Պատճառն էլ հաստատ գիտեք՝ Անկարան բացարձակ որևէ ակնարկ չի արել, որ կարող է երբևէ ճանաչել Հայոց ցեղասպանությունը, փոխհատուցման մասին խոսք անգամ չի եղել, ավելին՝ Թուրքիան ամեն կերպ նպաստել է ադրբեջանցիների հաղթանակին, Էրդողանն էլ հայտարարել է, որ ամենամոտ ժամանակներս գալու է Արցախ՝ տեսնելու այն քաղաքը, որին Երևանում ամենաբարձր ամբիոնից «դժգույն ու դժբախտ» են անվանել, մինչդեռ հայաստանցի ղեկավարները հարաբերությունների «շտկումների» մասին են խոսում։ Համաձայնեք՝ բացարձակ անհասկանալի է, թե ինչու պիտի հենց մենք մեր մոտեցումները շտկենք, այլ ոչ թե Թուրքիան։
Հանուն ճշմարտության փաստենք, որ Թուրքիայի մասին ոչ միայն Հայաստանում են սկսել շատ ակտիվ խոսել։ Ավելին՝ տարբեր երկրներ, միջազգային ատյաններ և բարձրաստիճան պաշտոնյաներ կրկին անդրադառնում են Մեծ Թուրանի ստեղծման հին գաղափարին։ Դրա համար, ինչպես պնդում են որոշ վերլուծաբաններ, առնվազն երկու պատճառ կա, որոնցից մեկը հենց արցախյան վերջին պատերազմի հետ է կապված։ Ակնհայտ է, որ Թուրան հզոր պետություն ստեղծելու համար Թուրքիան նախևառաջ պետք է անմիջական ցամաքային կապ հաստատի Ադրբեջանի հետ, հետո նոր մտածի Կասպից ծովից անդին տարածվելու մասին։
Մասնագետ չեմ ու չեմ կարող ասել, թե որքանով է իրական Սյունիքի տարածքով ճանապարհի ստեղծումը Ադրբեջանի և Նախիջևանի միջև, համենայնդեպս գոնե Բաքվում դրա մասին անընդհատ խոսում են։ Իսկ եթե նման ճանապարհ բացվի, Թուրքիան, որը վաղուց արդեն մի փոքր սահման ունի Նախիջևանի հետ, պարզապես կմիանա Ադրբեջանին ճիշտ այնպես, ինչպես ժամանակին Հայաստանը Լաչինի միջանցքով միացավ Արցախի հետ։
Թուրանի մասին հիշելու երկրորդ պատճառը, թերևս, այն առցանց հանդիպումն էր, որը կայացավ մոտ մեկ շաբաթ առաջ՝ մարտի 31-ին։ Այն կոչվում էր Թուրքալեզու պետությունների համագործակցության խորհրդի գագաթնաժողով, ավելի կարճ՝ Թուրքական խորհուրդ։ Լրատվամիջոցներից մեկն այս իրադարձությանը նվիրված իր ծավալուն հոդվածն այսպես էր վերնագրել. «Թուրքիան գումարել էր Մեծ Թուրանի հավաքը»։ Իսկապես, եթե գոնե թռուցիկ հայացք ձգեք մասնակիցների կազմի վրա, կտեսնեք, որ դրանք հենց այն պետություններն են, որոնց Թուրքիան տեսնում է որպես ապագա Մեծ Թուրանի բաղադրիչ մասեր։
Մեզ համար սպառնալիք է ոչ այնքան Թուրքիան, որքան ՀՀ գործող իշխանությունը. Լոքմագյոզյան
Այսինքն` բացի Ադրբեջանից, նաև Կենտրոնական Ասիայի գրեթե բոլոր պետությունները։ Իհարկե, առաջին հայացքից անսովոր երկու հանգամանք կար՝ այս վիրտուալ հանդիպմանը մասնակցում էր նաև Հունգարիայի վարչապետ Վիկտոր Օրբանը, բայց դրա բացատրությունը կա. թեև 10 միլիոնանոց այդ եվրոպական երկրում բնակվում է ընդամենը մոտ 2500 թուրք, բայց Հունգարիան դիտորդի կարգավիճակ ունի տվյալ կազմակերպությունում։
Ավելի զարմանալի էր Պակիստանի բացակայությունը։ Իհարկե, միանգամից կհարցնեք՝ Պակիստանը ի՞նչ կապ ունի թուրքալեզու պետությունների հետ։ Պատասխանն այսպիսին է. «որովհետև Թուրքիան, նաև Ադրբեջանն ամեն կերպ փորձում են Պակիստանին մասնակից դարձնել Մեծ Թուրանի կերտմանը։ Ինչո՞ւ։ Որովհետև եթե Թուրան պետությունը ստեղծվի ու նրա մեջ մտած պետությունները միավորեն իրենց զինված ուժերը, կառաջանա մի աննախադեպ բանակ՝ մոտ 2,5 միլիոն թվաքանակով։ Բայց այդ հզորագույն բանակը այնուամենայնիվ չի ունենա մի շատ կարևոր զենք՝ միջուկային ռումբ։ Իսկ ո՞վ ունի այդ բաղձալի ատոմային ռումբը։ Այո՛, շատ ճիշտ եք՝ Պակիստանը։
Շատ-շատերն աշխարհում չեն հավատում, որ Թուրքիային, մասնավորապես Ռեջեփ Էրդողանին երբևէ կհաջողվի ստեղծել իր փափագած Թուրանը, որը լիովին կփոխի աշխարհի քարտեզը։ Պարզապես հիշեցնեմ՝ դեռ մոտ 10 տարի առաջ Ղազախստանի նախկին նախագահ Նուրսուլթան Նազարբաևը փաստել էր. «Մենք ունենք մոտ 200 միլիոն ցեղակիցներ, որոնք բնակվում են Միջերկրական ծովից մինչև Ալթայ։ Եթե նրանք միավորվեին, մենք կունենայինք շատ մեծ ու շատ ազդեցիկ մի պետություն»։
Հայերի փրկության բանաձևը, կամ ի՞նչ կլինի, եթե կիրառենք Աշխարհաժողովի սկզբունքները
Անկեղծ ասենք, Հայաստանում էլ շատերը չեն հավատում, որ նման մի ազդեցիկ պետություն երբևէ կհայտնվի աշխարհի քարտեզի վրա։ Բայց, կներեք, դեռ մեկ տարի առաջ շատերը Հայաստանում չէին հավատում նաև, որ ադրբեջանցիները կգրավեն Շուշին ու Արցախի մի զգալի մասը։ Էնպես որ, կարծում եմ, չարաչար սխալվում են նրանք, ովքեր պնդում են, թե մենք, հայերս, շատ դյուրահավատ ազգ ենք։ Հակառակը՝ չենք հավատում նույնիսկ այնպիսի բաների, որոնք հենց մեր աչքի առաջ իրականություն են դառնում։