Ալեքսեյ Ստեֆանով
ԱՄՆ նախագահ Ջոզեֆ Բայդենի հայտարարությունը Օսմանյան կայսրությունում Հայոց ցեղասպանության ճանաչման մասին ո ՛չ պատմության, ո ՛չ էլ անցյալի իրադարձությունների հետ կապված արդարության վերականգնման մասին է, այն արդիական քաղաքական համատեքստ ունի, վստահ է «Միջազգային վերլուծություն» հանդեսի գլխավոր խմբագիր Սերգեյ Մարկեդոնովը։
«Ամերիկա-թուրքական հարաբերություններն անշեղորեն վատթարանում են։ Որպես որոշակի կետ կարելի է նշել 2003 թվականը, երբ Թուրքիան հրաժարվեց աջակցել Իրաքում ամերիկյան օպերացիային,-պարզաբանում է փորձագետը։-Հետագայում հարաբերությունները սինուսոիդի պես են զարգացել։ Եղել են հայտարարություններ այն մասին, որ երկու երկրների շահերն ընդհանրություն ունեն, եղել են սառեցումներ։ Ես չեմ կարող ասել, որ Բայդենի դիրքորոշումը հանկարծակի ու պատահաբար է առաջացել»։
Փորձագետը նշում է, որ ԱՄՆ նախագահներն ամեն տարի ապրիլի 24-ին հանդես էին գալիս որոշակի ելույթով։ Եվ սովորաբար 1915 թ․-ի իրադարձությունները բնութագրում էին կա՛մ որպես ջարդեր, կա՛մ օգտագործում էին հայերեն ձևակերպումը՝ Մեծ Եղեռն։ «Ցեղասպանություն» բառը հնչում էր կոնգրեսականների, սենատորների առանձին հայտարարություններում։ Որոշ նահանգներ խորհուրդ էին տալիս ճանաչել հայերի հանդեպ ցեղասպանության ակտը։ 2019թ․-ին ԱՄՆ Կոնգրեսի երկու պալատները 1915թ․-ի իրադարձությունները մեկնաբանում էին հենց որպես ցեղասպանություն։
Քաղաքագետի կարծիքով՝ Թուրքիայի և ԱՄՆ-ի միջև հարաբերությունները բարդ են, բայց հազիվ թե դրամատիկ զարգանան։ Նահանգների համար Թուրքիան կորցնելը և դրա դուրս գալը ՆԱՏՕ-ից Հյուսիսատլանտյան դաշինքի ակնհայտ պառակտում է և Թուրքիայի համար արտաքին քաղաքական կողմնորոշումը փոխելու հնարավորություն։
Կարո Փայլանը Թուրքիայի մեջլիսին առաջարկում է ճանաչել Հայոց ցեղասպանությունը
Բայց այդքան ինքնուրույն երկիրը դժվար է վերահսկել, և դա Վաշինգտոնի շահերից չի բխում։ Թուրքիայի համար ծանրակշիռ անկախ խաղացողի դերը շատ գայթակղիչ է, բայց ՆԱՏՕ-ում նույնպես նա իրեն հարմար է զգում՝ «նույն եվրոպացի գործընկերների վրա ազդեցության բազմաթիվ լծակներ կան»։
«Սա կարմիր գծերը հետ հրելու փորձ է։ Այս հայտարարությամբ ԱՄՆ-ն ցույց է տալիս, որ իրենք ի վիճակի են կառավարել իրենց դաշնակիցներին, նրանց վրա ճնշում գործադրել, երբ դա իրենց պետք է»,-կարծում է փորձագետը։
Բայդենն ինքն իրեն հակադրում է Թրամփին։ Եթե նախկին նախագահն իրեն ներկայացնում էր որպես պրագմատիկ, միշտ ասում էր․ «Անում եմ, որովհետև կարող եմ», ապա Բայդենը հանդես է գալիս որպես արժեքային մոտեցման կողմնակից, կարծում է Սերգեյ Մարկեդոնովը։
«Մենք հիմա հասկանում ենք, որ գործնական կողմը որոշ չափով տարբերվում է հռետորաբանությունից։ Բայց փաստ է․ իրենց ընտրողներին, մտքի ազդեցիկ կենտրոններին, քաղաքական շրջանակներին, նրանց, ովքեր աջակցում են ներկայիս նախագահին, ազդանշան է ուղարկվում. մենք քաղաքականությունը կառուցում ենք արժեքային հիմքի վրա։ Դա նաև արտաքին գործոն է։ Եվ խաղը վարելու փորձ՝ ինքն իրեն հակադրելով Թրամփին, որը զերծ էր մնում կոշտ հայտարարութուններից, 1915թ․-ի իրադարձությունները որպես ցեղասպանություն որակելուց»,-նշում է մասնագետը։
Նա կասկածում է, որ Ամերիկայի ներկայիս առաջնորդի հայտարարությունն ինչ-որ բան կփոխի Հայաստանի հետ հարաբերություններում, քանի որ ԱՄՆ-ն ղարաբաղյան կարգավորման ինչ-որ հատուկ ծրագիր չի ներկայացնում, որպեսզի այն դուրս գա Մինսկի խմբի շրջանակից։
«Նրանք պատրաստ չեն ինչ-որ ճնշում գործադրել Ադրբեջանի վրա։ Այդ պատճառով էլ, եթե ոչինչ չհետևի, եթե Ամերիկայի արտաքին քաղաքականության կտրուկ վերակողմնորոշում տեղի չունենա, իսկ ես հիմքեր ունեմ կարծելու, որ հազիվ թե դա տեղի ունենա, ապա այդ որոշումը չի դիպչի ամերիկա-հայկական կամ հայ-ռուսական հարաբերություններին»,-պարզաբանել է Մարկեդոնովը։
1995թ․-ին Ռուսաստանի Պետդուման ճանաչել է հայերի ցեղասպանությունը, հիշեցրել է փորձագետը։ Այն ժամանակ Թուրքիայի հետ Ռուսաստանի հարաբերությունները ցածր մակարդակի վրա էին, բայց հետագայում հակառակը՝ սկսեցին զարգանալ։
«Կարելի է հիշեցնել նաև Ֆրանսիայի փորձը։ Ֆրանսացիները նույնպես ճանաչել են Ցեղասպանությունը, և անգամ փորձ է արվել օրենսդրական մակարդակով քրեականացնել Ցեղասպանության ժխտումը, բայց Ֆրանսիայի և Թուրքիայի միջև հարաբերությունները, ամբողջ բարդությամբ հանդերձ, վերջնական սառեցման կետի չեն հասել»,-եզրափակել է Սերգեյ Մարկեդոնովը։