Հայաստանի Բարձրագույն դատական խորհրդի նախագահ Ռուբեն Վարդազարյանը պաշտոնական այցով ժամանել է Մոսկվա՝ քննարկելու Ռուսաստանի դատական համակարգի հետ համագործակցության հնարավորությունները: Թե իրավական հարցերում ինչպես կփոխվեն հարաբերությունները երկրների միջև, դատական որ բարեփոխումներն են հպարտանալու առիթ տալիս և ինչու են դատավորներին մեղադրում դրածո լիենլու համար՝ Sputnik Արմենիային տված բացառիկ հարցազրույցում։
-Պարոն Վարդազարյան, ի՞նչ պետք է սպասի Հայաստանը Ռուսաստանի Բարձրագույն դատարանի նախագահ Վյաչեսլավ Լեբեդևի հետ հանդիպումից հետո։
-Իրավական ոլորտում Ռուսաստանի հետ փոխգործակցության հետագա խորացում։ Չնայած Հայաստանն ու Ռուսաստանը Իրավական օգնության մասին կոնվենցիայի մասնակիցներ են, բայց կարևոր է ինչ-ինչ հարցեր մշակել, որպեսզի երկու դատական համակարգերն էլ ավելի արդյունավետ աշխատեն։
-Խոսելով Հայաստանի դատական համակարգի մասին` ի՞նչ է փոխվել այդ համակարգում վերջին երեք տարվա ընթացքում։
-Բացակայում է «հեռախոսային արդարադատությունը», երբ իշխանավորները կարող են զանգել դատավորին և հարց դնել, որ իրենց հստակ որոշում է պետք։ Հիմա Հայաստանում նման փորձը զրոյի է հավասար, ես դա երաշխավորում եմ։
-Հաջողվե՞ց արդյոք իրականացնել դատական համակարգի վեթինգը, որի մասին խոսում էր վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը։
-Գիտեք` դա կադրերի ստուգման նորմալ գործընթաց է, և Հայաստանում այն արդեն սկսվել է։ Վեթինգն օտար բառ է, այդ պատճառով դրա հանդեպ այդքան հետաքրքրություն կա։ Իրականում դա ֆիլտրում է, կարելի է ասել՝ մաղում, երբ դատական համակարգում մնում են միայն այն մարդիկ, որոնք լիակատար իրավունք ունեն, այդ թվում՝ բարոյական, արդարադատություն իրականացնելու։ Այսինքն՝ դատավորը պետք է թափանցիկ և հասկանալի անցյալ ունենա, ունեցվածքի հարցերում մաքուր լինի, առանց արատավորող կապերի։ Այդպես էլ պետք է լինի, որպեսզի դատարանում միայն ազնիվ և պարկեշտ մարդիկ աշխատեն։
-Տոկոսային հարաբերակցությամբ Ձեր օրոք Հայաստանի դատական համակարգում կադրային կազմն ինչ-որ կերպ փոխվե՞լ է։
-Վերջին մի քանի տարում Հայաստանի դատական համակարգի 30 տոկոսը երիտասարդ դատավորներն են, որոնք պարզապես չեն բախվել կոռուպցիայի հետ։ Նախկինում նրանք դատավորի օգնական են աշխատել։
-Բացի նոր կադրերից, դուք հավանաբար նկատում եք նաև նոր միտումը՝ հիմա դատարան են դիմում բոլորը` շարքային քաղաքացուց մինչև ԳՇ պետ։ Ինչի՞ մասին է դա խոսում ձեր կարծիքով։ Մարդիկ սկսել են ավելի շա՞տ վստահել դատարաններին, թե՞ դատարան են դիմում իրավիճակի անելանելիության պատճառով։
-Ես շահագրգիռ կողմ եմ, բայց կարծում եմ, որ մարդիկ սկսել են վստահել դատական համակարգին։ Ընդդիմությունը հակառակն է պնդում` որ մարդիկ պարզապես ընտրություն չունեն։ Բայց երբ դատական գործերի թիվն աճում է, դա միանշանակ վստահության մասին է խոսում։ Եթե 2019թ․-ին դատարան մուտք է արվել մոտ 170 հազար քաղաքացիական գործ, ապա 2020թ․-ին՝ արդեն 177 հազար։ Հայաստանի նման ոչ մեծ երկրի համար դա ցուցանիշ է։
- Եվ, այնուամենայնիվ, Նիկոլ Փաշինյանը Արագածոտնի մարզ կատարած այցի ժամանակ բացահայտ ցույց տվեց իր վերաբերմունքը այն դատավորների նկատմամբ, որոնք իշխանություններին ոչ ձեռնտու որոշումներ են կայացնում։ Դուք նրա խոսքերը չե՞ք գնահատում որպես ճնշում դատական համակարգի վրա։
- Տհաճ է, իհարկե, երբ վարչապետը դատավորների մասին վատ է արտահայտվում։ Բայց ինձ թվում է, որ դատական համակարգի և քաղաքական իշխանության միջև ինչ-որ կոնֆլիկտ պետք է լինի, հակառակ դեպքում առաջընթաց չի լինի։ Եթե մենք միշտ կատարենք այն, ինչ ուզում է իշխանությունը, դա բռնապետություն կլինի։ Ի դեպ, հպարտության է արժանի այն փաստը, որ Հայաստանում քաղաքական բանտարկյալներ չկան։ Ընդհանրապես։ Դա թե՛ իշխանության, թե՛ ընդդիմության, թե՛ դատական համակարգի մեծ վաստակն է։ Դրա համար էլ կոնֆլիկտի չափաբաժինն անհրաժեշտ է։ Բայց կարևոր է, որ «հակամարտությունը» հստակ սահմաններ ունենա և չվերածվի «պատերազմի»։
-Սահմանները, համենայն դեպս, ոչ միշտ են պահպանվում։ Իշխանական խմբակցության պատգամավորները ձեզ բառացիորեն հարցախեղդ արեցին խորհրդարանի վերջին նիստի ժամանակ։ Ձեր կարծիքով դրանք անձամբ ձեր դե՞մ էին ուղղված, թե՞ համակարգի։
-Կարծում եմ՝ իմ դեմ, որովհետև ես վարչապետին իր իսկ բառերով պատասխանելու համարձակություն կամ լկտիություն ունեմ։ Ժամանակին նա ասել էր, որ Հայաստանում «վնգստացող դատավորներ» կան։ Մեկուկես տարի անց ես հայտարարեցի, որ ժամանակն է ապացուցել, որ մենք ոչ թե վնգստացող դատավորներ ենք, այլ պրոֆեսիոնալներ, որոնք ծառայում են հայրենիքին ։ Եվ այդ արտահայտությունը հարձակումների առիթ դարձավ, ընդ որում՝ միակողմանի, այդ պատճառով էլ մարտը հավասար չէր։
Ես միշտ սահմանափակված եմ վարվեցողության էթիկական նորմերով։ Դատավորը պետք է զուսպ լինի թե՛ ծառայության մեջ, թե՛ տանը, և ես չէի կարող դուրս գալ թույլատրելի սահմաններից։ Բայց, իմ կարծիքով, ես դիմացա, չնայած տեղի ունեցածն ինձ զարմացնում է։ Իմ խոսքերը քաղաքական ենթատեքստ չունեին։ Երբ նույն խոսքերը վարչապետն էր արտասանում, ընկալեցին որպես ելույթ։ Երբ ես ասացի, որ պետք է հակառակն ապացուցել, դա քաղաքական հայտարարություն համարեցին։
-Ի՞նչ եք կարծում, այդ կոնֆլիկտն արդեն լուծվա՞ծ է։
-Ես կարծում եմ, որ կրակի վրա բոլորն են յուղ լցնում` թե՛ իշխանությունը, թե՛ ընդդիմությունը, թե՛ լրագրողները։ Երբ օրվա հարցերն ավարտված են և ինչ-որ մեկին պետք է ինչ-որ բան գրել սոցցանցերում, նրանք հիշում են այդ խոսքերը։
-Ձեզ նախկին իշխանության դրածո էին անվանում։ Ինչպե՞ս եք վերաբերվում այդ մեղադրանքին։
-Գիտեք. ես 53 տարեկան եմ, և այս ամբողջ ընթացքում նորմալ մարդկային կյանք եմ վարել։ Սովորել եմ դպրոցում, ընդունվել համալսարան, ծառայել բանակում, աշխատել տարբեր տեղերում։ Բնականաբար, ինձ միշտ մարդիկ են շրջապատել, և նրանց հետ նորմալ հարաբերություններ են կառուցվել։ Չի կարող այնպիսի բան լինել, որ մարդը ծնվել է 1967թ․-ին, հետո երկար ընդմիջում՝ մինչև 2018թ․-ը, և նա դառնում է Բարձրագույն դատական խորհրդի նախագահ։
Ես աշխատել եմ և՛ խորհդային ժամանակաշրջանում, և՛ հետխորհրդային, Տեր-Պետրոսյանի օրոք, Քոչարյանի օրոք, Սարգսյանի օրոք։ Հիմա էլ աշխատում եմ Փաշինյանի օրոք։ Եթե հանկարծ իշխանությունը փոխվի, ինձ Փաշինյանի դրածո՞ են անվանելու։ Ես իմ մասնագիտական գործունեությամբ եմ զբաղվում։
-Հայաստանը նորից փոփոխությունների շեմին է կանգնած։ Ի՞նչ է սպասվում դատական համակարգին մոտ ապագայում։
-Դատական իշխանությունը պահպանողական է, և ցնցումները, որում նա հայտնվել է, ոչ մի լավ բանի չեն հանգեցնի։ Ես չգիտեմ՝ արդյո՞ք սահմանադրական բարեփոխումը կվերաբերի դատական համակարգին, բայց մեզ համար կարևոր է հանգստությունը։ Դատական բարեփոխումներ պետք է լինեն, բայց դրանք պետք է էվոլյուցիոն ճանապարհով տեղի ունենան և վերաբերեն օրենսդրական հիմքին, մեխանիզմներին, առանց հեղափոխությունների։
«Պատերի տակ վնգստացող դատավորնե՞ր ենք, թե՞ ազնիվ պրոֆեսիոնալներ». ԲԴԽ նախագահի կոչը