Արտասովոր թերապիա. ինչպես են Պռոշյանում բուժում հոգեբանական խնդիրներ ունեցող տղաներին

3D վիրտուալ իրականության սարքավորումների (VR – virtual reality), թերապևտիկ ծրագրերի և տարբեր հոգեբանական ծառայությունների միջոցով Ազգային հերոս, հատուկջոկատայինների հրամանատար, 44-օրյա պատերազմում զոհված Վահագն Ասատրյանի անվան «Հերոսների վերականգնողական քաղաք» կենտրոնում Արցախյան 44-օրյա պատերազմի ավելի քան 50 մասնակից է արդեն բուժում ստանում։

Կոտայքի մարզի Պռոշյան գյուղում գործող կենտրոնի հիմնադիր Սուրեն Արեենցը Sputnik Արմենիայի հետ զրույցում վստահեցրեց, որ կենտրոնում ամեն ինչ հարմարեցված է հենաշարժողական խնդիրներ ունեցող տղաների համար։

«Կենտրոնն այս պահին կարող է օգնություն տրամադրել 150 հոգու, սակայն միտում ունենք ստեղծելու ստացիոնար բուժման բաժանմունք ու այնտեղ էլ ծառայություններ մատուցել։ Նրանց համար սենյակները կլինեն հյուրանոցային ոճով՝ մեկտեղանոց, ոչ հիվանդանոցային մահճակալներով։ Տարածքում կա հացատուն, որը նույնպես բուժական, ինչպես նաև սոցիալական վայր է լինելու։ Այստեղ կկարողանան աշխատել մեր զոհված զինծառայողների ընտանիքիների անդամներն ու պատերազմի մասնակիցները»,- ասաց Արեենցը։

Նախատեսվում է, որ հացատանը նույնպես շփումներ կլինեն հոգեբանների հետ, արդեն ավելի անմիջական միջավայրում։ Արեենցի խոսքով՝ միայն Արցախյան 44-օրյա պատերազմի հետևանքով հոգեբանական ու հոգեկան խնդիր ունեցող 12 հազար տղա կա։

Մինչև տարեվերջ կավարտվի կենտրոնի ևս մի քանի հատվածի կառուցումը։

Նախատեսվում է ավարտին հասցնել գրադարանի ու ՏՏ կենտրոնի շենքի, հոգեկան առողջության ջրվեժի կառուցումը։ Հույս ունեն, որ մինչև ընթացիկ տարվա օգոստոս ամիսը շենքը կառուցված կլինի։ Ջրվեժի օգնությամբ պատրաստվում են կիրառել որոշ մեթոդներ՝ ջրի միջոցով թերապիաների անցկացնել՝ համադրելով հոգեբանությունն ու բնությունը։

«Մեզ մոտ նաև այգի կա, որը կրում է Վարդան Ամալյանի անունը, քանի որ նա արվեստի ոլորտի ներկայացուցիչ էր, գրող։ Ցավոք, զոհվեց 44-օրյա պատերազմի ժամանակ։ Այգին դեռ ընդլայնելու ենք, որովհետև բոլորս պետք է հնարավորինս մոտ լինենք բնությանը։ Այս պահին կենտրոնում իրականացվում է գրադարանի և ՏՏ կենտրոնի շենքի գծագրումը, որի երկրորդ հարկում շուրջ 30 զինվոր կկարողանա գիշերել և ստացիոնար վերականգնողական աջակցություն ստանալ։ Այսպիսով` օգնություն ստացողների թիվը հնարավոր կլինի ավելացնել մոտ 50-ով, նպատակ ունենք մինչև 2024 թվականն այդ թիվը հասցնել ամսական մինչև 500 զինվորի»,- նշեց Արեենցը։

Նրա խոսքով՝ ՏՏ կենտրոնում տղաները կկարողանան ամենատարրականից մինչև արհեստական բանականության վերաբերյալ գիտելիքներ ստանալ։

Երկրորդ հարկում լինելու է արտթերապիայի սենյակ (կլինեն մոտորիկայի զարգացման ծառայություններ), կարի արտադրամաս, գեղեցկության սրահ, խոհանոց, որտեղ այցելուներին կսովորեցնեն բոլոր անհրաժեշտ հմտությունները:

«Հերոսների վերականգնողական քաղաք» կենտրոնի գերնպատակն է հոգեբան և շահառու հարաբերություններն ավելի հեշտացնել ու մոտեցնել միմյանց հետ, որպեսզի վերջիններս կարողանան ավելի հեշտ շփվել միմյանց հետ։

Կենտրոնում երկրորդ շենքի կառուցումից հետո նպատակ կա մեկ այլ մարզում նոր տարածք ձեռք բերել ու այնտեղ էլ իրականացնել հոգեբանական ծառայություններ։

Տղաների՝ «Հերոսների վերականգնողական քաղաք» հասնելու հարցն այս պահին փորձում են լուծել, բայց առաջիկայում կենտրոնը կունենա մեքենա, որով կիրականացվի տեղափոխումը։ Հիմա ֆոնդերի միջոցով գումար է տրամադրվում, ու տղաները խմբերով կենտրոն են գալիս տաքսիներով։

Ներկա պահին գործում է մի քանի բաժին, որոնցից մեկն Ապրիլյան պատերազմի մասնակից, զոհված հերոս Քյարամ Սլոյանի անվան 3D վախերի կառավարման սենյակն է։ Արեենցը նշեց, որ անվան վերաբերյալ որոշումը կայացվել է, քանի որ Քյարամը համարվում է վախի դեմ պայքարողի խորհրդանիշ. Նա Ապրիլյան պատերազմի ժամանակ միայնակ կռվել է շուրջ 20 հոգու դեմ։

Այստեղ տղաների հետ աշխատանքներ են տարվում ժամանակակից սարքերի միջոցով. 3D վիրտուալ իրականության սարքավորման շնորհիվ հոգեբանական խնդիրներ ունեցող տղաների համար ստեղծում են այնպիսի միջավայր, որի ժամանակ նա վախեր է ունեցել, որպեսզի փորձեն հաղթահարել դրանք։

Նա նաև ներկայացրեց զինվորների հետ աշխատելու մեթոդներից մեկը, երբ հնարավորինս մատչելի ձևով փորձում են բացատրել տվյալ պահին մարդու հոգեվիճակը ու թե ինչպես կարելի է դուրս գալ այդ իրավիճակից։

Թերզյանը հիշեց, որ օրինակ՝ տղաներից մեկը եկել է ու ասել, որ հրավառության ձայնից իր մոտ շատ վատ ռեակցիա է լինում, սկսում է մտածել, թե կրկին «սնարյադներ» կընկնեն կողքին։ Մեկ ուրիշն էլ ասել է, որ իրենց վառարանի խողովակը մաքրելիս են եղել, ու այդ ձայնից պատերազմի հիշողություններն են արթնացել, թվացել է, թե պայթյուններ են, թեև գիտակցել է իր տանը լինելու փաստը։

«Այդ տղան եկել էր մեզ մոտ ու ասում էր, որ մինչ այդ իր մոտ նման խնդիր չի եղել, փորձում էր հասկանալ, թե ինչու հենց այդ ժամանակ այդպիսի զգացողություն առաջացավ իր մոտ։ Նման դեպքերում բացատրում ենք, թե այդ պահերին ինչ է լինում ուղեղում, քանի որ իրենց թվում է, թե խելագարվել են։ Այդ ամենից հետո սկսում ենք արդեն բուժման մյուս ընթացքը»,- ասաց հոգեբանը։

Հնարավոր է` առաջիկայում կենտրոնին կից գործի նաև «հոգեբանական շտապօգնություն» ծառայությունը։ Մեքենան մի քանի շաբաթ կշրջի մարզերում, ու մասնագետները դիագնոստիկա կանեն։

«Աշխատանքներ ենք տանում նաև Արցախի Քերոլայն Քոքսի անվան վերականգնողական կենտրոնում բաժին ունենալու համար, որպեսզի հոգեբանական ծառայությունները մեր կենտրոնն իրականացնի։ Հիմա սարքավորումները ձեռք բերելու գործընթաց է տարվում»,- ասաց կենտրոնի հիմնադիրը։

Նա նաև շեշտեց, որ Ամարասի վանական համալիրում էլ են ծառայություններ մատուցելու, աշխատանքները շուտով կսկսվեն։