքով փորձում են աղտոտել նույնիսկ Ղարաբաղյան շարժման մեջ եղած ամենալավը: Այն ժամանակ, համոզված եմ` «Ղարաբաղ» կոմիտեի բոլոր անդամները համակված էին Ղարաբաղի գաղափարով։ Բայց հետո սկսվեց «Ղարաբաղ» կոմիտեի գործունեության տհաճ շրջանը՝ զգացնել տվեցին նաև սուբյեկտիվ բարդությունները, որոնցից ամենավշտացնողն այն է, որ իմ գործընկերները չդիմացան իշխանության փորձությանը»:
Եվ վերջում թույլ տվեք մեջբերել Վանո Սիրադեղյանի կարծիքը, որին «Ղարաբաղ» կոմիտեի մեկ այլ անդամ՝ Աշոտ Մանուչարյանը, այսպես է բնութագրել. «Ղարաբաղ» կոմիտեում նա հայ ժողովրդի հավաքական կերպարն էր: Կարող էինք երկար ինչ-որ հարց քննարկել, դժվարությամբ համաձայնության գալ, մեկ էլ գալիս էր Վանոն, լսում էր ու ասում. «էս ինչ ախմախ բան եք մտածել»: Եվ մենք հասկանում էինք, որ ժողովուրդն այդ որոշումը չի ընդունի»։
Տարիներ առաջ Վանո Սիրադեղյանը համոզված էր, որ շատ դրական դեր կարող է խաղալ սերնդափոխությունը։ Մեջբերեմ. «Շուտ ծերացանք, «Ղարաբաղ» կոմիտեի անդամներս միջինը 50 տարեկան ենք արդեն։ Ու չհասկացանք, որ 25-30 տարեկան տղամարդիկ կան, որոնք նույնիսկ մոտ չեն եկել իշխանության ոլորտներին: Այնինչ, ուժը, փաստորեն, մտավոր, ֆիզիկական թարմ ուժը, օրական 14-20 ժամ աշխատելու ընդունակ ուժն այդ սերնդի մեջ է»։
Դե ինչ, մնում է փաստել, որ հինգ տարի առաջ Հայաստանում իրոք իշխանության եկան նոր, երիտասարդ սերնդի ներկայացուցիչները։ Թե դա ինչ հետևանքներ ունեցավ Հայաստանի ու նաև Արցախի համար, գնահատեք ինքներդ։