ԵՐԵՎԱՆ, 18 օգոստոսի – Sputnik, Արամ Գարեգինյան․ Ռադիոակտիվ ֆոնը Ամուլսարի ոսկու հանքի գոտում չի գերազանցում թույլատրելի 0,6 միկրոզիվերտի սահմանը։ Sputnik Արմենիայի հետ զրույցում տեղեկությունը հայտնեց Միջուկային անվտանգության կարգավորման կոմիտեի նախագահ Աշոտ Մարտիրոսյանը՝ մեկնաբանելով կոմիտեի պաշտոնական նամակը ՀՀ շրջակա միջավայրի նախարար Ռոմանոս Պետրոսյանին։
Ջերմուկում ու հանքի մոտակայքում գտնվող մի քանի գյուղերի գամմա-ճառագայթման բնական ֆոնը չի գերազանցում ժամում 0,21 միկրոզիվերտը։ Իսկ Ամուլսարում այն 0,31, է, մինչդեռ ընդունելի նորման 0,60 է։
Կոմիտեում ուսումնասիրել են նաև հողի նմուշները, որը Lydian-ը հավաքել է հանքի տարածքից ու չափել է դրա ռադիոակտիվությունը։ Ուրանի, թորիումի, կալիում-40-ի ու ցեզիում-137-ի պարունակությունը վտանգ չի ներկայացնում։ Որոշ նյութեր կրկնակի են ստուգվել, դրանց ուսումնասիրությունն առանձնապես չի տարբերվել Lydian-ի չափումներից։
Միաժամանակ կոմիտեում նշում են, որ անհրաժեշտ է մանրամասն ուսումնասիրել հանքի շուրջ ջրային ռեսուրսների ռադիակտիվ ֆոնը։ Եթե ստորգետնյա ջրերից անհնար է նմուշ վերցնել, ապա վերգետնյա ջրերից՝ անհրաժեշտ է։ Մարտիրոսյանն ընդգծեց, որ նման պահանջ են ներկայացնելու։
«Ջրի ռադիոակտիվության չափումներն անհրաժեշտ են՝ հասկանալու համար, թե արդյո՞ք հնարավոր է, որ արդյունահանության ընթացքում բնական ռադիոակտիվ ֆոնը փոխվի», - ավելացրեց նա։
1952-54 թվականների երկրաբանահետախուզական հաշվետվության մեջ նշված է, որ սարի հատվածներից մեկում համեմատաբար բարձր ռադիոակտիվ ֆոն է արձանագրվել (0,22 – 0,61 միկրոզիվերտ ժամում)։ Սակայն հանքը գտնվում է մեկ այլ հատվածում՝ այդ վայրից 4,5 – 5 կիլոմետր հեռավորության վրա, իսկ նշված տարածքում արդյունահանում չի իրականացվելու, հողը բացելու հետ կապված աշխատանքներ էլ չեն արվելու։ Այնտեղ հավաքելու են հանքը փակող քարերի վերին հատվածը։ Մարտիրոսյանը պարզաբանեց, որ հողը չեն փորելու, հակառակը՝ դրա վրա քարեր են լցնելու։
ՎԶԵԲ-ը և այլ բաժնետերեր դադարել են մաս կազմել Ամուլսարի ծրագրին
Եվս մեկ հարց, որը պետք է պարզել՝ Ամուլսարի մոտակայքում գտնվող Ջերմուկի ձորի համեմատաբար բարձր ռադիոակտիվությունն է։ Այստեղ ռադիոակտիվ ֆոնը կազմում է ժամում 0,54 միկրոզիվերտ։ Սակայն դա բնական անոմալիա է, որը կապված է քարերում ու հողում ռադիոակտիվության բնական աղբյուրների կուտակման հետ։ Հիմնականում այն կապված է կալիում-40-ի՝ կալիումի ռադիոակտիվ իզոտոպի հետ։
Այն Երկրի վրա ամեն տեղ տարածված է, բայց ինչ-որ վայրերում կարող է ավելի մեծ կոնցենտրացիայով հանդիպել, քան սովորաբար լինում է։
Դա բնական անոմալիա է, որը կապ չունի մարդու գործունեության հետ, բայց Lydian-ը պետք է ավելի մանրամասն ուսումնասիրություն ներկայացնի դրա հետ կապված», - ասաց Մարտիրոսյանը։
Միաժամանակ կոմիտեն որոշել է ռադիոակտիվության չափումներ իրականացնել նաև հանրապետության այլ հանքերում։ Քանի որ այդ հարցը բարձրացվել է Ամուլսարի համատեքստում, նա ընդգծեց, որ մյուս հանքերում էլ պետք է նույնքան մանրակրկիտ կերպով ռադիոակտիվության չափում անցկացնել։
Մի քանի տարի առաջ Կոմիտեն արդեն նման չափում իրականացրել է Հայաստանում այն ժամանակ գործող բոլոր 23 հանքերում։ Ռադիոակտիվ ֆոնը ոչ մի տեղ չի գերազանցել 0,12 միկրոզիվերտը։ Սակայն Մարտիրոսյանը պնդեց, որ այժմ կրկնակի ստուգում անցկացնելու անհրաժեշտություն կա։
Ավելի վաղ լիբանանյան «Էլարդ» ընկերությունն Ամուլսարի հանքի շահագործման ընթացքում իրականացրել էր շրջակա միջավայրի ռիսկերի գնահատում: Ընկերության ներկայացուցիչներն ուսումնասիրել էին դեռևս 2016 թ-ին «Լիդիան Արմենիա» ընկերության պատրաստած` շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության գնահատումը և հայտարարել հնարավոր ռիսկերի մասին: Միևնույն ժամանակ Հայաստանի քննչական կոմիտեի ներկայացուցիչները նշել էին, որ ռիսկերը կառավարելի են: Ամուլսարի ոսկու հանքը Հայաստանի երկրորդ խոշոր հանքավայրն է: Այն ղեկավարում է «Լիդիան Արմենիա» ՓԲԸ-ն, որը միջազգային «Lydian international» ընկերության դուստր ձեռնարկությունն է:
Ստեղծված իրավիճակի պատճառով Lydian-ի բաժնետոմսերի վաճառքը դադարեցվել է, այժմ ընկերությունն իր կայքում չի հրապարակում բաժնետերերի անունները։ Stockopedia պրոֆիլային կայքի տեղեկության համաձայն՝ ընկերության խոշորագույն բաժնետերերը մի քանի անգլիական ու ամերիկյան ներդրումային հիմնադրամներ էին՝ Resource Capital Funds (31.58%), Orion Mine Finance Management (11.69%), Franklin Advisers (4.89%), Franklin Gold and Precious Metals Fund (3.6%), նաև ԱՄՆ-ում ու Լյուքսեմբուրգում Franklin Gold and Precious Metals Fund –ի բաժնեմասերը(միասին՝ 4,88%), մյուսները մնացել են բորսայում։