Արամ Գարեգինյան, Sputnik.
Խորհրդային շրջանում Հայաստանը եղել է ռելեների արտադրության կենտրոններից մեկը։ Սարքեր, առանց որոնց չի աշխատի ոչ մի ավտոմեքենա; Հետո Հայաստանում մնացել է ռելեի ընդամենը մեկ գործարան։ Բայց արդեն երկար տարիներ այդ գործարանի արտադրանքով աշխատում են շարժիչներ, միանում լուսարձակներ և նույնիսկ շաչում հազարավոր ռուսական ավտոմեքենաների ազդանշանները։
«Մի քանի տարի առաջ մենք ռելե էինք արտադրում նաև ինքնաթիռների համար՝ Անտոնովի և Սուխոյի կոնստրուկտորային բյուրոյի պատվերով։ Հիմա աշխատում ենք ավտոարդյունաբերության վրա։ Կարողանում ենք մրցակցել թե՛ ռուսական, թե՛ նույնիսկ չինական արտադրանքի հետ, այդ թվում՝ գնով։ Մեր գնահատականներով՝ ռելեների շուկայում զբաղեցնում ենք մոտ 20 տոկոսը։ Մրցակցության պատճառով շահույթն այդքան մեծ չէ։ Բայց մենք չենք շտապում», — ժպտում է «Ռաֆէլգրիգ» ձեռնարկության տնօրեն Ռաֆայել Գրիգորյանը։
Այդ 90-ականներին էր, որ մարդիկ մտածում էին, թե ինչպես քիչ աշխատեն, բայց միանգամից շատ ստանան։ Իսկ այսօր հին ձևով են մտածում։ Ուստի հաստոցները մետաղի ջարդոնի չենք վաճառել։
Դետալների մի մասը ընկերությունը գնում է Ռուսաստանում, բայց ինչ-որ բան հաջողվում է գտնել Հայաստանի սակավաթիվ գործարաններում, որոնք փրկվել են ԽՍՀՄ անկումից հետո։ Իսկ ինչ-որ բան (օրինակ` հեղույսներն ու պտուտակները) այստեղ են պատրաստում։
«Այստեղը» Եղեգնաձորում է՝ Երևանից հարավ ընկած քաղաքում։ Այս վայրերը շատերը գիտեն գինով և պանրով։ Քչերը գիտեն, որ այստեղ մնացել է հանրապետության սակավաթիվ սարքաշինական գործարաններից մեկը։
Ժամանակ առ ժամանակ այստեղ էքսկուրսիայի են բերում դպրոցականներին։ Ոմանց հայրիկներն ու մայրիկներն աշխատում են արտադրամասերում․․․ Այո-այո, նաև մայրիկները։ Մետաղամշակման արտադրամասում կանայք նստում են ամենամեծ հաստոցների մոտ։
Նրանց գլխավերևում դրոշմիչ մամլիչների շարժահաղոդ անիվներն են։ Բայց մեքենաները հնազանդվում են աշխատանքային ձեռքերին։ Եվ մեկը մյուսի հետևից արկղերի մեջ են ընկնում ապագա ռելեների կմախքները։
Հարևանությամբ աշխատում է արտադրամասի սակավաթիվ աշխատողներից մեկը, որը դեռ 50 տարեկան չկա։ Նա կանգնում է հաստոցի մոտ, որը կտորներ է պոկում պողպատյա ձողերից և հեղույսներ կտրում դրանցից։
Իսկ մեկ հարկ վերև՝ հավաքման և զոդման արտադրամասում, գրեթե բոլոր աշխատողները կանայք են։ Թե՛ տարեցները, թե՛ նույնիսկ երիտասարդները։
«Երիտասարդությանը՝ ուսանողներին, նույնպես այստեղ ենք բերում։ Շրջում են արտադրամասերով, ծանոթանում արտադրությանը։ Բայց այս վայրը քչերին է ձգում։ Ահա և դժվար է լավ փականագործ ու խառատ գտնելը։ Այդ մասնագիտություններն արդեն գրեթե չեն սովորեցնում։ Այսօրվա ոչ բոլորը ուսանողները կարող են ոտք մեկնել խորհրդային պորֆտեխուսումնարանի բանվորի հետ։ Ինքս եմ տեսել մի քանի անգամ․ մեզ մոտ գալիս են շրջանավարտներ, տեղավորվում աշխատանքի և նույնիսկ դիմում գրել չգիտեն։ Այդ դեպքում ի՞նչ են սովորել», — ասում է Գրիգորյանը։
Հին վարպետներին փոխարինող պատրաստելու համար ձեռնարկությունը ցանկանում է ամրապնդել համագործակցությունը Պոլիտեխնիկական համալսարանի հետ։ Չէ՞ որ այդ բուհը շրջանավարտներ ունի ամբողջ երկրից, այդ թվում՝ Եղեգնաձորից։ Եվ շատերը կցանկանային ապրել և աշխատել տանը։
Երևանի հետ կապված ծրագրեր էլ կան։ Իր աշխատողների ոսկե ձեռքերով Գրիգորյանը փող է հավաքել «Ավտոմատիկա» ձեռնարկությունը գնելու համար, որը մտնում է ՊՆ-ի կառուցվածքի մեջ։ Ռազմական պատվերների հետ մեկտեղ կատարվելու են նաև քաղաքացիական պատվերներ։ Այստեղ նույնպես նոր վարպետների կարիք կլինի։