Եթե այդքան չպայքարեի, հնարավոր է` մեծ դժվարությամբ հետո հետ բերեին «Արցախը». Արա Գևորգյան

«Արցախ» երաժշտական կոմպոզիցիայի հեղինակային իրավունքի համար ՀՀ վաստակավոր արտիստ Արա Գևորգյանը 2007 թվականից պայքարում է Ադրբեջանի դեմ: Նա ինքն այս գործընթացն անվանում է պայքար մարդկանց տգիտության դեմ։

1998 թվականին հայ կոմպոզիտորն իր ստեղծած երաժշտության հեղինակային իրավունքները գրանցել է ԱՄՆ Կոնգրեսի գրադարանի հեղինակային իրավունքի բյուրոյում (United States Copyright Office) ։ Այնտեղ է պահվում նաև ստեղծագործության ձայնագրությունը։

Ադրբեջանն արդեն մի քանի տարի է, ինչ փորձում է Արա Գևորգյանի ստեղծագործությունը վերագրել խորհրդային կոմպոզիտոր Ֆիքրեթ Ամիրովին։

Այնուամենայնիվ, այդ երկրում ոմանք պնդում են, թե Ամիրովը գրել է այդ կոմպոզիցիան, երբ Գևորգյանը դեռ չէր էլ ծնվել։ «Լավ, համաձայն եմ, ես էլ ասում եմ՝ ցույց տվեք աղբյուրը, որտե՞ղ է հնչել, որ ես լսել և վերցրել եմ 98 թվականից առաջ։ Ինչո՞ւ 98-ից առաջ, որովհետև այդ ժամանակից ԱՄՆ Կոնգրեսի գրադարանի հեղինակային իրավունքի բյուրոյում (United States Copyright Office) պահվում է իմ հեղինակային իրավունքը` «Արցախ» ստեղծագործության ձայնագրության հետ միասին», - ասում է երաժիշտը:

Գևորգյանը նկատում է, որ ադրբեջանցիներն իրենց պաշտոնական միջոցառումներին օգտագործում են իր երաժշտությունն իր իսկ կատարմամբ՝ Հայաստանի ազգային ֆիլհարմոնիկ նվագախմբի հետ, որտեղ դուդուկի պարտիան նվագում է Ջիվան Գասպարյանը, դհոլ՝ Նորայր Շառոյանը, Գագիկ Թորոյանը՝ բաս-կիթառ, Կարո Սարաֆյանը՝ սոլո-կիթառ։ Այդ ձայնագրությունն ադրբեջանցիներն օգտագործում են անգամ Բաքվում անցկացվող Եվրոպական օլիմպիական խաղերի գովազդային հոլովակներում, ՈւՀԱ- ի՝ նախագահի Գավաթի եզրափակչի ժամանակ, ադրբեջանական բանակի, գորգերի, Բաքվի մասին պատմող ֆիլմերում։

Արա Գևորգյանի նախաձեռնությամբ նկարահանվել է «Story about Artsakh music» ֆիլմը, որում պատմվում է «Արցախ» ստեղծագործության ստեղծման ողջ պատմությունը: Ընդ որում` ֆիլմը թարգմանվել է ոչ միայն ռուսերեն, այլև ադրբեջաներեն։

Հարցին, թե կարելի՞ է ասել, որ պատմությունն ավարտվել է մեր օգտին, Գևորգյանը պատասխանում է. «Կարծում եմ՝ այո։ Ֆիլմում ես բերում եմ բոլոր փաստերը, որոնք ադրբեջանցիները պետք է տեսնեն և ամաչեն։ Ամբողջ աշխարհում «Արցախի» հեղինակը հայտարարվում է Արա Գևորգյան և միայն Ադրբեջանում ՝ Ֆիքրետ Ամիրով»։

Ընդ որում, կոմպոզիտորը նշում է, որ նման դեպքերում պայքարը պարտադիր է։ Նա օրինակ է բերում «Սարի աղջիկ» երգը, երբ և՛ պարսիկները, և՛ թուրքերը ընդունում են, որ այն հայկական է, միայն ադրբեջանցիներն ասում են ՝ ադրբեջանական է։

«Դա գալիս է նրանից, որ մենք չենք պայքարում այդ երևույթի դեմ...Վստահ եմ, որ եթե ես այդքան չպայքարեի, 50 տարի անց իմ երեխաները, հնարավոր է` մեծ դժվարությամբ հետ բերեին «Արցախը», չէ որ Ադրբեջանում այն ավելի հաճախ են օգտագործում, քան Հայաստանում», - հավելում է նա։

Արա Գևորգյանի խոսքով` «Արցախ» ստեղծագործությունն ունի հաջողություն բերելու զարմանալի ունակություն։ Այս երաժշտության ներքո հանդես եկող մարզիկներն անպայման նվաճում են առաջին տեղերը։ Դա և՛ բռնցքամարտիկ Վիկ Դարչինյանն է, և՛ խառը մենամարտերի` Հոլանդիան ներկայացնող մեր հայրենակից Գեղարդ Մուսասին, և՛ կանադացի մարմնամարզուհի Վիկտորիա Մուրսը։

Ի՞նչ է ձեզ համար Արցախը հարցին, Արա Գևորգյանը պատասխանում է. «Ոչ միայն ինձ համար, այլև բոլորիս համար՝ Արցախը մեր հայրենիքի մի մասն է։ Դա ես չեմ ասում, դուք չեք ասում, դրա մասին է վկայում պատմությունը, մեր պատմամշակութային հուշարձանները, գերեզմանները... ինչպես նաև պատմության վերաբերյալ դասագրքերը, այն էլ՝ միջազգային»։

Կոմպոզիտորի կարծիքով՝ Հայաստանում ԶԼՄ-ները չափազանց քաղաքականացված են և պատշաճ ուշադրություն չեն դարձնում մշակութային խնդիրներին։

«Թող քաղաքական գործիչները խոսեն քաղաքականության մասին, իսկ արվեստագետները՝ արվեստի։ Իմ տեղեկություններով ՝ Հայաստանում այսօր մնացել է միայն մեկ մարդ, ով կարողանում է թառ պատրաստել (լարային երաժշտական գործիք – խմբ.)՝ վարպետ Ալբերտ Զաքարյանը, որը 75 տարեկան է։ Աշակերտ չունի, բայց այդ մասին ոչ ոք չի խոսում։ Շատ քիչ են նաև սանթուր և քամանչա նվագողները», - մտահոգվում է Գևորգյանը։

Երաժիշտը կարծում է, որ շատ երաժշտական գործիքներ չեն հանրահռչակվում, և եթե այդպես շարունակվի, դրանցից շատերը պարզապես կանհետանան: Այդ կապակցությամբ նա հիշեց բաս-կանոնի նոր ազգային գործիքը, որով բացի իրենից ոչ ոք չի զբաղվում։ Լուրջ խնդիր է նաև այն, որ մեր սիմֆոնիկ նվագախմբի գալարափող նվագող երաժիշտն այսօր հրավիրված է Իտալիայից, քանի որ դարձյալ գալարափող գործիքը պատշաճ կերպով չի ներկայացվում։

Արա Գևորգյանը խոստովանեց, որ կցանկանար, որ հայկական բանակում ավելի շատ ռազմական նվագախմբեր լինեին, մինչդեռ ներկայում, կադրերի պակասի պատճառով ոչ բոլոր զորամասերում կա նվագախումբ։ Նա համոզված է, որ ռաբիս` արևելյան լադերով երաժշտությունն այդքան մեծ ժողովրդականություն չէր ունենա Հայաստանում, եթե ավելի շատ քարոզվեր բարձրարժեք, որակյալ երաժշտությունը՝ ազգայինը, դասականը։