Ամեն ինչի ձեռք էր մեկնում. Շառլ Ազնավուրի ամենահայտնի երգերը

Շառլ Ազնավուրը «ֆրանսիական երգի դեսպանն» էր, սակայն սիրում և լավ զգում էր այլ լեզուներ և մշակույթներ։
Sputnik

ԵՐԵՎԱՆ, 1 հոկտեմբերի — Sputnik, Արամ Գարեգինյան. Այսօր, Երաժշտության համաշխարհային օրը, Շառլ Ազնավուրի մահվան օրը, Ազնավուրի երկրպագուները հիշում են նրա երգերը։ Ավելի քան հազար երգ է գրել (անձամբ կամ համահեղինակությամբ), ընդ որում շարունակում էր ստեղծագործել մինչև կյանքի վերջին տարիները։  2015 թվականին, 91 տարեկանում, նա թողարկեց իր վերջին Encores ալբոմը։

Ազնավուրը բեմ բարձրացավ հեռավոր 1946 թվականին։ Մենահամերգներով սկսեց հանդես գալ 50-ականների սկզբից։ Մի քանի տարի անց նա համաշխարհային փառք ձեռք բերեց։

Emmenez-moi

Իր մի քանի հայտնի երգեր նա գրել է հայրենակից, հայտնի ֆրանսիացի կոմպոզիտոր Ժորժ Կառվարենցի հետ համահեղինակությամբ։ Այդ թվում Emmenez-moi, Paris au mois d'aout, Etre երգերը:

Emmenez-moi երգը ճանապարհորդության մոլուցքի և նորը գտնելու մասին է, գրվել է ռոմանտիկ 60-ականներին։

Հավերժ սեր

Une vie d'amour երգը սիրվեց ոչ միայն Արևմուտքում, այլև Խորհրդային Միությունում: Այն Ազնավուրը կատարել է անկրկնելի Միրեյ Մատյոյի հետ դուետով։ Այս երգը, որը նա նույնպես գրել էր Կառվարենցի  հետ, խորհրդային լսարանը ճանաչում է «Թեհրան-43» ֆիլմից։

Ազնավուրին (ֆիլմում նա մենակ է կատարում երգը) ռեժիսորներ Ալեքսանդր Ալովն ու Վլադիմիր Նաումովը, մանրամասն պատմել են ֆիլմի սցենարը և հերոսների փոխհարաբերությունների մասին։ Շատերն այն գիտեն որպես խոստովանանք սիրո կարոտի մասին։ Իսկ նրանք, ովքեր տեսել են ֆիլմը, հիշում են, որ կարոտն այդ դուրս է ժայթքում պատերազմի սարսափի մեջ։

Ե՛վ Ազնավուրը, և՛ Միրեյ Մատյոն գրեթե միշտ կատարում էին այդ երգը Խորհրդային Միության տարբեր քաղաքներում համերգների ժամանակ։

Նրանք ընկան

Կառվարենցի հետ Ազնավուրը նաև Հայաստանի մասին երկու երգ գրեց։ 1975 թվականին, Հայոց ցեղասպանության 60-րդ տարելիցին,  նրանք ստեղծեցին Ils sont tombes («Նրանք ընկան») երգը։

Ազնավուրի ծնողները փրկվել էին։ Իսկ երգում նա սգում է հազարավոր և միլիոնավոր մարդկանց մահը, որոնք «դժբախտություն էին ունեցել հայ ծնվել», և Եվրոպայի մասին, որը վերադառնալով խաղաղ ժամանակներ ոչինչ չէր ցանկանում լսել զոհվածների մասին։

Կառվարենցի հետ Ազնավուրը Հայաստանի մասին ևս մի երգ գրեց` Pour toi, Armenie։

Քեզ համար, Հայաստան

Երգի առաջին կատարումը 1989 թվականին եղավ. այն ձայնագրեցին ֆրանսիական էստրադայի և կինոյի աստղերը։ «Քեզ համար, Հայաստանը» ավերիչ երկրաշարժից հետո Հայաստանի վերածննդի ինքնատիպ օրհներգ դարձավ։

Աջակցության մասին Ազնավուրի խնդրանքին անմիջապես արձագանքեցին Սալվատորե Ադամոն, Ժիլբեր Բեկոն, Պիեռ Ռիշարը, Պատրիսիա Կասը, Ջոնի Հելիդեյը, Միրեյ Մատյոն, Ժորժ Մուստակին, Նինա Մուսկուրին։

La Mamma

Հարցազրույցներից մեկում Ազնավուրն ասում էր, որ աշխարհում ոչ մի երգ չի կարող համեմատվել ֆրանսիական երգերի հետ։

«Սա անվիճելի է», – հայտարարել էր այն ժամանակ շանսոնյեն։

Սակայն անձամբ խորաթափանց և սիրով (թեև ֆրանսիական անկրկնելի նրբությամբ) կատարում էր երգեր նաև այլ լեզուներով։ Անգլերեն երգերից հայտնի է She ստեղծագործությունը (Հերբերտ Կրեցմերի բառերի  հիման վրա գրված), ինչպես նաև  For me formidable-ը, որտեղ շանսոնյեն, նույն նրբությամբ, միահյուսել էր երկու լեզուները։

La Mamma երգն իսկզբանե գրվել էր ֆրանսերեն։ Սակայն և՛ սիցիլիական երաժշտությունը, և՛ խոսքերը (մեծ ընտանիքի մասին, որը սգում է մոր մահը) անմիջապես սիրեցին միլիոնավոր իտալացիներ։ Իրենց համար Ազնավուրն այդ երգն իրենց հարազատ լեզվով էր երգում։

La Boheme

Հայաստանում Ազնավուրի ամենահայտնի երգը La Boheme–ն է։ Քչերը գիտեն, ինչի մասին է այն, սակայն միայն երաժշտությունն ու ձայնը բավարար էր մեզ գերելու համար (նույնը նրա մի շարք երգերին է վերաբերում)։

Երգի սյուժեն այդքան էլ հայկական չէ. նկարչի հիշողություններն են իր երիտասարդ օրերի, վարձակալած սենյակներում կիսասոված կյանքի և պատանեկան միամտության մասին։

Эх раз, еще раз

Հորից` Միշա Ազնավուրյանից, Շառլը ժառանգել էր սեր ռուսական երգերի նկատմամբ։ Միշա Ազնավուրյանը ծնվել էր Ջավախքում, որն այդ ժամանակ Ռուսաստանի կայսրության տիրապետության տակ էր և ռուս էմիգրանտների երգացանկի մեծ գիտակ էր։ Մի քանի տարի նա Փարիզի «Կովկաս» ռեստորանն էր աշխատացնում, որտեղ շատ էին ռուսական երգեր  երգում։ Երեխաներն օգնում էին հորը, իսկ Շառլն իր գրքերում և հարցազրույցներում բազմիցս հիշել է այդ տարիները։

Մի քանի տասնամյակ նա կատարում էր «Երկու կիթառ» (Ապոլոն Գրիգորևի «Цыганская венгерка» երգի ազատ թարգմանություն) երգի ֆրանսիական տարբերակը «Эх раз, еще раз…» ավելացրած կրկներգով։

Սայաթ–Նովա

Իհարկե, Ազնավուրը նաև հայերենով երգ ձայնագրեց։ Սայաթ–Նովայի «Յիս քու ղիմեթը չիմ գիդի» երգն է։ Այդ երգը Ազնավուրը կատարում էր դստեր` Սեդայի հետ։

Երգի նկատմամբ ունեցած սիրով նա վարակեց նաև դստերը, որը հետագայում ևս մի քանի երգ կատարեց հայերենով։