ԵՐԵՎԱՆ, 12 հուլիսի – Sputnik. Արևելյան Միջերկրածովյան տարածաշրջանում հարաբերություններն օրեցօր սրվում են. գազի խոշոր հանքավայրի համար լուրջ պայքար է մղվում հունական պետությունների, Իսրայելի ու Թուրքիայի մասնակցությամբ։
Կիպրոսի ու Հունաստանի հետ Հայաստանի ջերմ հարաբերությունների մասին վաղուց է հայտնի, սակայն ՀՀ ԱԳՆ–ի` Թուրքիային ուղղված հայտարարությունը (թեև հնչեց հիմնական աշխարհաքաղաքական կենտրոնների քննադատությունից հետո) բավականին կտրուկ էր։
Հայաստանի արտգործնախարարությունը հայտարարեց, որ Թուրքիան, Կիպրոսի հյուսիս-արևելքում նոր հորատման փորձ անելով, սադրիչ գործողություններ է իրականացնում։ Sputnik Արմենիան փորձագետների հետ խոսել է այն մասին, թե ինչ է Երևանը «փնտրում» Կիպրոսի «պղնձային» կղզու մոտակայքում։
Տարածաշրջանային հարցերի փորձագետ Կարեն Վերանյանի խոսքով` այդ հայտարարությունը պայմանավորված է Մերձավոր Արևելքում տեղի ունեցող փոփոխություններով։ Արևելյան Միջերկրածովյան տարածաշրջանում գազի հսկայական պաշարներ են հայտնաբերվել, ու ԱՄՆ–ն ակտիվորեն աշխատում է, որ Հունաստան–Կիպրոս–Իսրայել ձևաչափը աշխարհաքաղաքական, աշխարհատնտեսական գործոն դառնա։
Հայաստանը մինչև հիմա էլ բավականին խիստ դիրքորոշում ուներ Թուրքիայի գործողությունների հարցում, սակայն պաշտոնական հայտարարություններ չէին արվել։ Այդ դիրքորոշումը երբեմն արտահայտվում էր ՄԱԿ–ում քվեարկությունների ժամանակ։
«Հիմա կարևոր է, որ Հայաստանը զարգացնի Կիպրոսի ու Հունաստանի հետ եռակողմ ձևաչափը։ ԱԳՆ–ի մակարդակով արդեն հայտարարվել է, որ տարեվերջին Հայաստանում հանդիպում է կայանալու. Քննարկվելու է գիտական, մշակութային, կրթական և այլ ոլորտներում համագործակցելու հարցը», – նշեց Վերանյանը։
Փորձագետի խոսքով` այսօր Թուրքիան ինքնամեկուսացման ճանապարհով է գնում` С-400–ի հետ կապված խնդիրների, Իսրայելի ու Կիպրոսի հետ հարաբերությունների վատացման պատճառով։ Հայաստանը պետք է օգտվի այդ իրավիճակից. ոչ միայն հեռվից հետևի, այլև ակտիվ քայլեր ձեռնարկի։
«Նախկինում երբեք չի եղել, որ Հայաստանը նման նախազգուշական, լավ իմաստով ագրեսիվ քաղաքականություն վարի։ Այժմ Հայաստանը նման հնարավորություն ունի։ ԱԳՆ–ի հայտարարությունը պետք է այդ ձևաչափում դիտարկել, և ես ողջունում եմ դա, քանի որ ժամանակին արվեց», – նշեց Վերանյանը։
Նա կարծում է, որ Հայաստանը պետք է համագործակցի Հունաստանի, Կիպրոսի ու Իսրայելի հետ սփյուռքի մակարդակով։ Դա հնարավորություն կտա զսպել ու չեզոքացնել ոչ միայն թուրքական, այլև ադրբեջանական լոբբին, քանի որ Թուրքիան ու Ադրբեջանը արտաքին քաղաքականության ասպարեզում միասին են գործում։
Դեռ մի քանի տարի առաջ Թուրքիան ու Ադրբեջանն ակտիվ աշխատում էին նաև լոբբինգով զբաղվող հրեական կազմակերպությունների հետ։ Այդ աշխատանքի հիմնական ուղղությունը հակահայկական էր։
«Հիմա իրավիճակը փոխվել է։ Այժմ ինչպես Իսրայելի, այնպես էլ հրեական լոբբիի շահերը չեն համընկնում թուրքական քաղաքականության հետ։ Ավելին` դրանք շատ հարցերում հակասում են միմյանց», – նշեց Վերանյանը։
Քաղտեխնոլոգ Արմեն Բադալյանը, սակայն, իրավիճակը նույն լավատեսությամբ չի դիտարկում։ Նա չի համարում, որ հակաթուրքական համագործակցությունը կարող է լուրջ հեռանկար ունենալ։ Բադալյանը շեշտում է նաև, որ Արևելյան Միջերկրածովյան տարածաշրջանի իրավիճակը վերաբերում է ոչ միայն Հունաստանին, Կիպրոսին ու Թուրքիային, այլև ավելի խոշոր խաղացողներին։
«Իսրայելը հետաքրքրված է Միջերկրական ծովում եղած գազի պաշարներով։ Բնականաբար, ԵՄ–ն պաշտպանում է Կիպրոսի շահերը։ Իր շահն ունի նաև ԱՄՆ–ն, քանի որ այդ պաշարները կարող են ինչ-որ չափով այլընտրանք դառնալ ռուսական «Հարավային հոսքին» ու Եվրոպա մատակարարվող գազին«, – ասաց Բադալյանը։
Նա կարծում է, որ Հայաստանն այդ հարցում չի կարող իր քաղաքականությունն ակտիվացնել, օրինակ, ԵՄ երկրների հետ հավասար։
Ավելին` Բադալյանը նշում է, որ նոր իշխանությունների օրոք Հայաստանը արտաքին քաղաքականության հստակ հայեցակարգ չունի։
Մյուս կողմից էլ, նրա կարծիքով, երեք երկրների տնտեսական ու քաղաքական ներուժն այս պահին այնքան մեծ չէ, որ ինքնուրույն հակազդեն Թուրքիային։
Նշենք, որ Հունաստանի ԱԳՆ–ն խստորեն դատապարտել է Թուրքիայի գործողությունները։ ԵՄ–ն անհանգստություն է հայտնել «հորատման ապօրինի գործողությունների» առնչությամբ հետ։ ԱՄՆ–ն «սադրիչ քայլ» է որակել Թուրքիայի գործողությունները Կիպրոսի տարածքային ջրերում։
Պաշտոնական Մոսկվան նույնպես մտահոգություն է հայտնել` նշելով, որ «Կիպրոսի ինքնիշխանության խախտումը չի կարող նպաստել Կիպրոսի խնդրի ամուր, կենսունակ ու արդար լուծման պայմաններ ստեղծելուն»։