Հարցերը կոշտ են, անհարմար, և լրագրողները վարչապետին խնդրել են ազնվորեն պատասխանել դրանց (բոլոր հարցերը կարելի է տեսնել այստեղ)։ Դրանք վերաբերում են Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության զարգացման ընթացքում վարչապետի վարքագծին, Ռուսաստանին առաջարկվող և նրանից ստացվող օգնությանը, ինչպես նաև բազմաթիվ խորհրդակցություններին, որոնք Փաշինյանն անցկացրել է «ԱՄՆ-ում տարբեր մակարդակի իր ընկերների հետ»:
Արամ Սարգսյան. Դեմոկրատական կուսակցության ղեկավար
Դրանից բառացիորեն մի քանի օր առաջ իմ հարցազրույցներից մեկում ես մոտավորապես նույն հարցերն էի բարձրացնում։
Հնչեցրել եմ այդ հարցը, օրինակ, ՀՀ պաշտպանության նախարար Դավիթ Տոնոյանի մոտ։ Պատերազմի առաջին օրվանից նախարարը պնդում էր, որ իրենք շրջափակման մեջ են եղել։ Զրկված են եղել անհրաժեշտ զենքի և զինամթերքի ամբողջ տեսականին ձեռք բերելու և ստանալու հնարավորությունից։ Եվ այդ ժամանակ հարց է առաջանում՝ իսկ ե՞րբ է ՊՆ-ն ստացել «Պանցիրները» և «Կրասուխները»։ Դրանք վերջինն են այն ցանկից, որը կարելի է թվարկել։
Իսկ հիմա` այն մասին, թե ինչ էր պետք անել պատերազմի առաջին իսկ օրերից, և ինչ չի արվել։ Այն, ինչի մասին խոսում էր Բաբայանը՝ նվազագույնն է, ինչ պետք էր պարտադիր անել։ Էլ ի՞նչ։
Խայտառակ պարտությունից դեռ 25 օր առաջ ռուս բարձրաստիճան քաղաքական գործիչներ` ԱԳ նախարար Սերգեյ Լավրովը, ՌԴ Արտաքին հետախուզության տնօրեն Սերգեյ Նարիշկինը, սենատոր Կոնստանտին Կոսաչովը, պատգամավոր Կոնստանտին Զատուլինը մշտապես ընդգծել են հետևյալ հանգամանքը. Թուրքիան տարածաշրջան է մտցրել ավելի քանի երկու հազար ահաբեկիչ-վարձկանների։ Նրանց դեմ հարկավոր էր հակաահաբեկչական գործողություն իրականացնել։ Ես անձամբ եմ դիմել համապատասխան ռուսական կառույցներին։ Իսկ Հայաստանի կառավարությունը դա չի արել։
Միայն ինչ-որ նամակ են գրել` հիմք ընդունելով 1997թ․-ին ստորագրված պայմանագիրը։ Եվ հասկանալի է, որ Մոսկվայից միայն մի պատասխան կարող էր լինել՝ այդ պայմանագիրը վերաբերում է բացառապես Հայաստանին, ոչ թե Արցախին։ Իսկ այն, ինչ արեց Ռուսաստանը հիմա (խաղաղապահներն իրենց վերահսկողության տակ վերցրին Արցախի տարածքը), պետք էր անել դեռ 25 օր առաջ։ Եվ այս կորուստները չէին լինի։ Այնպես որ, կան հարցեր, որոնք ազնիվ պատասխան են պահանջում․․․
Փաշինյանն ակնկալում է, որ ընդդիմությունն էլ բռնությունը բացառելու հայտարարություն կանի
Ճիշտ է, կան նաև այլ հանգամանքներ։ Հայ հանրության մի մասը վախենում է, որ իշխանության կարող են վերադառնալ այսպես կոչված «նախկինները»։ Բայց չէ՞ որ ակնհայտ է, որ «նախկինների» մասին հանրությունն իր կարծիքն արդեն ասել է՝ հրաժարվել է նրանցից։ Այնպես որ, դրանից չարժե վախենալ։ Չնայած` ներկայիս իշխանությունը հենց այդ վախի վրա է հույսը դնում։
Բայց մենք բոլորս պետք է մի բան հասկանանք․ պատերազմը տանուլ տված մարդու, ղեկավարի հետ համաշխարհային հանրությունը հաշվի չի նստի։ Այսուհետ նա ոչ մեկին չի հետաքրքրում և դրանում կարելի է չկասկածել։
Հայկ Բաբուխանյան. «Սահմանադրական իրավունք միության» առաջնորդ
Ռուս առաջատար լրագրողների կողմից վարչապետ Փաշինյանին ուղղված հարցերում շատ ճիշտ շեշտադրումներ են արված։
Օրինակ՝ Մարգարիտա Սիմոնյանի հարցն այն մասին, որ Փաշինյանը շփվում է ամերիկացի պաշտոնյաների հետ։ Սա հայտնի փաստ է։ Բանը դա չէ։ Եթե այդ շփումը գոնե ինչ-որ դիվիդենտներ տար մեր երկրին, մենք կողջունեինք այն։ Բայց չէ՞ որ հենց այդ շփումների արդյունքը դարձավ այն աղետը, որի մեջ Փաշինյանը ներքաշեց երկիրը։
Մենք նրան բազմիցս զգուշացրել ենք, որ պատերազմի պայմաններում հենց սկզբից մեզ անհրաժեշտ կլինի օգնության համար անմիջապես դիմել Ռուսաստանին, որպեսզի տարածաշրջան մտնեն ռուս խաղաղապահները։
Ցավոք, հենց միջին օղակի ամերիկացի չինովնիկների հետ շփումը հանգեցրեց վարչապետի տարօրինակ (իսկ ոմանք դա բացեիբաց դավաճանություն են անվանում) պահելաձևին։ Նրան, ինչն էլ արդյունքում հենց տեղի ունեցավ մարտի դաշտում։ Եվ հենց դրա համար անձամբ Փաշինյանն իր թիմի հետ միասին պետք է անձնական, անհատական պատասխանատվություն կրի։
Ինչ վերաբերում է Ռոման Բաբայանի հարցադրումներին, ապա այժմ արդեն բազմաթիվ աղբյուրներից տեղեկություններ են ստացվում այն մասին, որ Փաշինյանը պատերազմի հենց սկզբից կարգավորման առաջարկներ է ստացել, որոնք շատ ավելի ընդունելի և նախընտրելի են եղել, քան արդյունքում ստացավ Հայաստանը: Եվ այդ հարցերին էլ Փաշինյանը պարտավոր է պատասխանել։ Ընդ որում, ոչ միայն Բաբայանին, այլև ամբողջ հայ հասարակությանը, ողջ ժողովրդին, զոհված զինվորների ծնողներին, տները կորցրած քաղաքացիներին։ Նա պարտավոր է հաշվետու լինել յուրաքանչյուր հայի առաջ։
Նման պահվածքի մեջ ոչ մի անսպասելի բան չկար։ Փաշինյանի իշխանության գալը մենք ի սկզբանե տիպիկ «գունավոր հեղափոխություն» էինք անվանում։ Իսկ այդպիսի հեղափոխությունը միայն մեկ նպատակ ունի՝ վնաս հասցնել ազգային շահերին, փոխարինել դրանք արևմտյան գլոբալիզմի գաղափարախոսների շահերով։
Խաղաղ գործընթացի որևէ փուլում չի եղել Շուշիից հրաժարվելու հարց. ԱԳՆ
Հենց դա էլ արեց Փաշինյանը ոչ միայն արցախյան պատերազմի արդյունքներով, այլև քաղաքական դաշտում իր ամբողջ գործունեության ընթացքում։ Թե՛ այն ժամանակ, երբ պատգամավոր դարձավ, թե՛ երբ դաշինք էր ղեկավարում, և թե՛ վարչապետի պաշտոնը զբաղեցնելուց հետո։ Դե, իսկ վերջին պատերազմը, այսպես ասած, Փաշինյանի արածների քվինտէսենցիան է։
Այնպես որ, բոլոր հարցերը ճիշտ են դրված։ Մեծ հաշվով՝ դրանց պատասխանները մենք նույնպես գիտենք, սակայն Փաշինյանն ինքը պարտավոր է պատասխանել դրանց։
Դավիթ Սահակյանց. մուլտիպլիկատոր, սցենարիստ և նկարիչ
Համոզված եմ, որ մեր հայրենակից լրագրողների հնչեցրած հարցերը պետք է բարձրացվեն։ Եվ վաղ թե ուշ Նիկոլ Փաշինյանն ամեն դեպքում ստիպված կլինի պատասխանել դրանց։
Ավելին՝ ես ինքս մտադիր եմ գրեթե նույն հարցերով դիմել համապատասխան կառավարական մարմիններին։ Մտադիր եմ կոշտ կերպով երկրի ղեկավարից պահանջել, որ պատասխանի դրանց։ Եվ պետք չէ կասկածել՝ այդ հարցերը հետաքրքրում են մեր երկրի տառացիորեն բոլոր քաղաքացիներին՝ անկախ ինչ-որ քաղաքական նախընտրություններից և երկրի ղեկավարության հանդեպ վերաբերմունքից։
Երկրի ղեկավարությունը պարտավոր է այդ հարցերին լիարժեք, սպառիչ պատասխաններ տակ։ Փաշինյանը պարտավոր է բացատրել և հաշվետու լինել այն ամենի համար, ինչ տեղի է ունեցե մեզ հետ վերջին 45 օրում։ Հաշվետու լինել Հայաստանում, Արցախում և սփյուռքում բնակվող մեր հայրենակիցներին։ Դրանք հարցեր են, որոնք հուզում և վերաբերում են բառացիորեն բոլորին՝ առանց բացառության։
Հասկանալի է, որ անձամբ Փաշինյանին հիմա միայն մի բան է հուզում՝ կարողանալ պահպանել իշխանությունը, մնալ վարչապետի աթոռին։ Սակայն խիստ կասկածում եմ, որ կհաջողվի։ Չէ՞ որ նման հարցերը մարդկանց գիտակցության մեջ դեռ երկար են ծագելու։
Եվ վարչապետն ամեն դեպքում վաղ թե ուշ ստիպված է լինելու պատասխանել հանրությանը հուզող բոլոր հարցերին։ Ցանկալի է, որ հնարավորինս շուտ պատասխանի, որովհետև օրեցօր ավելի ու ավելի շատ հարցեր են ծագում։ Այս բոլոր հետապնդումները ներքաղաքական ասպարեզում, բոլոր խնդիրները, որոնց հասարակությունը բախվել է արդեն Արցախում ռազմական գործողությունների ավարտից հետո։ Այս ամենը ձնագնդի նման աճելու է։
Դավիթ Շահնազարյան. ՀՀ Ազգային անվտանգության պետական վարչության նախկին ղեկավար և ղարաբաղյան կարգավորման հարցերով նախագահի հատուկ ներկայացուցիչ (1994-1995թթ․)
Ավելի քան երկու տարի ես մատնանշել եմ բանակում, ուժային կառույցներում, ղարաբաղյան բանակցային հարթակում տեղի ունեցող կործանարար գործընթացները։ Ցավոք, ես բավականին մանրամասն, դետալներով նկարագրել եմ այն, ինչին մենք ի վերջո հասանք։
Ես բազմիցս հայտարարել եմ, որ նրան իշխանության են բերել արտաքին ուժերը՝ որոշակի, առարկայական նպատակով․ հանձնել Արցախը, վճռել դրա ճակատագիրը հենց ադրբեջանա-թուրքական սցենարով։
Պատերազմի առաջին իսկ օրերին ես եղել եմ Ստեփանակերտում, որտեղ էլ տեսել եմ, որ մարտական գործողությունները կազմակերպվում են մեղմ ասած` շատ վատ։ Որքան անտաղանդ կերպով էին օգտագործում կամավորներին, որոնք ռազմաճակատ նետվեցին անմիջապես, հենց որ հնչեց մարտակոչը։ Ես տեսա նաև, թե իրականում ինչ է տեղի ունենում մարտի դաշտում և թե ինչ իրականությանը բացարձակ չհամապատասխանող պաշտոնական տեղեկատվություն է հասնում։
Այս պատճառով էլ պատերազմական գործողությունների հենց առաջին օրերին կրկին առաջ քաշեցի Նիկոլ Փաշինյանի հրաժարականի պահանջը։ Ռազմական գործողությունների ամբողջ ընթացքում Նիկոլ Փաշինյանը ղարաբաղյան կարգավորման առնվազն չորս առաջարկ է ստացել։ Խոսքը միայն այն առաջարկների մասին է, որոնց մասին ես հաստատ գիտեմ։
Շուշին հանձնելու պայմանն առաջադրվել է, եթե ոչ ի սկզբանե, ապա սկզբնական շրջանում. Փաշինյան
Ամենաշահավետը առաջին առաջարկն էր՝ եթե չեմ սխալվում` սեպտեմբերի 29-ին կամ 30-ին։ Եվ մարտադաշտում իրավիճակի վատթարացմանը զուգահեռ այդ առաջարկներն ավելի ու ավելի վատն էին դառնում, ավելի ու ավելի ոչ ձեռնտու։
Հիմա մեզ, երկրին նոր ղեկավարություն է անհրաժեշտ։ Ղեկավարություն, որն ի վիճակի կլինի լուծել հենց ազգային առաջնահերթությունների հետ կապված հարցերը։