ԵՐԵՎԱՆ, 21 սեպտեմբերի – Sputnik. Գազի շուկան աստիճանաբար վերականգնվում է. Եվրոպայի և АТР (ՀԲԳ շուկայի համար) բորսայական գները 1 խմ–ի դիմաց համապատասխանաբար 130 և 150 դոլար են։ ՌԻԱ Նովոստիի համար գրված հեղինակային նյութում նման վերուծություն է անում Ալեքսանդր Սոբկոն։
Գնաճի համար պատճառներ կան ինչպես պահանջարկի, այնպես էլ առաջարկի տեսանկյունից։
Այս տարվա ութ ամիսների ընթացքում հեղուկացված բնական գազի (ՀԲԳ) ընդհանուր ներմուծումը 1,3 տոկոսով գերազանցել է նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի ցուցանիշը։ Հուլիսին ու օգոստոսին ՀԲԳ-ի ներմուծման կտրուկ աճ են ցուցադրում Հնդկաստանն ու Չինաստանը։
Այսինքն՝ ՀԲԳ գլոբալ պահանջարկը նախորդ տարվա մակարդակի վրա է, ընդ որում՝ խողովակաշարային գազի պահանջարկը շատ ավելի ցածր է։ Սակայն ՀԲԳ շուկայում էլ հզորության ավելցուկ կա, քանի որ նախորդ ներդրումային ալիքի գործարանների շինությունն ավարտին է հասցվել ներկայիս իրադարձությունների ֆոնին։
Այդ պատճառով գների կայունացման հարցում օգնում են նաև առաջարկի կողմից ունեցած ձախողումները․ տեխնիկական խնդիրների պատճառով չի գործում Ավստրալիայի Prelude լողացող գործարանը, նույն երկրում դադարեցվել է Gorgon LNG-ի գծերից մեկի աշխատանքը։ ԱՄՆ-ի մասին էլ արդեն շատ է խոսվել։
«Սա դեռ միայն սկիզբն է»․ ինչի՞ համար է ԱՄՆ-ն սուզանավեր տեղափոխում Ռուսաստանի ափերի մոտ
Վերջին շրջանում գերցածր գների պատճառով ՀԲԳ-ն արտադրվել է գործարանների հզորության կեսի չափով (կամ նույնիսկ կեսից էլ քիչ)։ Այժմ արտահանումն ու գլոբալ գների աճն օգնում է վերականգնվել, սակայն փոթորիկների շրջանը խանգարում է արագ վերադառնալ նորմային։ Առաջիկա ամիսներին ամերիկյան արտահանման աճը նորից ճնշում կգործադրի գների վրա։
Այսինքն՝ արժեքորոշման վերականգնումը դեռ կայուն չէ, թեև որոշ կանխատեսումների համաձայն՝ ջեռուցման շրջանը սկսվելուն պես սփոթային գներն Ասիայում լարող են գերազանցել նույնիսկ 200 դոլարը (հազար խորանարդ մետրի դիմաց)։ Այդ թվերն արդեն բոլոր արտադրողների համար ընդունելի են որպես երկարաժամկետ գներ։ Բայց կա մի «բայց»՝ գների այդ մակարդակը պետք է լինի ամբողջ տարվա միջինացված մակարդակը, որ թե «ձմեռային»։
Սակայն այս տարին անսովոր բարդ է։ Դրա հիման վրա չի կարելի երկարաժամկետ եզրակացություններ անել։ Բոլորին հեռանկարն է հետաքրքրում։ Ու այստեղ սկսվում է ամենահետաքրքիրը․ այս տարի, քսան տարվա մեջ առաջին անգամ, հեղուկացման նոր գործարանների կառուցման մասին ոչ մի նոր ներդրումային որոշում չի կայացվել։ Այս տարվա կանխատեսումներն են՝ զրոյից մեկ-երկու որոշում։
Հիշեցնենք՝ նախորդ տարի ռեկորդային քանակությամբ ներդրումային որոշումներ են կայացվել․ դա տեղի է ունեցել երեք տարի տևած լռությունից հետո, քանի որ դրան նախորդող 2011-2015 թվականներին չափազանց շատ ներդրումներ էին արվել։
Ամերիկա-իրանյան առճակատման գերին. ԱՄՆ-ի հաղթանակներն ու պարտություններն Իրաքում
Ինչո՞ւ է այդպես լինում։ Պատասխանը պարզ է ու հասկանալի․ նավթագազային բոլոր ընկերությունները եկամտի մեծ կորուստ են ունեցել, այդ պատճառով կրճատում են իրենց ներդրումային ծրագրերը։ Սակայն հայտնի է, որ ներդրումները մեկ երրորդով են պակասել, ու դրանց ինչ-որ չափը կարծես պետք է հասած լիներ ՀԲԳ-ին։
Մի մասի պատասխանն այն է, որ ՀԲԳ-ի շուկան վերջին տարիներին պարադոքսալ կերպով է զարգանում։ Մի կողմից՝ մենք տեսնում ենք գազի ներկայիս ավելցուկն ու ապագայում ակնկալվող աճող մրցակցությունը (Կատար, ԱՄՆ, Ռուսաստան, Արևելյան Աֆրիկա), այդ ամենը չի նպաստում բարձր գներին ու նոր ծրագրերի մեջ ներդրումներ կատարելու համար բավականաչափ շուկայական ազդանշաններ չի ուղարկում։ Միաժամանակ, շուկան հեռանկարային է համարվում։ Շուկայի զարգացման խթանիչներից մեկը նավթագազային տրանսազգային ընկերություններն են, որոնք «հեռացող» գազից հետզհետե սկսել են անցնել հեռանկարային ՀԲԳ-ին։
Որպես արդյունք՝ թանկ նավթի պայմաններում նավթագազային ընկերությունները կարող էին եկամտի ընդհանուր զամբյուղից ներդրում անել հեռանկարային հեղուկացված գազի մեջ կա՛մ անմիջականորեն գործարանների մեջ ներդրում անելով, կա՛մ անուղղակիորեն՝ երկարատև պայմանագրերով իրենց պորտֆելի մեջ ՀԲԳ գնելով, ինչը ՀԲԳ շուկայի մնացած` համեմատաբար փոքր մասնակիցներին գործարան կառուցելու համար վարկեր ստանալու հնարավորություն կտար։
Իսկ հիմա, երբ նավթային գնանշումն ընկել է, նավթային տրանսազգային ընկերությունները դրա ժամանակը չունեն։ Դրան գումարած՝ որոշ ընկերություններ նյարդայնանում են ու հայտարարում իրենց ծրագրերը «կանաչելու» մասին։ Նավթային հսկաները, որոնք հավատարիմ են մնում հանածո վառելիքին, նույնպես ծանր իրավիճակում են գտնվում։ Դա երևում է ExxonMobil ընկերության օրինակի վրա, որն այժմ բարդ ֆինանսական վիճակում է։
Արքայազն և նախագահ. ինչու է ԱՄՆ-ին անհանգստացնում Պուտինի և Մուհամեդի մտերմությունը
Բոլոր այս գործոնները հանգեցնում են անորոշության ու շուկայի զարգացման որոշ պարադոքսալության։ Ընդհանուր առմամբ, բնական գազն ու մասնավորապես հեղուկացված բնական գազը շատ հեռանկարային վառելիք են մնում, սակայն բարձր մրցակցություն ունեցող շուկայում, որում պահանջարկն աճելու է միայն բավականին ցածր գների պայմաններում։
Այդ ընկերությունը ՀԲԳ-ի հետ կապված երկու մեծ նախագիծ ուներ․ դա Golden Pass LNG-ն էր ԱՄՆ-ում ու Rovuma LNG-ը` Մոզամբիկում։ Երկուսն էլ այժմ անորոշ ժամանակով հետաձգվել են․ առաջինն առնվազն մեկ տարով, երկրորդը՝ մինչև 2023 թվականը։
Մնացած ամերիկյան գործարաններն էլ բնականաբար չեն շտապում նոր ներդրումային որոշումներ կայացնել, քանի որ այժմ դժվար է երկարաժամկետ պայմանագրերով երաշխավորել շինարարությունը։ Ընդհանուր առմամբ, իրավիճակն այն չէ նաև Արևելյան Աֆրիկայում։
Այս ամենից կարելի էր եզրակացնել, որ միջին հեռանկարում մենք նաև առաջարկի պակասուրդ կունենանք։ Այդպես կլիներ, եթե Կատարը միանգամից մի քանի նոր գործարանի հետ կապված ծրագրեր չունենար։ Պաշտոնապես ներդրումային որոշում դեռ չի կայացվել, սակայն արդեն նախնական աշխատանքներ են իրականացվում։ Իսկ ՀԲԳ-ի ցածր ինքնարժեքը թույլ կտա Կատարին իր գործն անել գներն առանձնապես հաշվի չառնելով։
«Ազդանշան է Ռուսաստանին»․ ինչո՞ւ է ԱՄՆ-ն գաղտնի սուզանավ ուղարկել Նորվեգիայի ափերի մոտ
Եվ վերջապես ևս մեկ գործոն, որն անորոշություն է ստեղծում՝ գնագոյացման մեխանիզմները։ Չնայած սփոթային շուկայի զարգացմանը, մինչ վերջին շրջանը նավթի հետ գնային կապվածությունը թույլ էր տալիս ՀԲԳ-ի արտադրողներին երաշխավորել փոխհատուցվելիությունը։
Թանկ նավթի ու ՀԲԳ-ի աճող մրցակցության ֆոնին վերջին տարիներին այդ կապվածության գործակիցը գնալով նվազում էր։ Այժմ նավթն էժանացել է, սակայն քիչ հավանական է, որ գնորդները կուզենան վերադառնալ հին, բարձր գործակիցներին։
45 դոլար նավթի գնի ու վերջերս սովորական դարձած կապվածության 0,11 գործակցի պայմաններում ՀԲԳ-ն կարժենա ընդամենը հինգ դոլար մեկ միլիոն բրիտանական ջերմային միավորի դիմաց, կամ մոտ 180 դոլար հազար խորանարդ մետրի դիմաց։ Միաժամանակ գնորդներն ավելի շատ հետաքրքրված են սփոթային գներով առաջարկվող գազով։
Հիշեցնենք նաև, որ Ասիա-խաղաղօվկիանոսյան տարածաշրջանի զարգացող երկրները կարող են մեծ ծավալով գազ «մարսել», բայց միայն ցածր գներով, առավելագույնը 200 դոլար հազար խորանարդ մետրի դիմաց, իսկ ավելի լավ է՝ ավելի ցածր։
«Արդեն շտաբներ են տեղակայում»․ ի՞նչ է ԱՄՆ-ի բանակը պատրաստում Եվրոպայի արևելքում