Լաուրա Սարգսյան, Sputnik Արմենիա
«Փակ է», «Լիկվիդացիա», «50-70% զեղչ»։ Այսպիսի ցուցանակների կարելի է հանդիպել բառացիորեն ամենուր, եթե քայլում ես Երևանի կենտրոնական փողոցներով, որտեղ դեռ մի քանի ամիս առաջ կյանքը եռում էր, ռեստորաններում սեղանների համար պայքարում էին, իսկ բուտիկներում հանդերձարանների մոտ հերթեր էին գոյանում։
Այսօր ամեն ինչ այլ է․ կիադատարկ խանութներ և մեկ-երկու սրճարան, որտեղ մարդիկ նստած են բացօթյա տարածքներում։ Կորոնավիրուսի համավարակը փոխել է քաղաքացիների կենսակերպը, գրպանների պարունակությունը, նաև մտածելակերպը։
Ինչպես են գոյատևում հանրային սննդի ոլորտն ու առևտրային կետերը՝ պարզել է Sputnik Արմենիայի թղթակիցը։
Հանրային սնունդ
Ամբողջ Հայաստանում գործում է հանրային սննդի ընդհանուր առմամբ մոտ 4000 կետ, որոնցից գրեթե 2000-ը դասական ռեստորաններն ու սրճարաններն են, չհաշված արագ սննդի կետերը։ Համավարակի պատճառով արդեն իսկ փակվել են այդ հաստատությունների 15-20%-ը։ Sputnik Արմենիայի հետ զրույցում այդսիսի վիճակագրություն ներկայացրեց Ռեստորանների հայկական միության նախագահ Վահե Գևորգյանը։
Այդ ցանկում են նաև խոշոր բրենդները, որոնք կրճատել են իրենց մասնաճյուղերը (օրինակը՝ Segafredo-ն), նաև երաժշտական ակումբները (Mezzo-ն)։
Գևորգյանի խոսքով՝ եթե երկրում համաճարակաբանական իրավիճակը չփոխվի, իրավիճակը կարող է ավելի վատանալ։ Այն հաստատությունները, որոնք աշխատում են բացօթյա տարածքների հաշվին, ցրտերի հետ պարզապես կփակվեն։
«Եթե համաճարակաբանական իրավիճակը չլավանա, որոշ ժամանակ անց գլորվող ձնագնդի էֆեկտով ստիպված կփակվեն նաև վերանդաների հաշվին աշխատող հաստատությունները։ Այսինքն՝ ժամանակավոր փակվածների տոկոսը կաճի, ինչի արդյունքում ռեստորանային ոլորտի ճգնաժամը կխորանա»,-ասաց Գևորգյանը։
Ամենաշատը տուժել են այն հաստատությունները, որոնք ի սկզբանե բաց պատշգամբներ չեն ունեցել, կամ ներկայացել են առաջին հերթին որպես երաժշտական ակումբներ։
Եթե ռեստորանները բացվել են, թատրոններն ինչո՞ւ են փակ. թատերական գործիչների առաջարկը
Հայկական շուկայի որոշ խոշոր բրենդներ կրճատումներ անելու որոշում են ընդունել։ Նրանք պարզապես փակել են մասնաճյուղերի մեծ մասը և մեկ-երկու գործող մասնաճյուղ թողել։
Միության նախագահը նշեց, որ ոլորտը ճգնաժամի մեջ է և հաստատությունները նախորդ տարվա եկամտի ծավալի ընդամենը 10%-ն են ստանում։ Մինչդեռ նորմալ աշխատանքի համար 70% շրջանառություն է հարկավոր։ Դրա 50%-ը ծախսվում է վարձակալության և աշխատակիցներին վճարելու համար։ Իսկ եթե շրջանառությունը 10% է, ապա հաստատությունն աշխատում է 50-60% վնասով։
«Ոլորտը վնասով աշխատում է պարզապես աշխատակիցներին գործազուրկ չթողնելու համար` շունչը պահած սպասելով իրավիճակի լավացմանը»,-ասաց Գևորգյանը։
Գևորգյանը կարճաժամկետ հեռանկարում իրավիճակից ելք է համարում վաուչերների համակարգի ստեղծումը։ Օրինակ՝ կառավարությունը կարող է հաստատություններից զեղչով վաուչերներ գնել (3-5 հազար դրամով) և բաժանել նրանց, ովքեր ներգրավված են եղել կորոնավիրուսի դեմ պայքարում՝ ոստիկաններին, բժիշկներին, կամավորներին և այլն։
Նման միջոցառումը թույլ կտա փոքր-ինչ ակտիվացնել ռեստորանային կյանքը։ Բիզնեսը նախատեսում է նաև երկարաժամկետ զեղչային վաուչերները հաջորդ տարի կիրառել արտասահմանցի զբոսաշրջիկների համար, որոնք կարող են վաուչերները ձեռք բերել տուր-փաթեթների հետ միասին և այլն։ Այս ամենը դեռևս միայն առաջարկներ են։ Դրանց գործնական կիրառման համար հարկավոր է, որ երկրում COVID-19-ի հետ կապված իրավիճակը փոքրիշատե հստակ լինի, իսկ իշխանությունները զբոսաշրջային ոլորտի զարգացման 2021թ․-ի ռազմավարություն ունենան։
Իրավիճակը փոքր ինչ մեղմելու հարցում կարող են օգնել նաև միջազգային դոնորները, որոնց կարելի է ներգրավել համավարակից տուժած բիզնեսներին (ռեստորաններ, հյուրանոցներ) աջակցելու համար։
Ռեստորանների հայկական միությանը խիստ անհանգստացրել է Թորոսյանի կոչը. նրանք առաջարկ ունեն
Հայաստանի մի շարք ռեստորանների մարքեթինգով զբաղվող «ProReca» ընկերության հիմնադիր ղեկավար Սյուզի Մելիքյանը Sputnik Արմենիայի հետ զրույցում նշեց, որ բազմաթիվ հաստատություններ փակվում են, քանի որ վարձակալության գումարը մուծելու և աշխատակիցներին վճարելու հնարավորություն չունեն։
«Հենց միայն մեր ցանցից 15 հաստատություն է փակվել`որոշները մինչև սեպտեմբեր, մի մասն էլ` վերջնական»,–նշեց Մելիքյանը։
Նրա խոսքով՝ իրավիճակը շատ ծանր է հատկապես այն հաստատություններում, որոնք գոյատևում էին խոշոր միջոցառումների հաշվին։
Խանութներ
Կոշիկի մասնագիտացված խանութներից մեկում նշեցին, որ մեծ զեղչերով վաճառք են նախաձեռնել, որպեսզի ներդրված միջոցների գոնե կեսը վերադարձնեն։
«Այստեղ մոտ 200 հազար դոլարի ապրանք կա, հիմա բոլորը վաճառում եմ 10 հազար դրամով՝ թե կաշին, թե զամշը։ Իհարկե, զեղչերից տուժում ենք, բայց գոնե այդ 10 հազարը կվերադարձնեմ և կկարողանամ գումարը ներդնել աշուն-ձմեռ հավաքածուն գնելու համար։ Ավելի լավ է այսպես, քան առհասարակ չաշխատել»,-ասաց նա։
Մեկ այլ՝ աքսեսուարների մասնագիտացված խանութում նշեցին, որ մեծ թվով զբոսաշրջիկների էին սպասում։ Ամռանը խանութների հաշվարկների հիմքում հիմնականում հենց զբոսաշրջիկներն են։ Առանց նրանց այս ոլորտում առանձնապես հույս չկա։
«Ռուսական մաֆիան» հայկական դեմքով, կամ ինչպես Ղազարյանը փրկեց Սան Դիեգոյի իր ռեստորանը
«Մթերային խանութ մտեք, մարդիկ մի հատով են ձու գնում, որ ձվածեղ սարքեն ու կիսեն երկու երեխաների միջև, իսկ դուք ասում եք՝ պայուսակ։ Ո՞ւմ են դրանք պետք, եթե ստամոքսը դատարկ է»,-ասաց մենեջերը։
Նշենք, որ բազմաթիվ խանութներում պարզապես հրաժարվեցին խոսել այդ թեմայով, հուսահատ ձեռքերը թափ տվեցին՝ «բոլորի մոտ է վատ, ի՞նչ խոսենք»։
Հիշեցնենք` հուլիսի 10-ի դրությամբ Հայաստանում կորոնավիրուսով վարակման հաստատված դեպքերի թիվը հասել է 30 903-ի։