Անսովոր է այն պարզ պատճառով, որ նման բան՝ իշխանությունների տարբեր ճյուղերի առճակատում, երբեք չի եղել, իսկ չի եղել այն պարզ պատճառով, որ այդ ճյուղերը մեզ մոտ իրականում երբեք էր առանձնապես տարանջատված չեն եղել։ Այս առիթով թույլ տվեք ներկայացնել ամերիկյան փորձը։
Ուղիղ երեք տարի առաջ՝ 2017 թվականի փետրվարին, Դոնալդ Թրամփը, որը նոր էր սկսել պաշտոնավարել, հրամանագիր ստորագրեց, որով ժամանակավորապես արգելում էր 7 մահմեդական երկրների քաղաքացիների մուտքը Միացյալ նահանգներ։ Ու միանգամից էլ դիմադրության հանդիպեց։
Ավետիսյան. «Հանրաքվեն «Իմ քայլի» համար պատասխանատվությունից խուսափելու պատրվակ է»
Սիեթլ քաղաքի դաշնային դատավորներից մեկը որոշում կայացրեց, որ Դոնալդ Թրամփի կարգադրությունն անօրինական է, և նա իրավունք չունի սահմանափակելու այլ երկրներից ժամանողների մուտքը։ Թրամփը զարմացած էր ու զայրացած։ Ահա նրա խոսքերը. «Այս ո՞ւր է գլորվում մեր երկիրը, եթե ամեն դատավոր կարող է սառեցնել պետության անվտանգությանը վերաբերող արգելքը»։
Առաջ, երբ Հայաստանը դեռ կիսանախագահական երկիր էր, նման առճակատումը մեզ մոտ շատ արագ ու հեշտ էր հանգուցալուծվում։ Հիշում եք երևի, թե ինչ եղավ, երբ տարիներ առաջ դատավորներից մեկը՝ Պարգև Օհանյանը, փորձեց դեմ գնալ նախագահին և չկատարեց նրա ցանկությունը։ Ռոբերտ Քոչարյանը պարզապես այնպես արեց, որ դատավորը զրկվեց որպես դատավոր աշխատելու հնարավորությունից։
Ամերիկյան իրականությունը մի փոքր այլ է։ Այո՛, մոտ 700 դաշնային դատավոր կա Ամերիկայում և նրանց բոլորի թեկնածություններն առաջադրում են հենց նախագահները։ Հենց այդպես էլ եղել է՝ այս անհնազանդ դատավորի՝ Ջեյմս Ռոբարթի թեկնածությունը 2004 թվականին նույնպես առաջարկել էր Ջորջ Բուշ կրտսերը։ Ի դեպ, նկատեք՝ Բուշն ու Թրամփը կուսակիցներ են՝ երկուսն էլ հանրապետական։ Հետո այդ թեկնածությունը հաստատել է Սենատը։ Բայց նախագահը դաշնային դատավորին հեռացնելու լիազորություն չունի։
Դատավորին պաշտոնազրկելը Ամերիկայում չափազանց դժվար գործ է՝ նախագահի իմպիչմենտի նման մի բան։ Ամենևին չեմ չափազանցնում՝ նույն գործընթացն է. պիտի լինի Կոնգրեսի զույգ պալատների համաձայնությունը։
Միացյալ նահանգների մոտ 250-ամյա պատմության ողջ ընթացքում այդպիսի բան՝ դաշնային դատավորի պաշտոնազրկում եղել է ընդամենը 8 անգամ։ Այսինքն՝ արտառոց դեպքեր են եղել։ Իսկ սովորաբար, դաշնային դատավորը պաշտոնավարում է մինչև կյանքի վերջը կամ մինչև ինքը չհամարի, որ պետք է կենսաթոշակի անցնի։
Ինչի համար է հանրաքվեն, և որն է Վահե Գրիգորյանի խաղաքարտը. փաստաբանը բացել է փակագծերը
Հիմա կասեք՝ բայց ախր Թրամփի վրդովմունքն էլ կարելի է հասկանալ՝ իրոք այդ երկիրը զուտ նախագահական է, նախագահը հսկայական լիազորություններ ունի, բայց պարզվում է, որ ինչ-որ դաշնային դատավոր՝ 700-ից մեկը, փաստորեն կարող է արգելափակել երկրի ղեկավարի ցանկացած որոշում։
Իհարկե էդպես չի։ Այդ հարցը նախ քննարկվեց Վերաքննիչ դատարանում, հետո էլ հասավ վերին ատյան՝ Գերագույն դատարան։ Էնտեղ էլ խնդիր առաջացավ։ Սովորաբար, Գերագույն դատարանը բաղկացած է 9 անդամից։ Բայց դատարանի անդամներից մեկը մահացել էր, նորին դեռ չէին նշանակել։ Իսկ 8 անդամից կեսին առաջադրել էին դեմոկրատ նախագահները, մյուս կեսին՝ հանրապետականները։ Եվ քվեարկության ժամանակ ձայները կիսվեցին։ Ու հարցը մնաց օդում կախված։
Շատերը սկսեցին խոսել սահմանադրական ճգնաժամի մասին։ Բայց, ի վերջո, ամեն ինչ հանգուցալուծվեց։ Ինչպե՞ս։ Դե, 7 երկրների քաղաքացիների նկատմամբ այս արգելքը 90 օրով էր, Թրամփի հրամանագրում սահմանված ժամկետը լրացավ և մահմեդական 7 երկրների քաղաքացիները շարունակեցին անարգել մտնել Ամերիկա։ Ու բոլորը գոհ մնացին։ Դատավորը փաստեց՝ ես կատարեցի իմ պրոֆեսիոնալ պարտքը, Թրամփն էլ իր հերթին հասկացրեց հանրությանը՝ տեսա՞ք, ես կատարեցի իմ նախընտրական խոստումը, բայց հո անկախ դատարանի դեմ չէի կարող գնալ։
Այս պատմությունը ցույց է տալիս, որ իշխանության երեք ճյուղերի տարանջատումը Ամերիկայում իրականություն է, այլ ոչ թե պարզապես ամրագրված է Սահմանադրությամբ։ Համաձայնեք՝ սա է ամենակարևորը։ Արդյո՞ք մեր առաջիկա հանրաքվեն նույնպես կապացուցի, որ մեզ մոտ էլ այսուհետ իշխանության ճյուղերը իրոք տարանջատված են։ Համաձայնեք՝ սա է ամենահիմնական հարցը։
Բադասյանը հանրաքվեի թեմայով խոսել է Վենետիկի հանձնաժողովի նախագահի հետ