ԵՐԵՎԱՆ, 23 հոկտեմբերի - Sputnik. Պատմականորեն այնպես է ստացվել, որ Ղարաբաղյան հակամարտության հարցում Ռուսաստանը հանդես է գալիս որպես հիմնական միջնորդ։ Ընդ որում՝ չի կարելի հակառակորդներից որևէ մեկի կողմը բռնել։ Անհրաժեշտ է հավասարակշռված դիրքորոշում պահպանել, չնայած որ նման գործելաոճը կարող է քննադատության արժանանալ։ Sputnik Արմենիայի հետ զրույցում այս մասին ասել է Լեռնային Ղարաբաղի հարցով Ռուսաստանի նախագահի նախկին ներկայացուցիչ և ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի նախկին համանախագահ Վլադիմիր Կազիմիրովը։
Պուտինի հայտարարությունները շատ կարևոր, շատ զսպող էին Էրդողանի համար. Քոչարյան
«Ես մի քանի տարի եղել եմ դրա մեջ և պետք է ասեմ, որ միջնորդի դերը անշնորհակալ գործ է։ Հանդիպում եմ Հեյդար Ալիևի հետ (Ադրբեջանի նախագահը 1993-2003թթ․, Ադրբեջանի գործող նախագահ Իլհամ Ալիևի հայրը,– խմբ․) և ինչ-ինչ հարցեր եմ ներկայացնում նրան, իսկ նրա աչքում դա այնպիսի տեսք ունի, կարծես հայերի շահերն եմ ներկայացնում։ Հանդիպում եմ Հայաստանի ղեկավարության հետ՝ ինչ-որ մեկին կարող է թվալ, թե Բաքվի շահերն եմ սպասարկում։ Միջնորդներին չսիրելն ամենահեշտ բանն է։ Սակայն միջնորդները ստիպված են փոխզիջումներ փնտրել»,-հայտարարել է փորձագետը։
Ռուսաստանը չի կարող այլ դիրքորոշում ունենալ
Վլադիմիր Կազիմիրովը 1992-1996թթ. ղեկավարել է Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման գործում Ռուսաստանի միջնորդական առաքելությունը։ Հիշելով հակամարտության պատմությունը, նա նշում է․ «1994 թվականի մայիսի 12-ի զինադադարը հաստատվել է հենց Ռուսաստանի միջնորդությամբ, և այն դիմացել է 26 տարի։ Հանրությունը պետք է հարգանքով և ըմբռնումով վերաբերվի Ռուսաստանի ղեկավարության և Մինսկի խմբի մյուս համանախագահների պաշտոնական դիրքորոշմանը»։
Այնուամենայնիվ, փորձագետի կարծիքով, դժվար է Ադրբեջանի ներկայիս գործողությունները հակահարձակում անվանել։ Դեռևս 2011 թ․-ին Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը կոշտ հայտարարություն էր արել այն մասին, որ «Ղարաբաղում պատերազմը դեռ ավարտված չէ» և նշել էր, որ «պատերազմական կարիքների ծախսերը 20 անգամ ավելացել են»։ Փաստացի այս խոսքերը կարելի էր ընկալել իբրև սպառնալիք Հայաստանին և ռևանշ վերցնելու խոստում, կարծում է Վլադիմիր Կազիմիրովը։
Ոչ ոք ականջ չդրեց ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդին
«Եթե հայացք գցենք հակամարտության պատմությանը, պետք է հիշել, որ 1993թ․-ին ընդունվեցին ՄԱԿ ԱԽ-ի 4 բանաձևերը։ Առաջին՝ 822-րդ բանաձևի նախաձեռնությունը Ադրբեջանինն էր, բայց ավելի ուշ Բաքվին այդ բանաձևի բովանդակությունը դուր չեկավ։ Բանն այն է, որ դրանում առկա էր մի կարևոր պահանջ՝ դադարեցնել կրակը, ռազմական գործողություններն ու թշնամական քայլերը, այսինքն՝ տնտեսական կամ տրանսպորտային շրջափակումը»,-բացատրում է Վլադիմիր Կազիմիրովը։
Դիվանագետը հիշում է, որ այն ժամանակ Մինսկի խմբի համանախագահներ հանդիսացող Ռուսաստանը, ԱՄՆ-ն, Իտալիան, ինչպես նաև Թուրքիան կողմերին դիմեցին բանաձևը կատարելու կոչով։ Բայց եթե Երևանն ու Ստեփանակերտը դրան համաձայնությամբ պատասխանեցին, ապա Ադրբեջանն այդպես էլ որևէ պատասխան չտվեց։ Հետագայում ընդունվեց ևս երեք բանաձև՝ 853, 874 և 884, սակայն դրանց նույնպես բանի տեղ չդրեցին, նշում է փորձագետը։
«Բանն ավարտվեց նրանով, որ 884 բանաձևում ձևակերպում կա, որով Ադրբեջանին մեղադրում են պայմանավորվածությունները խախտելու, իսկ Հայաստանին՝ այդ խախտումներին չափազանց ուժեղ և ոչ համաչափ պատասխանելու համար։ Ամեն ինչ փոխվեց միայն 1993թ․-ի դեկտեմբերին, երբ լեռներում բազմաթիվ ադրբեջանցի զինծառայողներ զոհվեցին, ընդ որում՝ ոչ թե կրակոցներից, այլ ցրտից։ Այդ պատճառով էլ մայիսին Ադրբեջանը սկսեց հանդես գալ հօգուտ կրակի և մարտական գործողությունների դադարեցման»,-ասում է Վլադիմիր Կազիմիրովը և ընդգծում, որ այդ բոլոր զոհերն ու երկկողմանի կորուստները պետք է դաս լինեն հակամարտության ներկայիս մասնակիցների համար։
Անկարայի սխեման
Վլադիմիր Կազիմիրովը բազմիցս է անարդյունավետ անվանել քառակողմ բանակցությունների ձևաչափը միայն Ռուսաստանի, Թուրքիայի, Հայաստանի և Ադրբեջանի մասնակցությամբ։
«Ռուսաստանը Մինսկի խմբի համանախագահներից մեկն է։ Իսկ Անկարայի առաջարկած նախագծով Ռուսաստանը պետք է բացառապես Հայաստանի կողմնակիցը դառնա, ինչը հակասում է բանակցությունների միջնորդի դերին։ Իսկ ԱՄՆ-ը և Ֆրանսիան այդ դեպքում առհասարակ խաղից դուրս են մնում»,-կարծում է վերլուծաբանը։
Ավելին՝ 874 և 884 բանաձևերում տարածաշրջանի բոլոր պետություններին ուղղակի կոչ էր արվում չխառնվել Ղարաբաղյան հակամարտությանը։
«Ցանկացած միջամտություն հակամարտությանը սպառնում է խորացնել այն, և ստացվում է, որ այդ բանաձևերին հիմա զրոյական ուշադրություն են դարձնում։ Իհարկե, հիմա կարելի է քննարկել` արդյո՞ք դրանք մասամբ կորցրել են իրենց ուժը, թե՞ պահպանում են այն, բայց փաստը մնում է փաստ․ ՄԱԿ-ի պահանջներից ոչ մեկը չի կատարվել»,-եզրափակել է փորձագետը։
Հիշեցնենք` սեպտեմբերի 27-ի վաղ առավոտյան Ադրբեջանը լայնածավալ ռազմական հարձակում է սկսել արցախա–ադրբեջանական սահմանի ողջ երկայնքով։
Հոկտեմբերի 23-ի ժամը 14։30-ի դրությամբ` հակառակորդի կրակոցների հետևանքով զոհվել են 927 զինծառայողներ և 37 քաղաքացիական անձինք։ Ադրբեջանի կենդանի ուժի վերաբերյալ պաշտոնական տեղեկություններ չկան, սակայն հայկական կողմը հայտնում է, որ հակառակորդը 6539 զոհ ունի և բազմաթիվ վիրավորներ։
Ըստ վերջին տվյալների՝ Ադրբեջանի զինված ուժերը կորցրել են 24 ինքնաթիռ, 16 ուղղաթիռ, 206 անօդաչու սարք, 4 ՏՈՍ-1 «Սոլնցեպեկ» համազարկային կրակի ռեակտիվ համակարգ, 588 տանկ և ՀՄՄ:
Հայը, «սիրիացին» ու բելառուսը. «հին գելերը» մեկնել են առաջնագիծ
Սեպտեմբերի 29–ին և հոկտեմբերի 1–ին ադրբեջանական զինուժը կրակ է բացել նաև Հայաստանի ուղղությամբ։ Մասնավորապես թիրախավորվել են Վարդենիսն ու Մեծ Մասրիկը։
Պատերազմ Արցախում` առանց սեփական զինվորների. ո՞րն է Էրդողանի գերնպատակը