ԵՐԵՎԱՆ, 26 հունվարի – Sputnik, Նանա Մարտիրոսյան. Շուշիի գորգերի թանգարանի հավաքածուի մի մասը, որը հրաշքով հաջողվել է դուրս բերել և փրկել Արցախում 44-օրյա պատերազմի ընթացքում, ոչնչացման վտանգի տակ է, քանի որ հավաքածուի տերը` Վարդան Ասծատրյանը, դրանք պահելու տեղ չունի։ Այդ մասին նա պատմել է Sputnik Արմենիայի թղթակցի հետ զրույցում։
Շուշիի գորգերի հավաքածուի տերը` Վարդան Ասծատրյանը
© Sputnik / Asatur Yesayants
Հավաքածուի տիրոջ տեսանկյունը
Ասծատրյանի հավաքածուի գորգերը ցուցադրվել են Երևանի Ալեքսանդր Թամանյանի անվան ճարտարապետության ազգային թանգարան-ինստիտուտում, սակայն, նրա խոսքով, 2021–ի դեկտեմբերի վերջին իրեն տեղեկացրել են ցուցահանդեսի փակման մասին և հավաքվելու համար մեկ ամիս տվել։
Հունվարի 28-ին ցուցահանդեսը հավաքված կլինի, բայց գորգերը ևս մի կարճ ժամանակ (10-15 оր) կարող են մնալ թանգարանի պահեստարանում։ Մշակույթի նախարարությունը գորգերը տեղափոխելու վայրի մի քանի տարբերակ է առաջարկել` Հայաստանի պատմության թանգարանը, Սարդարապատի հուշահամալիրին կից Հայաստանի ազգագրության թանգարանը և հայ նկարիչ Հովհաննես Շարամբեյանի անվան ազգային արվեստի կենտրոնը։
«Ես չընդունեցի այդ առաջարկները, քանի որ առաջին թանգարանում վերանորոգում է ընթանում, իսկ մյուս պահեստարաններում ցեց կա, որը կարող է ոչնչացնել հավաքածուն։ Չգիտեմ, թե ինչ է լինելու գորգերի հետ։ Եթե այս ժառանգությունը հայերին պետք չէ, գուցե ուրիշ ազգերին պետք գա»,–հայտարարեց նա։
Հավաքածուի սեփականատերը պատմեց, որ իրեն գորգերի ցուցահանդեսի համար երկու տարով ժամանակավոր տարածք են առաջարկել նաև Արցախում, մինչև հարցը վերջնականապես լուծվի։ Սակայն Ասծատրյանը չի ընդունել այդ առաջարկը, քանի որ գորգերը Ստեփանակերտում թողնելն անվտանգ չի համարում։
Միաժամանակ նա ավելացնում է, որ բանակցություններ են ընթանում հավաքածուն պետությանը փոխանցելու շուրջ, բայց դա երկար գործընթաց է, և առայժմ առաջընթաց չկա։
«Նրանք առաջարկում են գորգերը թողնել պահպանման, բայց ես այդպիսի ռիկսի չեմ կարող դիմել։ Գորգերի թանգարանի կարիքների համար, բացի տարածքից, տարեկան 20 հազար դոլար է պետք»,–նշեց Ասծատրյանը։
Շուշիի գորգերի հավաքածուի տերը` Վարդան Ասծատրյանը` Երևանի Ալեքսանդր Թամանյանի անվան ճարտարապետության ազգային թանգարան-ինստիտուտում
© Sputnik / Asatur Yesayants
Թանգարանի տնօրենի վարկածը
Ալեքսանդր Թամանյանի անվան ճարտարապետության ազգային թանգարան-ինստիտուտի տնօրեն Մարկ Գրիգորյանը Sputnik Արմենիայի թղթակցին բացատրեց, թե ինչու է «վտարում» գորգերի ցուցադրությունը։ Նա պատմեց, որ Ասծատրյանի հետ պայմանավորվածություն է եղել, որ գորգերի հավաքածուն թանգարանում ցուցադրվելու է վեց ամիս, սակայն դրանք այնտեղ են գտնվում արդեն մեկ տարի։
«Հասկանալի է, որ ինչ-որ պահի դա պետք է ավարտվի, ճարտարապետության թանգարանում չեն կարող գորգեր պահվել, առավել ևս՝ ամենամեծ և ամենալավ կահավորված սրահում։ Մեր միջև խնդիր չկա։ Ես հասկանում եմ, որ նա պետք է պաշտպանի այդ հավաքածուն, և նույնիսկ փորձել եմ օգնել նրան, հանդիպել եմ արցախցի պաշտոնյաների հետ և քննարկել այս պատմությունը, բայց հիմա արդեն անզոր եմ»,–նշեց նա։
Գրիգորյանը հավելեց, որ Ասծատրյանին առաջարկել է անցնել թանգարանի փոքր սրահ և մեկ ամսվա ընթացքում գորգերի պահպանման տարածք գտնել, սակայն հավաքածուի սեփականատերը չի ընդունել իր առաջարկը:
Շուշիի գորգերի թանգարանի հավաքածուի մի մասի ցուցադրությունը Երևանի Ալեքսանդր Թամանյանի անվան ճարտարապետության ազգային թանգարան-ինստիտուտում
© Sputnik / Asatur Yesayants
Ի՞նչ են առաջարկել ՀՀ իշխանությունները
Հայաստանի կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարության մամուլի ծառայությունից հայտնեցին, որ հարցը բազմիցս քննարկվել է հավաքածուի սեփականատիրոջ հետ: Նրանք հաստատեցին, որ Ասծատրյանին առաջարկել են հավաքածուն տեղափոխել Հայաստանի պատմության թանգարան, Սարդարապատի հուշահամալիրի Հայաստանի ազգագրության թանգարան կամ Շարամբեյանի անվան ազգային արվեստի կենտրոն, սակայն նա չի ընդունել այդ առաջարկները:
«Թանգարանների մասով մեր քաղաքականությունն այսպիսին է. մենք գերադասում են չկառուցել նոր թանգարաններ, այլ լրացնել արդեն եղածներն ու արդիականացնել դրանք»,–նշեց գերատեսչության մամուլի քարտուղար Գեղամ Մելիքբեկյանը։
Շուշիի գորգերի թանգարանի հավաքածուի մի մասի ցուցադրությունը Երևանի Ալեքսանդր Թամանյանի անվան ճարտարապետության ազգային թանգարան-ինստիտուտում
© Sputnik / Asatur Yesayants
Արցախի իշխանությունների առաջարկը
Արցախի կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի փոխնախարար Գայանե Գրիգորյանը ևս ըստ էության հաստատեց հավաքածուի սեփականատիրոջ խոսքերը։ Նա պատմեց, որ Ասծատրյանին առաջարկել են հավաքածուն տեղափոխել Ստեփանակերտ և նույնիսկ ցուցադրության վայր են գտել հավաքածուի համար (նախկին գործարանի տարածքում)։
Նախարարության օրակարգում է նաև հավաքածուի գնման հարցը, որից հետո պատկերը վերջնականապես պարզ կդառնա։ Փոխնախարարը չկարողացավ հստակեցնել գումարի չափը, սակայն նշեց, որ այն, ամենայն հավանականությամբ, մեծ է, և հարցը մեկ օրում չի կարող լուծվել:
«Դա անգին հավաքածու է։ Հատկապես եթե հաշվի առնենք, որ Ադրբեջանը միշտ փորձել է յուրացնել այդ գորգերը կամ դրանց այլ մշակութային պատկանելություն վերագրել։ Կարծում եմ` մենք կկարողանանք պայմանավորվել»,–ասաց Գրիգորյանը։
Նշենք, որ պատերազմի վերջին օրերին թանգարանի մոտ հրթիռ էր պայթել, հարվածի հզոր ալիքը կոտրել էր պատուհաններն ու դռները։ Այդ ժամանակ Ասծատրյանը զանգահարել էր Արցախի մշակույթի նախարարին և խնդրել մեքենա տրամադրել գորգերը տեղափոխելու համար։ Նրան հաջողվել է փրկել իր հավաքածուի 2/3-ը։
Ընդհանուր առմամբ, Շուշիից դուրս է բերվել շուրջ 170 արժեքավոր գորգ, սակայն ցուցահանդեսին ներկայացվել է 71 նմուշ ։ Ցուցադրված են հիմնականում XIX դարի գորգեր, սակայն հավաքածուում կան նաև XVII դարի նմուշներ։