Նարիշկինի հայտարարությունից հետո Ալիևը փոխել է անզիջում տոնայնությունը

Ռուսաստանը շատ ավելի մեծ լծակներ ունի. Արցախում առաջիկա օրերին սպասում են ՌԴ–ի արձագանքին

Ինչու հանկարծ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը, որը սկզբում բանակցությունների մասին անգամ չէր ակնարկում ու պնդում էր «պատերազմ մինչև հաղթական ավարտ», սկսեց խոսել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների կազմի փոփոխման մասին։ Իսկ արժե՞ խոսել համանախագահների ցանկը Թուրքիայով համալրելու առաջարկին՝ Երևանի ու Մոսկվայի արձագանքի մասին։

«Նարիշկինի ցանկը» պետք է հիշողություններ արթնացնի

Ռուսաստանի արտաքին հետախուզության ծառայության (ԱՀԾ) ղեկավար Սերգեյ Նարիշկինի սենսացիոն հայտարարությունն այն մասին, որ Ղարաբաղի մարտական գործողությունների տարածքում մերձավորարևելյան գրոհային վարձկաններ կան, միջազգային քաղաքական ասպարեզում պայթած ռումբի էֆեկտ ունեցավ։ Ճիշտ է, մինչ այդ եղել էին Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնի ու Սիրիայի նախագահ Բաշար Ասադի պաշտոնական հայտարարությունները։ Ասադը նույնիսկ Ղարաբաղի մարտի դաշտում սպանված գրոհայինների հստակ թվեր էր նշել։

Սակայն այդ ամենը միջազգային հանրության ականջի կողքով էր անցնում՝  առանց ազդեցություն թողնելու։ Բանն այն է, որ հավանաբար ռեֆլեքս էր գործում՝ Մակրոնը, ինչպես և Սիրիայի նախագահ Ասադը,  իր խնդիրներն ունի Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի հետ։ Հավանաբար նույնիսկ Ռուսաստանում ու Իրանում, էլ չենք խոսում Եվրոպական երկրների մասին, կարծում էին, որ այդ երկուսից չպետք է օբյեկտիվություն ակնկալել։

Սակայն Ղարաբաղում Ադրբեջանի կողմից կռվող ահաբեկչական կազմակերպությունների հնչեղ  ու հայտնի անվանումները, որոնք թվարկել էր Նարիշկինը, պետք է որ սառը ցնցուղի ազդեցություն թողած լինեն` «Ջեբհաթ ան Նուսրա» (արգելված է ՌԴ-ում ու մի շարք այլ երկրներում), «Ֆիրքաթ ալ Համզա», «Սուլթան Մուրադ»։

Դրանք ոչ միայն Մերձավոր Արևելքի հետ առնչվող քաղաքական գործիչների ու դիվանագետների, այլև շարքային քաղաքացիների մոտ պետք է հիշողություններ առաջացնեն այն մասին, թե ինչպես ընդամենը հինգ տարի առաջ Մոսկվան որոշեց արձագանքել Սիրիայի նախագահ Բաշար Ասադի խնդրանքին ու ռուսական ռազմատիեզերական ուժերի (ՌՏՈւ) մեծ զորակազմ ուղարկել Սիրիայի տարածք։ Այն ժամանակ միայն խիստ արևմտամետ կողմնորոշում ունեցողներն էին վիճարկում Կրեմլի գործողությունները։

Տրամաբանությունը չափազանց պարզ է։ Կենսական անհրաժեշտություն կար դադարեցնել համաշխարհային ահաբեկչության (հենց նույն «Իսլամական պետության» (արգելված է Ռուսաստանում և մի շարք այլ երկրներում –խմբ․)) աճող ալիքը Ռուսաստանի պետական սահմանի հեռավոր մատույցներին։ Ռուսական ՌՏՈւ-ն փայլուն է կատարել ու կատարում իր խնդիրը․ արդեն հսկայական տարածքներ է վերադարձրել Սիրիայի օրինական ղեկավարի վերահսկողության տակ։ Դրանից առաջ այդ տարածքները լեփ-լեցուն էին տարատեսակ գրոհայիններով։ Ռուսական հասարակությունը գոնե հիմա պետք է դա հիշի։

Մինչդեռ հիշողության մեջ պետք է թարմ լինեն նաև 25 տարվա վաղեմության իրադարձությունները, երբ 1994 թվականի նման ջիհադիստ վարձկանների ալիքը, պարտվելով ղարաբաղյան պատերազմում, տարածվեց ռուսաստանյան Հյուսիսային Կովկաս, ու թե հետո ինչեր եղան այնտեղ։

Իրանը տասը օր դիմացավ, բայց ամեն ինչ սահման ունի․․․

Ընդհանրապես ներկայիս ղարաբաղյան պատերազմում վարձկան գրոհայինների առկայության հարցը առանձին ուշադրության է արժանի։ Իրականում այդ իրադրությունը պայթյունավտանգ էֆեկտ է ստեղծում ոչ միայն զուտ ղարաբաղա-ադրբեջանական հակամարտության մեջ։ Նույնիսկ լուրջ սխալ կլինի գնահատել դա որպես էֆեկտ տարածաշրջանային գործընթացների վրա։

Չէ որ ջիհադիստների մասնակցությունը նույնիսկ աննշան հակամարտության մեջ ակնհայտ ու աշխատող գործիք է՝ գերտերությունների շահերի շփման կետում աշխարհաքաղաքական ու քաղաքակրթական հարթություններում գլոբալ տեղաշարժերի հասնելու համար։ Տվյալ դեպքում այս գործիքից օգտվում է ոչ այդքան Ադրբեջանը, որքան Թուրքիան, որը չի թաքցնում եթե ոչ համաշխարհային տիրապետության հասնելու (Անկարան դեռ շատ հեռու է դրանից), ապա առնվազն կոնկրետ կայսերական դիրքեր զբաղեցնելու իր նկրտումները։

Այդ առումով ստեղծված իրավիճակին պետք է ուշադիր լիներ ոչ միայն Մոսկվան, այլև Թեհրանը։ Չէ՞ որ Հարավային Կովկասում ստեղծվող իրավիճակն առնչվում է իրանական շահերի հետ ոչ միան գլոբալ ամբիցիաների առումով, որոնցով Անկարան է հանդես գալիս միջազգային քաղաքական ասպարեզում։ Գրոհայինները առկայությունը, որոնց թուրքերը հասցրել են բառացիորեն Իրանի շեմի մոտ, պետք է շատ անհանգստացնի այդ երկրի ղեկավարությանը։

ՌԴ–ի, Ֆրանսիայի և ԱՄՆ–ի արտգործնախարարներն Արցախի մասին համատեղ հայտարարությունն են արել

Նույն Թեհրանն արդեն վաղուց ամեն ինչ անում է համաշխարհային ահաբեկչության ալիքները զսպելու համար՝ ֆինանսավորում է ջիհադիստ գրոհային-վարձկանների դեմ պատերազմը Սրիայում ու Լիբիայում, զենք ու սպառազինություն է մատակարարում, իր կամավորականներին է ուղարկում այդ պատերազմի դաշտ։

Ու հանկարծ պարզվում է, որ Թուրքիան սողոսկելու տեղ է գտել ոչ թե հեռվում՝ Միջերկրական ծովում ու Մերձավոր Արևելքում, այդ հենց Իրանի «քթի տակ»։ Օգտագործելով Ղարաբաղն ու ղարաբաղյան հակամարտությունը, կարողացել է հազարավոր «պատերազմի շներ» հասցնել Իրանի հյուսիսային սահմանների մոտ։ Թե ինչպես է դրան արձագանքելու Թեհրանը, արդեն պարզ է։ Իրանական դիվանագիտությունը սովորաբար դանդաղ է պատրաստվում, բայց արագ է գործում։

Իրանի իշխանությունները տասը օր համբերելով, քանի դեռ մինչև իրենց սահմանից երևացող տարածքում դաժան մարտեր էին ընթանում, կարծես որոշեցին գործի անցնել։ «Իրանը թույլ չի տա իր սահմանին մոտենալ ահաբեկիչներին, որոնց դեմ մենք տարիներ շարունակ կռվել ենք․․․ Դա անընդունելի է, ինչի մասին մենք ուղղակիորեն հայտարարել ենք մեր հարևան երկրներին», - ասել է Իրանի նախագահ Հասնա Ռոհանին։

Ալիևի հայտարարությունների հռետորաբանությունը սկսել է փոխվել

ՌԴ և Իրանի արտգործնախարարներ Սերգեյ Լավրովն ու Մոհամադ Ջավադ Զարիֆն էլ հասցրել են հեռախոսազրույց անցկացնել ու կարծիքներ փոխանակել ստեղծված իրավիճակի շուրջ։

«Ընդգծվել է դրա մեջ Սիրիայից ու Լիբիայից ապօրինի զինված ձևավորումների գրոհային ծայրահեղականների ներգրավվածության վտանգավորությունը։ Արձանագրվել է, որ դիվանագիտական կարգավորմանն այլընտրանք չկա, ու սկիզբը պետք է դառնա հրադադարն առանց նախապայմանների», - նշված է հաղորդագրության մեջ, որը ՌԴ ԱԳՆ-ն տարածել էր հեռախոսազրույցից հետո։

Ընդհանուր առմամբ պետք է հասկանալ այսպես․ Ղարաբաղի շփման գծի ամբողջ երկայնքով ընթացող արյունահեղ մարտերի տասներորդ օրը տարածաշրջանային խոշոր դերակատարները վերջապես ուշքի են եկել ու սկսում են գործել։

Իրականում հիմք կա ենթադրելու, որ առաջիկա օրերին առվազն միջազգային ասպարեզում Թուրքիան ու Ադրբեջանը լուրջ խոսակցությունների մեջ են ընկնելու։ Առաջին հերթին այն թեմայով՝ ինչու են Ռուսաստանի ու Իրանի կողմից անբաժան կերպով վերահսկվող տարածաշրջան թողել «պատերազմի շներին»՝ վարձկան ջիհադիստներին։

Մոսկվան ու Թեհրանն իսկապես կարող են մի կողմ քշել ոչ միայն Բաքվին, այլև Անկարային, ինչպես դա պարբերաբար լինում է սիրիական պլացդարմում, ասենք՝ Աստանայի ձևաչափի շրջանակում։ Իրականում Ապշերոնում արդեն կարծես սկսել են գիտակցել, որ ձախողված բլիցկրիգը, որի վրա հույս էին դրել՝ ներգրավելով վարձկան գրոհայինների, կարող է լուրջ խնդիրներ առաջացնել։

Համենայնդեպս հենց Ռուսաստանի ԱՀԾ տնօրեն Նարիշկինի սենսացիոն հայտարարությունից հետո կայացան Ալիևի խոսակցությունները Ռոհանիի ու Պուտինի հետ։ Լավ է՝ ՌԴ նախագահին զանգահարելու առիթ կար։ Պետք էր շնորհավորել նրան ծննդյան օրվա առթիվ․․․ Ձեռքի հետ էլ իրավիճակը ստուգել, քանի որ մինչ այդ Ալիևը գլուխ էր գովում, որ Պուտինին չի զանգել։ Իհարկե առանց դրա էլ էին Ղարաբաղի մասին խոսել։ Մանրամասները հայտնի չեն, բայց Ալիևի հայտարարությունների տոնայնությունը լրջորեն փոխվել է։

Եթե ավանտյուրայի սկզբում Ադրբեջանի նախագահը պնդում էր՝ ոչ մի բանակցության մասին խոսք անգամ լինել չի կարող ու որ «սա պատերազմ է մինչ հաղթական ավարտ», ապա այժմ խոսքը ղարաբաղյան կարգավորման երաշխավոր երկրների ցանկի փոփոխության, Թուրքիայի՝ ԵԱՀԿ ՄԽ ներառման մասին է։

Դե իսկ այն մասին, թե բուն Թուրքիայի դերակատարությանն ու համանախագահների կազմում նրա հավանական հայտնվելուն ինչպես կարող են արձագանքել Երևանում ու Ստեփանակերտում կարծում եմ՝ նույնիսկ չարժե խոսել...