ԵՐԵՎԱՆ, 10 նոյեմբերի – Sputnik. Մասնագիտական հանրույթում քննարկվում է Հայաստանում «Starlink»-ի և այլ օպերատորների արբանյակային ինտերնետի ներդրման հնարավորությունը։ Sputnik Արմենիայի հետ զրույցում տեղեկությունը հայտնեց «Ինտերնետ հանրություն» կազմակերպության փոխնախագահ Գրիգոր Սաղյանը, որը մասնակցում էր «Armenian Internet Governance Forum» (ArmIGF-2022) համաժողովին։
Նա հիշեցրեց, որ հարևան Վրաստանում «Starlink»-ն արդեն դուստր ընկերություն է բացել։ Հայաստանի համար արբանյակային ինտերնետը («Starlink»-ը լինի, թե այլ օպերատոր) ավելի ակտուալ կլիներ այն առումով, որ ցամաքային ուղիները միջազգային ինտերնետի համար սահմանափակ են։
Իսկ երկրի ներսում արբանյակները թույլ են տալիս ամենուր կապի նույն արագությունը ստանալ (քանի որ արբանյակային ազդանշանի համար էական չէ, թե ինչ ռելիեֆ է Երկրի վրա): Աշխատանքի համար հարկավոր է ցամաքային կայանների ցանց տեղադրել (որոնք ազդանշաններ կստանան արբանյակներից և կուղարկեն սերվերներին, որտեղ տեղակայված են կայքերը):
Ճիշտ է, կառավարության սկզբունքային համաձայնությունից հետո (եթե այն տրվի) հարկ կլինի մի շարք հարցեր լուծել։ Մեկը տեխնիկականն է` ռադիոհաճախականությունների տրամադրումը (դրանք անհրաժեշտ են ազդանշանը ստանալու և փոխանցելու համար, ինչպես ցանկացած անլար կապի դեպքում):
Մյուս հարցը քաղաքական է. կապի այդպիսի համակարգում ազգային կարգավորիչները չեն կարող ֆիլտրեր դնել անցանկալի ռեսուրսների դեմ. դա կարող է անել միայն օպերատորը։ Մոտավորապես «Facebook»-ի նման, որտեղ ազգային իշխանությունները պետք է կա՛մ արգելեն այն, կա՛մ ընկերության հետ համաձայնեցնեն զտման իրենց քաղաքականությունը:
«Արբանյակային ինտերնետը որոշ պարամետրերով դեռ հետ է լայնաշերտ ինտերնետից»,– համաժողովի ընթացքում նշեց «Internet Society»-ի (ինտերնետի զարգացման միջազգային կազմակերպություն) առցանց բովանդակության տնօրեն Դեն Յորքը: Արբանյակային օպերատորները ներբեռնման արագությամբ ընդհանուր առմամբ գերազանցում են մալուխային մատակարարներին, բայց նրանց մոտ ավելի երկար է կայքի բեռնման ժամանակը (latency):
Ինտերնետ կապի արագությունը կարող է աճել, քանի որ ավելի շատ նոր արբանյակներ են դուրս գալիս ուղեծիր. դրանք արձակվում են ոչ թե մեկ առ մեկ, այլ «համաստեղություններով» (constellations)` հարյուրներով և նույնիսկ հազարներով: Հեռահաղորդակցության միջազգային միությանը (ITU) նման «համաստեղություններ» արձակելու հայտ է ներկայացրել արդեն 16 ընկերություն։
«Հարցն այն է` հնարավոր է արդյոք անհրաժեշտ հաճախականություններ ազատել»,– համաժողովի ընթացքում նշեց Հայաստանի բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության նախարարության հեռահաղորդակցության վարչության պետ Կարեն Գրիգորյանը։ Այս տեսակի հաճախականությունների բավական լայն տիրույթ է պահանջում: Բայց դրանց ռեսուրսն անսահմանափակ չէ, և դրանց մի մասն օգտագործում են պետական կառույցները, այդ թվում` անվտանգության կարիքների համար։
Ուստի նախարարությունը քննարկումներ է անցկացնում ազգային կարգավորիչի (Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովի) հետ, իսկ կոնկրետ արդյունքի է ակնկալում հասնել միայն հաջորդ տարվա ավարտին։
Հիշեցնենք, որ բացի արդեն գործող «Starlink» նախագծից (պատկանում է «SpaceX»-ին), իր ցանցն է գործարկել նաև «OneWeb» ընկերությունը («Airbus»-ի մասնակցությամբ), ևս մեկ ցանց պատրաստվում է գործարկել «Amazon»-ը։