Աշոտ Սաֆարյան, Sputnik.
Ադրբեջանում հերթական անգամ փորձել են իսլամական խաղաքարտն օգտագործել ղարաբաղյան հակամարտության հարցում։ Այս անգամ հայերի դեմ «կողակիցներ» հավաքելու պատվավոր առաքելությունը ստանձնել է Կովկասի մահմեդականների վարչության նախագահ Ալլահշուքյուր Փաշազադեն։ Ելույթ ունենալով Ստամբուլում կայացած միջազգային խորհրդաժողովում` Ադրբեջանի հոգևոր առաջնորդն ամբողջ աշխարհի մուսուլմաններին հորդորել է միավորվել ղարաբաղյան հիմնախնդիրը լուծելու համար։
«Եվրոպան ու Արևմուտքը երկակի չափանիշներ են կիրառում մահմեդական երկրներում տեղի ունեցող իրադարձությունների նկատմամբ: Ի՞նչ արդարության մասին է խոսքը: Մենք կոչ ենք անում մահմեդական ամբողջ աշխարհին միավորվել ղարաբաղյան հիմնախնդրի լուծման շուրջ», — ասել է Փաշազադեն:
Երևանը չուշացրեց պատասխանը։ Խորհրդարանի փոխխոսնակ և իշխող Հանրապետական կուսակցության մամուլի քարտուղար Էդուարդ Շարմազանովը հայտարարեց, որ ղարաբաղյան հիմնահարցում կրոնական երանգ փնտրելն անբարոյականություն է։
Նա նաև հիշեցրել է, որ Իրանի Իսլամական Հանրապետության և արաբական մի շարք երկրների հավասարակշռված մոտեցումն Արցախի հարցին խոսում է այն կարևոր փաստի մասին, որ Ադրբեջանի հոգևոր ու աշխարհիկ ղեկավարության` Արցախյան հիմնահարցին կրոնական երանգ տալու բոլոր ջանքերը, դատապարտված են անհաջողության։
«Վերջին տարիներին Ադրբեջանը իսկապես ակտիվորեն փորձում է «իսլամականացնել» ղարաբաղյան հիմնախնդիրը։ Փաշաձեի ստամբուլյան հայտարարությունները նույն սերիայից են։ Մի կողմից` Բաքուն դիմում է եվրոպական ատյաններին` ղարաբաղյան խնդին իրենց համար ձեռնտու տարբերակով լուծման համար, մյուս կողմից` կրոնական խաղաքարտն են օգտագործում», — Sputnik Արմենիային ասաց իրանագետ, Երևանի պետական համալսարանի իրանագիտության ամբիոնի վարիչ Վարդան Ոսկանյանը։
Բաքվի հակահայկական լոբբինգի հարթակներից մեկը Իսլամական համագործակցության կազմակերպությունն է (ԻՀԿ), որի կազմում 57 երկիր կա (ընդհանուր առմամբ` մոտ 1,5 միլիարդ բնակչությամբ)։
ԻՀԿ-ի գագաթնաժողովների ժամանակ պարբերաբար ընդունվում են հայտարարություններ ու բանաձևեր, որոնք «դատապարտում են Հայաստանի կողմից Ադրբեջանի տարածքի բռնազավթումը»։ ԻՀԿ-ի խորհրդարանական վեհաժողովը 2012 թվականին Խոջալուի 1992 թվականի իրադարձությունները «ադրբեջանական ժողովրդի ցեղասպանություն է ճանաչել»։
Սակայն այդ ամենն, ինչպես ասում են, մեդալի միայն մի կողմն է։ Մյուս կողմում մենք տեսնում ենք, որ ԻՀԿ-ի ընդունած բանաձևերը բավականին քիչ արդյունավետ են ու գրեթե զրոյական ազդեցություն ունեն հակամարտության կարգավորման բանակցային գործընթացի վրա։ Փորձը ցույց է տալիս` Թուրքիայից բացի, ԻՀԿ երկրներն անտարբեր են «հայկական բռնազավթման զոհ դարձած» «եղբայրական» Ադրբեջանի նկատմամբ։ Որպես կանոն` «ջիհադի» փորձերը հայտարարություններից այն կողմ չեն անցնում։
Նման ջանքերի անարդյունավետությունը մեծ մասամբ պայմանավորված է այն հանգամանքով, որ Հայաստանը բավականին լավ հարաբերութուններ է զարգացնում իսլամական աշխարհի առաջատար երկրների` Պարսից ծոցի առանձին պետությունների` Եգիպտոսի, Սիրիայի, Իրաքի ու հարևան Իրանի հետ։ Այո, իսլամական երկրների մեջ Բաքվի կողմնակիցներ էլ կան, հենց նույն Պակիստանը, որը մինչ այժմ չի ճանաչել Հայաստանի անկախությունը։
Փորձագետի կարծիքով` Հայաստանի ու նշված մուսուլմանական երկրների միջև քաղաքական երկխոսությունն ու տնտեսական հարաբերությունները ինչ-որ չափով հավասարեցնում են Բաքվի հակահայկական ջանքերը իսլամական միջազգային հարթակներում։
Թուրքիայից բացի, անմիջապես ղարաբաղյան հակամարտության գոտու հետ սահմանակից առավել ազդեցիկ մուսուլմանական երկիր է Իրանը, որը Հայաստանի հարավային հարևանն է ու ռազմավարական գործընկերը։ «Չնայած հայտարարված ընկերության ու բարիդրացիական հարաբերություններին, Բաքվի ու Թեհրանի հարաբերութունները դժվար է անթերի անվանել։ Ադրբեջանական իշխանությունների կողմից շիաների առաջնորդների նկատմամբ կիրառած պարբերական ճնշումները, Կասպից ծովի շելֆի օգտագործման շուրջ հակասությունները, Բաքվի ու Իսրայելի տնտեսական և ռազմատեխնիկական համագործակցությունը լրջորեն բարդացնում են երկու պետությունների հարաբերությունները», — ասաց Ոսկանյանը։
Հաշվի առնելով այսօրվա իրողությունները` որքան էլ Բաքուն փորձի Հայաստանի ու Արցախի դեմ որևէ իսլամական ճակատ կազմել, միևնույն է` այդ բանակն անընդհատ տարբեր հատվածներում ճեղքեր է ունենալու։
Ղարաբաղյան հարցի վրա ուշադրություն գրավելու փորձը կարելի է բացատրել նաև մեկ այլ գործոնով. Ադրբեջանում աճել է իսլամական ծայրահեղականությունը։ Որքան էլ երկրի ղեկավարությունը փորձում է լռել այդ մասին, միևնույն է խնդիրը պարբերաբար ջրի երես է դուրս գալիս ակտիվության տարբեր աստիճանով։ Հակահայկական «ջիհադի» կոչ անելով` Ադրբեջանի քաղաքական ու հոգևոր այրերը հավանաբար փորձում են թուլացնել ծայրահեղականներին ու նրանց ազդեցությունը բնակչության վրա։