Խաչիկ Չախոյան, Sputnik Արմենիա
90-ականների սկզբին հունահռոմեական ոճի ըմբշամարտիկ Ալֆրեդ Տեր-Մկրտչյանը համաշխարհային մակարդակի յուրաքանչյուր մրցաշարում հաղթողի հիմնական հավակնորդներից մեկն էր: Իսկ 1992 թվականի օլիմպիական եզրափակիչը կարող էր լրիվ այլ ազդեցություն ունենալ հետագայում բազմաթիվ տիտղոսներ նվաճած ըմբշամարտիկի համար:
Չմոռացվող գոտեմարտը
1992 թվականի Բարսելոնայի օլիմպիական խաղերում Ալֆրեդ Տեր-Մկրտչյանը շատ մոտ էր բաղձալի երազանքին՝ օլիմպիական ոսկե մեդալին: Եզրափակչում նորվեգացի Յոն Ռյոնիգենի հետ մրցելիս` հայ ըմբիշը որոշեց չգրոհել, ռիսկի չդիմել և վերջին վայրկյանին բաց թողեց մրցակցի գրոհն ու պարտվեց։
«Ոչ մի ըմբիշի չեմ ցանկանա` այնպիսի զգացումներ ունենա, ինչպիսին ես ունեցա եզրափակիչ գոտեմարտից հետո: Համոզված եմ, որ նման զգացում ունեցել է լեգենդար ըմբիշ Ալեքսանդր Կարելինը, որը պարտվել է Սիդնեյի օլիմպիական խաղերի եզրափակչում»,- ասում է Ալֆրեդը:
Ճիշտ է, դա Կարելինի 4–րդ ոսկե մեդալը կլիներ օլիմպիադաներում, բայց մարզիկը կարծում է, որ այդ պարտությունը ևս մեծ ցավ պատճառել նրան։
Սթրես, վթարներ ու վերադարձ
Օլիմպիադայի եզրափակիչում ցավալի պարտությունը շատ ծանր հետևանքներ ունեցավ Ալֆրեդ Տեր- Մկրտչյանի համար։ «Որոշել էի ավարտել մարզական կարիերաս: Գոտեմարտի վերջին վայրկյանը միշտ աչքիս առաջ էր: Երկու անգամ, մտքերով տարված, լուրջ ավտովթարի ենթարկվեցի: Կարելի է ասել, որ խաչ էի քաշել ըմբշամարտի վրա»,–պատմում է Ալֆրեդը:
Բայց Գերմանիայում ապրող նրա ծանոթները առաջարկում են մասնակցել տեղի ակումբային մրցաշարերին: Ու երբ մեկնում է Գերմանիա, նոր միջավայրը տրամադրում է կրկին մարզվելու, գորգը կրկին ձգում է, և նա վերադառնում է սիրած մարզաձևին։
Որոշիչ խորհուրդներ
Իր մարզական կարիերայում Ալֆրեդ Տեր-Մկրտչյանը մարզվել ու շփվել է շատ մարդկանց հետ, բայց, ինչպես ինքն է ասում` երբեք չի մոռանում որոշ խորհուրդներ, որոնք իրեն օգնեցինք ըմբշամարտում հաջողություններ հասնելու գործում։
Պատանեկան տարիքում մարզիչ Հրաչ Դադոյանն ասել է, որ առաջնայինը կարգապահությունն է, և պետք է գորգի վրա հավասար պայմաններում բաց գոտեմարտել, այդ դեպքում արդյունքի հասնել հնարավոր է:
Հունահռոմեական ոճի ըմբշամարտի Հայաստանի հավաքականի նախկին գլխավոր մարզիչ Արամ Սարգսյանն էլ միշտ խորհուրդ է տվել չառանձնացնել ոչ մի մրցաշար, այլ յուրաքանչյուր գոտեմարտի դուրս գալ որպես սովորական մրցման:
«Եվ վերջապես հավաքների ժամանակ ես նույն սենյակում էի օլիմպիական չեմպիոն Մնացական Իսկանդարյանի հետ: Մի անգամ մարզումից հետո հոգնած եկա սենյակ, հագուստս ու պայուսակս գցեցի ու գնացի լողափ: Երբ հետ եկա, տեսա, որ Մնացականը իմ շորերը հանել է պայուսակից ու կախել, որպեսզի չորանան: Իմ մոտ անմիջապես փոխվեց վերաբերմունքը ամեն ինչի նկատմամբ», - ասում է Ալֆրեդը:
«Դավաճան» վերելակը
1992 թվականի Եվրոպայի առաջնության եզրափակիչ գոտեմարտերից առաջ որոշ ըմբշամարտիկներ կարող է և չներկայանային մրցումներին, որովհետև անհարմար վիճակի մեջ էին հայտնվել, որը հետո որպես զավեշտալի դեպք պետք է հիշեին։
Անփոխարինելի մարզիչը, կամ զգացողություն, որը հայ ըմբշամարտիկից «խլեց» օլիմպիական ոսկին
«Մենք 5-6 ըմբիշներով նստեցինք վերելակ, ընդ որում`մեզանից չորսը պետք է եզրափակչին մասնակցեին, ու վերելակը կանգնեց: Մոտ կես ժամ սպասում էինք, թե ո՞վ մեզ կօգնի դուրս գալ: Երբ վերջապես դուրս եկանք վերելակից, Միխայիլ Մամիաշվիլին գոռում էր բոլորիս վրա։ Բայց բարեբախտաբար հաջողվեց այլ երկրի հավաքականի ավտոբուսով հասանել մարզադահլիճ»,- հիշում է Տեր-Մկրտչյանը: Հենց այս մրցաշարում, եզրափակիչում հայ ըմբիշը, հաղթանակի հասնելով բուլղարացի Բրատան Ցենովի նկատմամբ, դարձավ Եվրոպայի չեմպիոն:
Շվեյցարիայի հավաքականի հայ մարզիչը
2017 թվականի հունվարից 3 ամիս գլխավորելով Շվեյցարիայի հունահռոմեական ոճի ըմբշամարտի հավաքականը` Ալֆրեդ Տեր-Մկրտչյանը պայմանագիր ստորագրեց շվեյցարացիների հետ ու մինչև օրս այդ երկրի հավաքականի գլխավոր մարզիչն է։
«2018 թվականի Եվրոպայի երիտասարդական առաջնությունում շվեյցացարցի երեք ըմբիշ գոտեմարտեցին բրոնզե մեդալի համար: Նման նախադեպ Շվեյցարիայում չէր եղել: Մեկ ամիս անց երիտասարդների աշխարհի առաջնությունում ունեցանք փոխչեմպիոն»,- ասում է Տեր- Մկրտչյանը և հավելում, որ փորձում է փոխել շվեյցարացիների հոգեկերտվածքը ըմբշամարտի հետ կապված:
Հայկական ըմբշամարտի ձեռագիրը
Այսօր աշխարհում հայտնի են հայ ըմբիշներից շատերը, գնահատված է հայկական ըմբշաարտի յուրահատուկ ձեռագիրը: Արմեն Նազարյանը Բուլղարիայի ազգային հավաքականի գլխավոր մարզիչն է, Ալֆրեդ Տեր- Մկրտչյանն էլ` Շվեյցարիայի: Ու, ընդ որում, այս երկու երկրների հավաքականները հաճախակի հավաքներ են անցկացնում Հայաստանի ընտրանու հետ։
«Ըմբշամարտի հայկական դպրոցի ձեռագիրը հայտնի է բոլորին: Մենք ունենք նաև յուրահատուկ ոճ, որը մեր ըմբիշներից շատերին ապահովել է հաղթանակ տարբեր կարգի մրցումներում: Դրա համար հայ ըմբիշների հետ մարզվելը միայն օգուտ է տալիս բոլորին»,–ասում է Տեր–Մկրտչյանը:
Հայաստանի միակ տիտղոսակիր եռացատկորդը. Մարտիրոսյանն օլիմպիադայում կանգնեց ուժեղների կողքին
Աշխարհի ու Եվրոպայի չեմպիոն, բազմակի մրցանակակիր, օլիմպիական արծաթե մեդալակիր Ալֆրեդ Տեր- Մկրտչյանի անցած ճանապարհը ըմբշամարտում ուսուցողական է շատ ըմբիշների համար: Նա ասում է` շատ կարևոր է, որ մարզիչը կարողանա հոգեբանորեն տրամադրել իր մարզիկին անել ավելին: Նրա խոսքով` մարզիչը նաև ուժեղ հոգեբան պետք է լինի: Կարճ ասած`եթե շվեյցարացի որևէ ըմբիշ ցանկանում է հասնել մեծ արդյունքների, ընդամենը պետք է լսի հավաքականի ազգությամբ հայ գլխավոր մարզչին: