ԵՐԵՎԱՆ, 23 հոկտեմբերի — Sputnik. Լեռնային Ղարաբաղում խաղաղապահ զորակազմի տեղակայումն առաջիկայում քիչ հավանական է, այստեղ կարող են տեղակայվել միայն դիտորդներ, սակայն այդ սցենարը հնարավոր է միայն կողմերի համաձայնության դեպքում։ ՌԻԱ Նովոստիի հետ զրույցում նման կարծիք է հայտնել Պրիմակովի անվան Համաշխարհային տնտեսության և միջազգային հարաբերությունների ինստիտուտի Կովկասի բաժնի գիտաշխատող Վադիմ Մուխանովը։
Ավելի վաղ ՌԴ արտգործնախարար Սերգեյ Լավրովը Sputnik ռադիոկայանին տված հարցազրույցում նշել էր, որ այժմ Ղարաբաղյան հակամարտության գոտում բավական կլիներ նույնիսկ ոչ թե խաղաղապահների, այլ ռազմական դիտորդների ներկայությունը։ Նրա կարծիքով՝ ճիշտ կլիներ, որ այս պահին ռուս ռազմական դիտորդներ լինեին, սակայն վերջին խոսքը կողմերինն է։
ՌԴ նախագահի մամուլի քարտուղար Դմիտրի Պեսկովն իր հերթին նշել էր, որ Ղարաբաղում խաղաղապահների տեղակայումը հնարավոր է միայն Հայաստանի և Ադրբեջանի համաձայնությամբ։
«Առաջնահերթ հարց է՝ արդյո՞ք հակամարտող կողմերը, այն է` Ադրբեջանն ու Հայաստանը, պատրաստ են դրան։ Ցանկացած խաղաղապահի, դիտորդի տեղակայում հնարավոր է միայն երկու կողմի համաձայնության դեպքում։ Մենք դեռ դրա պատասխանը չենք լսել»,- ասել է Պեսկովը, պատասխանելով հարցին՝ արդո՞ք Ռուսաստանը պատրաստ է խաղաղապահների իր զորակազմն ուղարկել Լեռնային Ղարաբաղ։
ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը նշել է, որ ռուս խաղաղապահների տարբերակն արժե դիտարկել։
Դիտորդներ Արցախում․ արդյո՞ք դրա հետ կհամաձայնի պատերազմ սանձազերծած երկիրը
«Սակայն այդ հարցերը պետք է քննարկել ավելի լայն համատեքստում՝ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի շրջանակում», - ասել է Փաշինյանը Al Jazeera-ին տված հարցազրույցում։ Իսկ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը նշել է, որ ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը առաջարկություններ կանի Ղարաբաղում դիտորդների ու խաղաղապահների կազմի, ժամկետների ու քանակի վերաբերյալ, ու որ Բաքուն իր պայմանները կառաջադրի։
Մեկնաբանելով այդ իրադարձությունները՝ Վադիմ Մուխանովը նշեց, որ հարցը շատ բարդ է, քանի որ նախկինում Ադրբեջանը դրական պատասխան չէր տալիս դիտորդների ու խաղաղապահների վերաբերյալ հարցին։ Թեև թեման բավականին վաղուց է բարձրացվել, սակայն նախկինում էլ հակամարտության կողմերը համաձայնության չեն եկել դիտորդների, առավել ևս՝ խաղաղապահների վերաբերյալ։
«Ինչպես տեսնում եք, Ղարաբաղյան հակամարտության ժամանակակից փուլն ավելի քան 30 տարեկան է։ Այդ ընթացքում ոչ մի անգամ կյանքի չի կոչվել ո՛չ դիտորդների, ո՛չ էլ խաղաղապահների հարցը։ Համաձայնեք՝ աննախադեպ սրացման փուլում, որն այժմ տեսնում ենք, ինձ թվում է` քիչ իրատեսական սցենար է, որ կողմերն այդ հարցում հանկարծակի քայլ կանեն», - ասել է Մուխանովը։
Նրա խոսքով՝ խաղաղապահների հարցը որակապես ավելի լուրջ է, քան դիտորդների հարցը, ու առաջիկայում կարող է խոսք լինել միայն Ղարաբաղում դիտորդների մասին։
«Այդ պատճառով էլ առաջիկա օրակարգում խոսքը կարող է լինել միայն դիտորդների մասին։ Քանի որ խաղաղապահների զորակազմը պետք է ինչ-որ տեղ տեղակայել, պետք է որոշակի չեզոք գոտի լինի, իսկ այդ ամենը չկա», - պարզաբանել է նա։
Ռուս փորձագետն ավելացել է, որ Ղարաբաղում դիտորդների հարցը չի կարող լուծվել մյուս օրակարգից զատ, և դա մեծ խնդիրներ է առաջացնում, քանի որ շարունակվող մարտական գործողությունների պայմաններում կողմերը սկզբունքային հարցերում պատրաստ չեն փոխզիջման ու պատրաստ չեն նստելու բանակցությունների սեղանի շուրջ ։
Մուխանովը նշել է, որ դիտորդների հարցը առաջնային չէ ո՛չ Ադրբեջանի, ո՛չ էլ Հայաստանի համար։
Լավրովը արցախյան հարցում բեկում է ակնկալում ամենակարճ ժամկետում
«Առաջնահերթ է հսկողություն հաստատել այս կամ այն տարածքի հանդեպ։ Ընդհանուր առմամբ այն, որ Ադրբեջանը սանձազերծել է մարտական գործողություններ, որոնք արդեն չորրորդ շաբաթն է, ինչ ընթանում են, հաստատում է միտքն այն մասին, որ բանակցությունների շուրջ որևէ քննարկում սկսելուց առաջ ադրբեջանական կողմն ուզում է արձանագրել իր փաստացի ներկայությունը հակամարտության գոտում, հետո միայն խոսել հսկողության մասին, իսկ դիտորդների մասին խոսակցությունները ոչ թե երկրորդական են, այլ երրորդական», - պարզաբանել է փորձագետը։
Մուխանովը նշել է՝ Ղարաբաղում դիտորդներ ու խաղաղապահներ հայտնվելու համար միջնորդների ջանքեր են անհրաժեշտ։
«Այդ պատճառով իհարկե միջնորդների, խաղաղապահ գործունեության մեդիատորների՝ Ռուսաստանի ու ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահ երկրների լուրջ ջանքեր են անհրաժեշտ, որ այդ հարցն ինչ-որ քաղաքական հարթություն անցնի։ Դեռ տեսնում եք, որ ուղղակի քննարկում ենք դա խոսակցությունների մակարդակով։ Գործնական քայլեր չկան», - ավելացրել է փորձագետը։
Նա պարզաբանել է, որ հակամարտության գոտում խաղաղապահներ մտցնելու կամ դիտորդներ տեղակայելու համար պետք է ընդհանուր ընկալում լինի, ինչպես դա եղել է այլ հակամարտ գոտիներում, օրինակ՝ վրաց-աբխազական ու վրաց-օսեթական։
«Այն ժամանակ խաղաղապահ զորակազմ կար։ Բայց այն ժամանակ հակամարտության կողմերը եկան այն ընկալման, որ գոնե դիտորդներ, իսկ հետո՝ խաղաղապահներ պետք է այնտեղ լինեն», - ասել է Մուխանովը։
Հիշեցնենք` սեպտեմբերի 27-ի վաղ առավոտյան Ադրբեջանը լայնածավալ ռազմական հարձակում է սկսել արցախա–ադրբեջանական սահմանի ողջ երկայնքով։
Հոկտեմբերի 23-ի ժամը 14։30-ի դրությամբ` հակառակորդի կրակոցների հետևանքով զոհվել են 927 զինծառայողներ և 37 քաղաքացիական անձինք։ Ադրբեջանի կենդանի ուժի վերաբերյալ պաշտոնական տեղեկություններ չկան, սակայն հայկական կողմը հայտնում է, որ հակառակորդը 6539 զոհ ունի և բազմաթիվ վիրավորներ։
Ըստ վերջին տվյալների՝ Ադրբեջանի զինված ուժերը կորցրել են 24 ինքնաթիռ, 16 ուղղաթիռ, 206 անօդաչու սարք, 4 ՏՈՍ-1 «Սոլնցեպեկ» համազարկային կրակի ռեակտիվ համակարգ, 588 տանկ և ՀՄՄ:
Հայը, «սիրիացին» ու բելառուսը. «հին գելերը» մեկնել են առաջնագիծ
Սեպտեմբերի 29–ին և հոկտեմբերի 1–ին ադրբեջանական զինուժը կրակ է բացել նաև Հայաստանի ուղղությամբ։ Մասնավորապես թիրախավորվել են Վարդենիսն ու Մեծ Մասրիկը։
Պատերազմ Արցախում` առանց սեփական զինվորների. ո՞րն է Էրդողանի գերնպատակը