«Արմաթ» լաբորատորիաների 260 խմբավարների 3 ամիս աշխատավարձ չստանալու հարցը վարչապետին ուղղված նամակ-բողոքի տեսքով «հասավ» կառավարության նիստ: Վարչապետը խնդիրը բարձրաձայնեց, ու շատերը դրան ուշադրություն դարձրեցին: Նիկոլ Փաշինյանը հարց ուղղեց նախարարներին, թե ո՞նց է հնարավոր, որ 21-րդ դարում մարդիկ երեք ամիս աշխատավարձ չստանան:
Բանից պարզվում է` հնարավոր է։ Ավելին, պարզվում է` Հայաստանում կան աշխատողներ, որոնք կես տարուց ավելի է, ինչ աշխատավարձ չեն ստացել: Գուցե այլ նմանօրինակ կազմակերպություններ կան, բայց մեզ հասած բողոքը վերաբերում է «Սյունիք» ՋՕԸ-ին (ջրօգտագործողների ընկերություն): Ըստ այդմ, նշված ՋՕԸ-ի մոտ 8 տասնյակ աշխատակիցներ դեռ անցյալ տարվա հուլիսից աշխատավարձ չեն ստացել: Հավելենք, որ շարքային աշխատողի մեկ ամսվա վարձատրության չափը 90-100 հազար ՀՀ դրամի միջակայքում է:
Թյուրընկալումներից խուսափելու համար միանգամից ընդգծենք` ՋՕԸ-երը որոշակիորեն ինքնավար ընկերություններ են, որոնք ձևավորվում են ջրօգտագործողների կողմից։ Նրանք ընտրում են վարչական խորհուրդ` որպես ղեկավար մարմին, որն էլ նշանակում է ՋՕԸ տնօրենին: ՋՕԸ-երի եկամուտները գոյանում են անդամավճարներից, ոռոգման ջրի մատակարարման դիմաց վճարումներից և պետական բյուջեից հատկացվող սուբսիդավորումից:
Ամեն դեպքում, հարց է ծագում` ինչպե՞ս է հնարավոր 21-րդ դարում մարդիկ ամիսներով աշխատավարձ չստանան: Պարզվում է` հնարավոր է:
Նախ` դիմեցինք Ջրային տնտեսության պետական կոմիտեի նախագահի տեղակալ Միհրան Հովհաննիսյանին, ով նշեց, որ կոնկրետ «Սյունիք» ՋՕԸ պարտքը 2018թ. դեկտեմբերի 31-ի դրությամբ կազմել է 179 միլիոն դրամ, որից աշխատավարձի պարտքը եղել է 51 մլն դրամը: Ըստ մեր զրուցակցի, «Սյունիք» ՋՕԸ-ն անցյալ տարի, բնակլիմայական պայմանների պատճառով, նախատեսվածից պակաս ջուր է մատակարարել, արդյունքում քիչ հասույթ է ձևավորվել, մատակարարած ջրի դիմաց վճարներն էլ մոտ 40 տոկոսով է հավաքել: Բացի այդ, Մեղրու տարածքում որպես սահմանամերձ շրջան, ոռոգման ջրի դիմաց վճարի 50 տոկոսը փոխհատուցում է պետությունը, բայց անցյալ տարի նշված ՋՕԸ-ն այդ փոխհատուցումն էլ չի ստացել:
Այդ ամենի հետևանքով էլ ստեղծվել է նման կացություն: Ինչ վերաբերում է պետության պարտավորություններին, ապա Ջրտնտպետկոմի նախագահի տեղակալը հավաստիացրեց, որ «Սյունիք» ՋՕԸ-ին այս տարվա համար նախատեսված 166 մլն դրամ սուբսիդիայի գումարից մոտ 108 միլիոն դրամն արդեն փաստացի հատկացվել է: Ճիշտ է, այդ միջոցներից նշված ՋՕԸ-ն պետք է էլեկտրաէներգիայի մատակարարման դիմաց ունեցած վճարումները կատարեի, հարկային պարտավորությունները, գարնան նախապատրաստական աշխատանքները, աշխատավարձերի վճարման մասին հոգա և այլն, գումարած՝ ոռոգման ենթակառուցվածքի պահպանման համար անհրաժեշտ հաստատուն ծախսերը:
Զանգահարեցինք նաև «Սյունիք» ՋՕԸ տնօրեն Սահակ Համբարձումյանին: Նա մասնավորապես հայտնեց, որ վերը նշված 108 մլն դրամ սուբսիդիոն հատկացումից 75 մլն դրամն ուղղվել է էլեկտրաէներգիայի պարտքը մարելուն, 15 միլիոնը՝ հարկային պարտավորությունների կատարմանը, բացի այդ, վճարվել է ՋՕԸ աշխատակիցներին ունեցած 2018 թվականի հուլիս-օգոստոսի աշխատավարձերը: ՋՕԸ տնօրենի խոսքով` անցյալ տարվա վերջի դրությամբ ունեցած 51 միլիոն դրամի աշխատավարձի պարտքը նվազել է և այժմ հասել մոտ 30 միլիոն դրամի: Ու չնայած «անզեն աչքով» էլ ակնհայտ է, որ ֆինանսական ճեղքվածք կա, Սահակ Համբարձումյանը հավաստիացրեց, որ առաջիկա մեկ-մեկուկես ամսվա ընթացքում չվճարած աշխատավարձերի մասով կուտակած պարտքը կմարեն, անգամ այդ նպատակով արդեն ժամանակացույց են կազմել: Տնօրենն ակնկալում է, որ նախ, անցյալ տարվա չստացած սահմանամերձ շրջանի փոխհատուցման գումարը կտրամադրվի, բացի այդ՝ ոռոգման շրջանին ընդառաջ ջրօգտագործողները նախկին մատակարարումների դիմաց չմուծած վճարումները կկատարեն:
Որքան էլ հասկանալի լինի, որ ՋՕԸ-երը համեմատաբար ինքնավար են, միևնույն է, չես ցանկանում ընկալել, թե ինչպե՞ս է հնարավոր, որ տասնյակ ու տասնյակ մարդիկ ամիսներով աշխատավարձ չստանան ու… չստանան: Լավ, ասենք ՋՕԸ-ն Սյունիքում խնդիրներ ունի ու լուրջ խնդիրներ, բայց դա հո միայն տվյալ ՋՕԸ-ի կամ Ջրտնտպետկոմի գլխացավա՞նքը չէ: Սյունիքի մարզպետ Հունան Պողոսյանն, օրինակ, պետք է չէ՞ տեղյակ լինի այդ խնդրին, եթե անգամ դա ուղղակիորեն իր իրավասությունների շրջանակներում չէ:
Որ կողմից և ինչպես էլ խնդիրը դիտարկես, որևէ պատասխանատու, որևէ ղեկավար պետք է որ իր տեղը չգտնի, եթե իր ղեկավարած կառույցում կան մարդիկ, աշխատակիցներ, որոնք վարձատրություն չեն ստացել: Զանազան պաշտոնյաներ, դուք հանգի՞ստ քնում եք՝ իմանալով, որ ձեր ղեկավարած հիմնարկում, ոլորտում, մարզում ամիսներով աշխատավարձ չստացած մարդիկ կան:
Սա հռետորական հարց է:
Հարց, որի միակ ցանկալի պատասխանը կարող է լինել տեղեկությունը, որ աշխատավարձի պարտքը մարված է ամբողջությամբ: Դրանից հետո կամ, եթե կուզեք՝ զուգահեռաբար, անհրաժեշտ է մտածել կոնկրետ ՋՕԸ-երի աշխատանքն այնպես կազմակերպելու և վերակազմակերպելու մասին, որ ամիսներով աշխատավարձ չվճարելու դառը վիճակներ չստեղծվեն: Եթե սխալ է եղել տարբեր ՋՕԸ-երի միավորումը, ապա այդ սխալն է պետք ուղղել: Բայց նախ՝ աշխատավարձերի պարտքը մարելուց հետո։