Ղրղզստանում քննարկված հարցը Հայաստանի համար ունի շատ մեծ նշանակություն, քանի որ մեր երկիրը հանդիսանում է գազի և նավթամթերքի սպառող, հետևաբար ԵԱՏՄ տարածքում էներգակիրների միացյալ շուկայի ձևավորումը, ընդհանուր խաղի կանոնների և պրեֆերենցիալ մեխանիզմների մշակումը Հայաստանի համար չափազանց կարևոր են, Sputnik Արմենիայի հետ զրույցում նման կարծիք հայտնեց էներգետիկ հարցերի փորձագետ Արա Մարջանյանը։
«Որոշ առումով այստեղ դժվար է արագ առաջընթաց ակնկալել, սակայն աշխատանքներն այդ ուղղությամբ պետք է հնարավորինս արագ առաջ տանել, ինչում Հայաստանը շահագրգռված է։ Գործին խանգարում է տրանսպորտային ծախսերի հանգամանքը, հետևաբար ընտրված օպտիմալ մեխանիզմով դրանք պետք է ներառվեն նավթամթերքների ու մատակարարվող գազի գնի մեջ։ Կա երկու բևեռային մոտեցում։ Առաջինը հիմնված է բացարձակ շուկայական մոտեցումների վրա, իսկ հակադիր բևեռը, կախված քաղաքական և աշխարհաքաղաքական ինտեգրացիոն խորությունից, գնագոյացման մեխանիզմներում նախատեսում է որոշակի բոնուսային համակարգ։ Հենց այս տիրույթում պետք է գտնել կոմպրոմիսի տարբերակը` մշակելով թե՛ մատակարարներին, թե՛ սպառողներին գոհացնող բանաձևեր»,– նշեց փորձագետը։
Մարջանյանի կարծիքով` փոխգործակցությունն ու հարաբերություններն անհրաժեշտ է տարանջատել ըստ էներգակրի տեսակների. եթե խոսքը վերաբերում է բնական գազին, ապա առաջնայինն այստեղ Ռուսաստանի հետ հարաբերություններն են, իսկ եթե խոսքն առնչվում է նավթամթերքներին` դիզվառելիք, բենզին, ավիացիոն կերոսին, քսայուղեր, ապա այդտեղ խնդիրը պետք է դիտարկել ավելի լայն տիրույթում։ Փորձագետը հիշեցրեց, որ ոչ վաղ անցյալում քննարկվում էր, օրինակ, Ղազախստանից նավթամթերքների ներկրման տարբերակը։
Անդրադառնալով այն հարցին, թե գազի, նավթի և նավթամթերքի ընդհանուր շուկայի նորմատիվային բազայի ստեղծումը կնպաստի՞ արդյոք մատչելի գնագոյացմանը, Մարջանյանն ընդգծեց, որ դա կախված է այն հանգամանքից, թե ինչպիսի լուծում կգտնվի, և աշխարհաքաղաքական ինտեգրացիան ինչպես կարտահայտվի գնագոյացման մեխանիզմներում։
«Եթե ռուսական գազը Հայաստանում սպառվի ռուսական ներքին գներով, ապա դա մեզ համար կլինի չափազանց ձեռնտու։ ԵԱՏՄ–ում միջազգային շուկայական գներին կհետևեն միջնորդավորված, այսինքն` այդ գների տատանումները գնագոյացման վրա ուղղակիորեն չեն արտահայտվի»,– նշեց փորձագետը։
Մարջանյանի գնահատմամբ` էներգակիրների ոլորտում ենթակառուցվածքային և լոգիստիկ գործընթացները բավականին ժամանակատար և ֆինանսատար են, բայց եթե ԵԱՏՄ ներքին շուկայում գտնվեն ընդհանուր խաղի կանոններ սահմանող ներդաշնակ մեխանիզմներ, ապա դա կխրախուսի ենթակառուցվածքների զարգացմանը, թեև պետք է հաշվի առնել, որ գործընթացը կախված է նաև աշխարհաքաղաքական գործոններից, ուստի Հայաստանն իր հնարավորությունների ողջ տիրույթը պետք է բաց պահի։
Նշենք, որ օգոստոսի 20-ին ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը ելույթ է ունեցել Չոլպոն-Աթայում Եվրասիական միջկառավարական խորհրդի ընդլայնված կազմով նիստի ժամանակ և նշել, որ Եվրասիական տնտեսական միության (ԵԱՏՄ) շրջանակներում գազի, նավթի և նավթամթերքի ընդհանուր շուկաների նորմատիվային բազայի ստեղծումը ինտեգրացիոն միավորման զարգացման առանցքային բաղադրիչներից մեկն է: