ԵՐԵՎԱՆ, 14 մարտի — Sputnik. Սիրիայի պատերազմի հետևանքով հայ համայնքի թիվը սկսեց կտրուկ նվազել, և նրանք աշխարհով մեկ ցրվեցին։ Հայաստանը հյուրընկալեց մոտ 22 հազար սիրիահայի։ ՀՀ սփյուռքի նախարարության Մերձավոր և Միջին Արևելքի հայ համայնքների վարչության պետ Լևոն Անտոնյանը Sputnik Արմենիա մամուլի կենտրոնում խոսեց Հայաստան եկած սիրիահայերի հիմնական խնդիրների մասին։
Նրա խոսքով` Հայաստանի կառավարությունը փորձել է ամեն ինչ անել սիրիահայ փախստականներին անհրաժեշտ պայմաններ ապահովելու համար։ Իշխանությանն այս հարցում օգնել են ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ մեր երկրի սահմաններից դուրս գործող տարատեսակ հասարակական կազմակերպությունները։
Անտոնյանը նշեց, որ 2017 թվականի վերջին մոտ 20 սիրիահայ ՀՀ քաղաքացիություն են ստացել։ Եվս 600 ընտանիք, սփյուռքի նախարարության տվյալով, մտածում են Հայաստան տեղափոխվելու մասին։
2017 թվականի տվյալները վկայում են, որ սփյուռքի նախարարություն դիմած սիրիահայերի մեծ մասը առողջության հետ կապված խնդիրներ են ունեցել։
«Ընդհանուր առմամբ 2017 թվականին 1262 սիրիահայ է դիմել նախարարություն։ Դիմողներից 722-ը առողջության հետ կապված հարցեր ունեին։ Դրանք մեծ մասամբ լուծվել են պետպատվերի շրջանակում, իսկ որոշ դեպքերում, երբ մեծ ծախսեր էին պահանջվում (սրտի վիրահատություն, դեղերի գնում, պրոթեզներ) մենք դիմել ենք մեր գործընկերներին, բարեգործական կազմակերպություններին», — ասաց Անտոնյանը։
Լուրջ խնդիր է նաև փախստականների բնակարանի վարձակալությունը։ Այդ հարցով 2017 թվականին նախարարություն են դիմել 156 մարդ։ Հիմնականում ՄԱԿ-ի փախստականների հարցով գերագույն հանձնակատարի (ՄԱՓԳՀ) վարչության շնորհիվ փոխհատուցում է տրվել (կախված խոցելիոթյան աստիճանից 3-ից 12 ամսվա համար)։
«Սա ժամանակավոր միջոց է, հիմա ռազմավարական նախագծի հիմքում դրված է սոցիալական բնակարանների ապահովման հարցը, քանի որ Սիրիայի պատերազմը շատերին ստիպել է ընդմիշտ Հայաստանում մնալ», — ասաց Անտոնյանը։
Այստեղից մեկ այլ խնդիր է բխում` սիրիահայերի զբաղվածության ապահովումը։ 2017 թվականի սկզբին մոտ 100 մարդ այդ հարցով նախարարություն են դիմել։ Նրանց փորձել են աշխատանքի տեղավորել բուժհաստատություններում, սպասարկման ոլորտում, տարատեսակ արտադրամասերում։
Շատերը գործի են անցել սեփական բիզնեսը բացած այլ սիրիահայերի հետ։
2017 թվականին սկսեց գործել «Սիրիահայերի միություն» ՀԿ-ն, որի ներկայացուցիչներն օգնում են սիրիահայերին ինտեգրվել Հայաստանի բիզնես ոլորտում։
Անտոնյանի խոսքով` օգնել են նաև սիրիահայ երեխաներին տեղավորել մանկապարտեզներում, դպրոցներում, փոխհատուցել են բուհերում սովորողների ուսման վարձը։ Բարեգործական ընկերությունների հետ համատեղ ամեն տարի 450 ուսանողի օգնել են վարձի մասնակի վճարի հարցում (2018 թվականին` 60%)։
Ինչ վերաբերում է զինծառայությանը, Անտոնյանի խոսքով, այստեղ որոշ հարցեր կան։ Սիրիական բանակում ծառայածներն ազատվում են զորակոչից, բայց նրանցից ոմանք ծառայությունը հաստատող փաստաթուղթ չունեն, երիտասարդների մի մասը կամավոր է գնացել բանակ, սակայն կան տղաներ, որոնք փորձում են խուսափել ծառայությունից։
Ինչպես նշեց «Սիրիահայերի միություն» ՀԿ նախագահ Ներսես Քիվոն` սիրիահայերի խնդիրները Հայաստանում նախևառաջ տնտեսական բնույթ են կրում։
«Սրիրիահայերը տաղանդավոր են, կրթված ու պրոֆեսիոնալ աշխատակիցներ, բայց հայկական շուկան շատ փոքր է Սիրիայի համեմատ։ Մենք ամեն կերպ փորձում ենք խորհրդատվական օգնություն տալ` իրավական, մաքսային, հարկային ոլորտներում», — ասաց Քիվոն։
Նրա խոսքով` շուտով միությանը կտրամադրեն տարածք, որտեղ սիրիահայ գործարարների գրասենյակներ կգործեն, տեղեկատվություն կտրամադրեն նրանց, ովքեր ցանկանում են սեփական գործը բացել։
«Սիրիահայերի հիմնախնդիրների համակարգող կենտրոն» ՀԿ նախագահ, վիրաբույժ Ջորջ Բարսեղյանն իր հերթին նշեց, որ Սիրիայից եկած փախստականների և տեղացիների հիմնական խնդիրները մեծ մասամբ համընկնում են։
Նա անդրադարձավ մի կարևոր հարցի` նշելով, որ հասարակության մեջ կարծիք է ձևավորվել, թե այստեղ եկած սիրիահայերը հեռանում են Հայաստանից։
«Այդքան էլ այդպես չէ։ Պետք չէ մոռանալ, որ նրանք էլ ունեն «հայկական գեն», խոպանի հասկացություն։ Սիրիան հետզհետե ուշքի է գալիս պատերազմից հետո, իսկ այդպիսի երկրները միշտ տնտեսապես ակտիվ են լինում», — ասաց Բարսեղյանը։
Նրա խոսքով` արդեն տնտեսական կյանքի առաջին նշաններն են նկատվում Դամասկոսում, Հալեպում ու Լաթակիայում։ Դրան զուգահեռ ընտանիքների հետ Հայաստան եկած ու այստեղ հիմնավորված շատ հայեր գնում են այնտեղ աշխատելու։
Նրանք այնտեղ վերադառնալու հիմք ունեն. մեկն այնտեղ խանութ, արտադրություն ուներ, մյուսը` այլ բիզնես։
«Տղամարդիկ գնում են Սիրիա աշխատելու, իսկ ընտանիքը Հայաստանում է մնում։ Շատերի համար Երևանը հարազատ է դարձել, ու նրանք արդեն հիմնավորվել են Հայաստանում», — ասաց Բարսեղյանը։
Պատերազմից առաջ միայն Հալեպում մոտ 60 հազար հայ էր ապրում։ Սիրիայի հայկական համայնքն աշխարհի ամենահզոր համայնքներից էր, այնտեղ մոտ 110 հազար մարդ կար։
Սիրիական ճգնաժամից հետո, տարբեր տվյալներով, ավելի քան 90 հազարը լքել են Սիրիան։