Հայերի տարածքը պատմականորեն գտնվել է հնագույն քաղաքակրթությունների` Հռոմի, Բյուզանդիայի, Պարսկաստանի, Ռուսաստանի խաչմերուկում։ Հենց սրանով է, ըստ ՀՌՀ արևելագիտության ինստիտուտի պրոֆեսոր Վիկտորյա Առաքելովայի, նախևառաջ պայմանավորված հայոց պատմության, լեզվի և մշակույթի համալիր ուսումնասիրման անհրաժեշտությունը։
Նրա խոսքով` ցարական Ռուսաստանում դասական արևելագիտությունն ի հայտ է եկել Արևելքի նկատմամբ ունեցած աշխարհաքաղաքական հետաքրքրության հետևանքով։ Սանկտ Պետերբուրգում այս դպրոցի հիմնադիրներից մեկը դարձավ ծագումով շոտլանդացի ակադեմիկոս Նիկողայոս Մառը։ Հենց նրա անունով կոչվեց հայագիտության միջազգային մրցույթը, որին մասնակցում էին գիտնականներ Մոսկվայից, Սանկտ Պետերբուրգից, Դոնի Ռոստովից, Քիշնևից, Նովոսիբիրսկից և այլ քաղաքներից։
«Առաջին արևելագետները հանրագիտարանագետներ են եղել, բազմաթիվ արևելյան լեզուների գիտակներ։ Հին հայերենի` գրաբարի, ու ժամանակակից հայերենի իմացությունը հայագետների առանձնաշնորհը չէր, այլ ցանկացած լուրջ արևելագետի պաշարի անհրաժեշտ մաս։ Բնագրով աղբյուրների մեջբերումն ակադեմիական գիտության մեջ բարեկրթության նշան էր», – ասում է Առաքելովան։
Նա նշում է, որ մինչ օրս մի շարք արտասահմանյան ժամանակակից իրանագետներ, արաբագետներ, թուրքագետներ, հնդաբաններ տիրապետում են հին և ժամանակակից հայերենին, համենայնդեպս, բազային գիտելիքներ ունեն։ Նրանք դիմում են հայկական բնագիր աղբյուրներին։ ՀՌՀ–ի արևելագիտության ինստիտուտի և Հայաստանում «Ռոսսոտրուդնիչեստվոյի» ներկայացուցչության կազմակերպած մրցույթը կոչված է նախևառաջ մոտիվացնելու երիտասարդ հետազոտողներին ակադեմիական գիտելիքներն առաջ մղելու հարցում։
«Ռուսաստանում արևելագիտության և հայագիտության փայլուն ավանդույթներ են եղել միշտ։ Վառ օրինակ է ՌԳԱ լեզվաբանական հետազոտությունների ինստիտուտը, որում այսօր տաղանդավոր գիտնականների մի ամբողջ խումբ է աշխատում։ Ռուսալեզու հայագիտության զարգացումը կարևոր է հայ–ռուսական հարաբերությունները հասկանալու համար», – ասում է պրոֆեսոր Վիկտորյա Առաքելովան։
Երևանում մրցույթի հաղթող է ճանաչվել մշակութաբանության թեկնածու, Սանկտ Պետերբուրգում Ռուսաստանի ազգագրական թանգարանի գիտաշխատող Լուսինե Ղուշչյանը։ Իր աշխատանքում Ղուշչյանն ներկայացրել էր տվյալներ այն մասին, թե ինչպես է ձևավորվել հայագիտական շրջանը Ռուսաստանում ХIХ – ХХ դարերի սահմանագծին։